Er zijn een paar verhalen waar ik maar geen genoeg van krijg. Verhalen die ik steeds opnieuw kan horen of lezen, in bewerkingen of variaties, en ik blijf ze goed vinden.
Verhalen waar ik soms, plotseling, aan moet denken … en nog steeds gefrustreerd door raak. Waarom kon het niet goed aflopen!? Waarom moest dit leuke personage deze ene domme fout maken?!
Als een verhaal zoiets kan opwekken, dan is het in mijn ogen een goed verhaal. En dat komt dus door deze elementen:
- Een personage dat leuk en interessant is.
- Die het verhaal had kunnen overleven, of een happy end had kunnen krijgen.
- Maar door één foute keuze, of één moment van domme pech, wordt het verhaal uiteindelijk een tragedie.
Dit is een fenomeen dat ik overal om me heen zie. Het suggereert een ietwat onverwachte gouden regel van verhalen vertellen:
Een goed verhaal betekent niet perse dat de hoofdpersoon wint. Het betekent dat je de lezer enorm laat geven om dat hoofdpersonage, maar diegene tegelijkertijd één fataal gebrek geeft (en daar de logische consequenties aan verbindt).
Ik zal een paar voorbeelden geven.
Titanic
Dit is een goed voorbeeld omdat het simpel en bekend is. (Maar het is niet het sterkste voorbeeld.)
Meerdere mensen hebben mij wel eens verteld dat, elke keer als ze de film zien, ze toch weer hopen dat het deze keer goedkomt. Dat ze hopen dat de Titanic deze keer de ijsberg mist. Of dat de hoofdpersoon het wél overleeft. Die hoop—hoewel compleet onlogisch, want het is een film die niet ineens een ander einde krijgt—betekent dat ze geven om het verhaal en er helemaal in opgaan.
Het betekent ook dat ze zo’n verhaal steeds opnieuw kunnen horen, en er nooit op uitgekeken reken. Want wie weet, de honderdste keer dat je het hoort mist de boot die ijsberg wél …
Ik heb dat een klein beetje bij de Titanic, maar niet helemaal. Daarvoor ben ik te veel gefocust op karakter. Ik vind het pas interessant als iemand faalt vanwege een fout in het karakter, niet vanwege domme pech omdat een of andere boot ergens tegenaan knalt.
Orpheus
Dit … dit is het verhaal dat me gek maakt :p Een Griekse tragedie, niet zo lang geleden vertaalt naar een hele bekende musical genaamd Hadestown.
Voor wie het niet kent, zal ik een korte samenvatting geven.
Orpheus en Eurydice zijn hartstikke stapelverliefd op elkaar. Maar dan treft het noodlot. In sommige versies sterft Eurydice door pech of omstandigheden, in andere maakt ze een deal met Hades (god van de dood) om een of andere reden. Het eindresultaat is hetzelfde: ze vertrekt naar de onderwereld.
Dit breekt Orpheus en hij zet een missie op touw om haar terug te halen. Hij breekt in bij de onderwereld en vraagt Hades of hij alsjeblieft Eurydice terug mag nemen naar het land van de levenden.
Ontroerd door de mooie woorden en muziek van Orpheus, stemt Hades in. Hij vertelt Orpheus dat hij de onderwereld mag verlaten en dat hij zijn geliefde achter hem aan zal sturen.
Maar er is één regel: hij mag niet achterom kijken. Hij mag niet controleren of Eurydice echt achter hem aan komt.
Je ziet het al aankomen. Orpheus loopt en loopt, maar hij hoort niks achter zich. Hij voelt zich helemaal alleen. Hij weet zeker dat Hades hem voor de gek heeft gehouden, en langzaam wordt hij helemaal gek.
Vlak voordat hij de uitgang van de onderwereld bereikt … kijkt hij achterom.
Eurydice staat achter hem. Maar nu heeft hij gekeken, dus ze sterft definitief en verdwijnt weer terug naar de onderwereld. (Orpheus trekt de rest van zijn leven rond met een gebroken hart, en speelt zijn droevige liederen voor ieder die het wil horen.)
Ik heb dit verhaal op vele manieren meegekregen in mijn leven. Ik heb het gelezen, gehoord in Hadestown, gezien in verschillende toneeluitvoeringen.
En elke keer hoop je toch weer dat Orpheus niet omkijkt. Elke keer als hij het toch doet, ben je zo van “wel potverdomme Orpheus, waarom deed je dat nou!?”
Hij had alles kunnen hebben! Zijn geliefde terug, een lang leven, gewonnen van Hades! Hij was zo dichtbij! En dan draait hij om. Aaaaaaah.
Nou, als dat geen goed verhaal is, dan weet ik het ook niet.
Mijn samenvatting is ook niet genoeg om het écht neer te zetten. Het cruciale onderdeel is namelijk dat je, gedurende het verhaal, de hoofdpersoon goed leert kennen en om diegene gaat geven. Dat maakt het extra pijnlijk als diegene zo dichtbij een happy end is, maar het dan laat glippen door een menselijk gebrek zoals onzekerheid.
The Red Viper
En dan nu mijn laatste voorbeeld. Dit is een scene uit seizoen 4 van Game of Thrones. Dus, eh, spoilers daarvoor!
(Het gebeurt op precies dezelfde manier in de boeken, maar ik weet niet precies welk boek/hoofdstuk. Bovendien hebben meer mensen de show gezien dan de boeken gelezen.)
De Red Viper is een nieuw personage in dat seizoen. Hij begint als een standaard “stoere man die zichzelf geweldig vindt en heel goed kan vechten”, maar gaandeweg leer je steeds meer kanten van hem kennen. Hij is artistiek en wil zich creatief uiten. Hij is speels, als het kan. Hij is slim, als het moet.
Hij heeft maar iets van 10 scenes in dat hele seizoen, maar elke scene is geweldig. Elke scene belicht een nieuwe kant van hem, en maakt hem nog interessanter.
Zonder hem neer te zetten als “hoofdpersoon” of “held”, gaat iedereen van hem houden. Als hij richting het einde van het seizoen een gevecht krijgt met de meest onverslaanbare persoon in het koninkrijk (The Mountain), houd je je hart vast.
Het zal toch niet weer misgaan? Alle leuke mensen gaan dood in deze serie. Stomme serie.
Maar de schrijver doet iets nog slimmers. De schrijver gebruikt deze truc: breng je personage een haar verwijderd van een happy end, maar laat het dan misgaan door een gebrek in diens persoonlijkheid.
In dit geval wint de Red Viper het gevecht. Met zijn giftige speer, weet hij de Mountain diep in de buik te steken, en op zijn rug te krijgen. Hij hoeft alleen maar weg te lopen en de overwinning te claimen.
Maar dat doet hij niet. Hij kwam hier voor wraak. De Mountain heeft zijn zus (als ik het goed herinner) verkracht en vermoord. Hij wil deze overwinning inwrijven, hij wil hem horen toegeven dat hij die misdaad heeft begaan.
Dus hij loopt rondjes om de Mountain, schreeuwend dat hij zijn misdaden moet toegeven.
In zijn emotie vergeet hij genoeg afstand te houden.
De Mountain tikt hem van zijn benen, en met zijn laatste krachten vermoord hij de Red Viper alsnog (op brute wijze).
Ik weet dat het zo eindigt. Ik heb het meerdere keren meegemaakt: de show, de boeken, filmpjes over deze scene.
En toch hoop ik elke keer dat hij nu wél wint. Dat hij ditmaal gewoon wegloopt en de overwinning claimt. Dat hij deze keer niet zijn wraak en zijn emotie de overhand laat nemen.
Deze scene weet, op een of andere manier, alles tegelijkertijd te doen.
- Actie en spanning
- De hoofdpersoon wint
- De hoofdpersoon verliest alsnog
- En dat past 100% bij diens karakter
Conclusie
Probeer deze truc in je eigen verhalen!
Het past niet overal, natuurlijk. Sommige verhalen zijn niet gefocust op karakter (maar op spektakel, bijvoorbeeld), dus dan valt zoiets al snel in het water. Andere verhalen zijn luchtig en vereisen een happy end.
Ik ben nou eenmaal vooral geïnteresseerd in verhalen over een grijs gebied en interessante karakters. Ik houd van verhalen waar elk hoofdstuk een interessante keuze bevat, in plaats van een spectaculaire vechtscene of zoiets.
En dan is deze opzet een manier om mensen nog tientallen jaren te laten ontwaken van een nachtmerrie, nat van het zweet, met de gedachte “waarom moest Orpheus achterom kijken!?”
Bedenk een hoofdpersoon die leuk en lief is, maar één groot gebrek heeft. Breng die persoon na hard werken héél dichtbij een happy end. En laat dat ene gebrek dan het einde verpesten. Zolang je dit goed opzet, voelt het niet “alsof het uit het niets komt”.
Ik bedoel, Hadestown begint letterlijk met een lied dat zegt “it’s a tragedy”. De kijker weet al vanaf de eerste minuut dat het verdrietig afloopt. Ze willen simpelweg (opnieuw) beleven hoe dat gebeurt.
Dat was de tip!