Zeker de laatste jaren hoor ik veel mensen negatief over dierentuinen. Het zou “niet meer van deze tijd” zijn, het zou dierenmishandeling zijn, ze zouden moeten ophouden met bestaan.
Ik schrijf dit artikel omdat ik merk dat de meeste niet weten waarom dierentuinen bestaan en hoe ze werken. Ook zal ik kort ingaan op hoe “moreel juist” het is om dieren zo op te sluiten, hoewel ik daar ook geen goed antwoord heb.
Preservation Programs
De meeste dierentuinen zijn ontstaan vanuit een programma om diersoorten te helpen of beschermen.
In het wild wordt een diersoort misschien bedreigd. (Dit kan door de mens zijn of door een andere samenloop van omstandigheden.) Dat programma regelt dat een paar exemplaren naar een dierentuin gaan. Daar worden ze goed verzorgd en misschien gefokt, zodat de populatie van de soort misschien weer toeneemt.
Op deze manier zijn veel soorten gered (of in ieder geval gestabiliseerd). Dat gebeurt vaak genoeg achter de schermen, in plaats van in een publieke dierentuin.
De reden van de hele dierentuin—in ieder geval één van de redenen—is natuurlijk dat ze geld nodig hebben om dit allemaal voor elkaar te krijgen. Als je toch al die exotische dieren hebt, laat mensen lekker betalen om ze te bekijken of aan te raken. Want waar moeten ze anders dat geld vandaan halen? Natuur en diersoorten helpen staat niet bepaald hoog op het prioriteitenlijstje van de overheid.
Ik vind het altijd grappig om te vragen waar mensen denken dat de dieren van een dierentuin vandaan komen.
- Denkt het park “hmm, wij willen giraffes”, en gaan ze dan naar Afrika om ter plekke een paar willekeurige giraffes te vangen? Heeft elke dierentuin vijftig stagiaires die als bijbaantje de wereld rondreizen om zeldzame dieren op te sporen?
- Denkt het park “wij willen een gebied met dieren uit Azië”, en gaan ze dan naar een of ander bedrijfje om een bestelling te plaatsen? Een soort Bol.com voor dieren?
- Hopen ze dat dieren toevallig hun hok inwandelen?
De meeste dieren komen dus uit zo’n programma. Een dierentuin heeft vrijwel niks te kiezen of bestellen. Ze horen dat ergens een groep zeldzame bevers is gered en vragen of ze die alsjeblieft in hun dierentuin mogen opnemen. Want, nogmaals, waar zouden ze het anders vandaan moeten halen?
Soms heet dit een exchange program (of iets dergelijks). Dan wisselen ze diersoorten met een ander park. Zo krijgen beide dierentuinen alsnog een nieuwe impuls, zonder dat meer dieren moeten worden gehaald. Ook doet men dit soms voor de dieren. Veel dersoorten hebben net zo last van verveling (of het verkeerde klimaat) als de mens.
Niemand wordt dierenverzorger voor geld
Er is praktisch géén geld, status, of macht in de wereld van dierentuinen of dieren verzorgen. De mensen die werken in zo’n gebied, doen dat dus altijd om de enige andere reden: een liefde voor dieren.
Ze zullen niet allemaal even goed of lief zijn. Er zijn genoeg verhalen van parken met onleefbare situaties of nare behandeling van dieren. Maar het overgrote deel van de werknemers zal de dieren goed verzorgen en van hen houden.
Veel van de narigheid komt, hoe kan het ook anders, vanuit het park of het bedrijf erachter. Die wil meer winst maken, of leukere diersoorten, of geeft in het algemeen niks om het welzijn van de dieren. Dat is ook lastig, als je ze niet elke dag aanraakt of meemaakt. Ik geef veel om mijn eigen hond; die van een ander, ergens ver weg, die ik nooit heb gezien, interesseert me weinig.
Maar ik zie geen reden of bewijs voor grootschalig, onnodig dierenleed binnen dierentuinen. Eerlijk gezegd heb ik lange tijd geen dierentuinen meer bezocht. Want de laatste paar bezoeken waren niet zo spraakmakend: de dieren hadden zo’n groot gebied, met zoveel privacy en zorg, dat je ze als bezoeker nauwelijks kon vinden.
Mensen vergeten hoe wreed de natuur is. Die wezens die in de dierentuin elke dag aandacht, veiligheid en eten krijgen … worden in het wild zo opgevreten als ze even niet opletten. Het is voor ons niet eens voor te stellen. Een dier dat je opeet. Elk moment kunnen worden opgegeten.
Nee, een dierentuin moet het wel héél bont maken voordat het gevaarlijker of wreder is dan simpelweg de natuur.
Maakt dat het dan goed?
Nee, natuurlijk niet. Het is geen argument: “ik behandel je als een slaaf, want geloof mij, het alternatief is erger.”
En hier komen we dus bij het grijze gebied. We ontnemen die dieren behoorlijk wat vrijheid. We ontnemen die dieren een leven in de vrije natuur, een leven zoals zij dat willen.
We doen het (voornamelijk) uit zorg. We proberen hen echt de beste plek te geven.
Maar dat is dus geen argument.
Ondanks wat vele ouders hun kinderen proberen wijs te maken. “Geloof me, ik ben ouder, ik weet beter” of “ik doe het voor je eigen bestwil!” zijn geen argumenten. Zelfs als je 100% gelijk hebt, en iedereen ziet dat, geeft dat jou niet het recht om iemand anders je wil op te leggen. Daar hebben we een woord voor: slavernij.
Vrijheid boven alles. Ook vrijheid om zelf fouten te maken, of jezelf in gevaarlijke situaties te brengen. Het is verschrikkelijk, maar het is het beste.
Onlangs wilde mijn konijn niet meer eten. Ze zat maar in een hoekje te brommen, deed niks meer, wilde niks meer, haar buik opgezwollen. Dat is een héél slecht teken: als ze een dag niet eten, sterven ze vaak al. Ik wil haar natuurlijk geen pijn doen en niet lastig vallen. Maar ik wist dat, als we haar geen dwangvoeding zouden geven, ze het waarschijnlijk niet zou redden.
Wat is dan het beste? Haar vrijheid en zelfredzaamheid accepteren, of dat overrulen omdat je denkt het beter te weten? Uiteindelijk hebben we haar toch maar meerdere keren op schoot genomen, haar mondje gedwongen geopend, en met een spuitje water en eten naar binnen gebracht. Ze vond het verschrikkelijk, natuurlijk. Waar ik eerst vreesde voor haar leven, echter, was ze binnen een paar uur flink opgeknapt.
Ze krijgt van ons knuffels, eten, alles … maar ze zit nog steeds in een hok, en 99% van de dag heeft ze niks te doen. Ik ben bijna altijd aan het werk of sporten, dus ik knuffel haar vooral ’s ochtends en ’s avonds kort.
Had ze een beter leven gehad als we haar niet als huisdier hadden genomen?
Ik geef nu een bejaard konijn als voorbeeld, maar hetzelfde geldt voor alle levende wezens die zelf dingen kunnen beslissen. Ik kan me voorstellen hoe ongelofelijk lastig het is als je kinderen hebt.
Je weet dat je kind iets doms of gevaarlijks doet. Maar wat is meer waard: een kind dat niet mag doen wat ze willen doen en zich altijd moet inhouden en aanpassen, of een kind dat zelf de keuze maakt om hard te vallen en een bot te breken?
Ik voel in mijn hart dat je het tweede moet kiezen. Zelfs als het wrede leven, en een lading pech, ervoor zou kunnen zorgen dat je kind hierdoor veel problemen veroorzaakt of misschien wel sterft.
Mensen zijn ook gewoon dieren, en dieren zijn net zoals mensen, dus ik trek dit door naar dieren. Dat betekent niet dat het een makkelijke keuze is of dat ik zeker ben dat absolute vrijheid “juist” is.
Conclusie
Als de dierentuin een diersoort op een evenwichtige manier kan inbrengen in de vrije natuur, dan moeten ze dat doen. Dat betekent dus dat de soort niet direct uitsterft of andere soorten aanvalt in dat ecosysteem. Het heeft mijn voorkeur om grote delen van de wereld compleet vrij te houden van menselijke invloed (“wildlife reserves”) en subtiel, van buitenaf, toch te proberen de natuur te helpen.
Als een dierentuin alternatieve manieren kan vinden om geld te verdienen (in plaats van dieren slecht behandelen of in veel te kleine hokken stoppen), moeten ze dat doen. Het concept van “kijken of je misschien een dier kan zien en dat die misschien iets doet” is nou eenmaal geen cash cow. En bij gebrek aan geld maakt een bedrijf rare sprongen.
In alle andere gevallen, zijn dierentuinen grotendeels een goede invloed die mag voortbestaan.
Nu nog hopen dat mensen artikelen als deze lezen. Voordat ze kwaad worden en zomaar uitkramen dat alle dierentuinen verschrikkelijk zijn, terwijl ze zonder enige twijfel hun eigen cavia op een halve vierkante meter opsluiten in een hoekje.