Ik heb in totaal nu twee ebooks uitgegeven (van in totaal zo’n 10 boeken). Waarom niet meer? Enerzijds omdat veel dan die boeken prentenboeken zijn, anderzijds omdat het hele systeem een rotzooi is.
Ik ben meer tijd kwijt geweest met vechten tegen het EPUB formaat (en diens rare keuzes), dan met het ontwerpen van de voorkant van het boek. Het is zo’n zinloos, tijdrovend gevecht dat ik soms overweeg om mijn komende boeken geen digitale versie meer te geven.
In dit artikel wil ik graag
- Uitleggen waarom het een rotzooi is
- Tips geven over hoe je de meest voorkomende problemen oplost
- En mijn idee geven van hoe het veel beter zou kunnen zijn.
De problemen
Ebooks zijn websites
Het originele idee achter EPUB was behoorlijk slim en vooruitstrevend. Ze realiseerden dat schermen allerlei verschillende formaten hadden, dat lezers misschien zelf hun lettertype grootte wilde kiezen.
Dus ze kozen ervoor om ebooks websites te maken. Websites kan je ontwerpen om automatisch aan te passen op je scherm. Websites kan je makkelijk de instructie geven om, bijvoorbeeld, een groter lettertype te gebruiken voor alle paragrafen.
Dit is hoe ik mijn ebooks maak.
- Ik schrijf mijn project als website. (Hierbij gebruik ik allerlei technische snufjes om mij te helpen. Bijvoorbeeld, in mijn laatste boek begint elk hoofdstuk met een plaatje volgens een bepaald patroon. Oftewel, ik hoefde dat niet met de hand te maken, ik laat dat gewoon automatisch genereren door de computer!)
- Ik zorg dat ik voldoe aan alle gekke regeltjes van EPUB
- En dan hoef ik alleen maar de uiteindelijke website te “zippen” (in een .zip bestand stoppen), en de uitgang .epub te geven.
Oftewel, een ebook is simpelweg een website verpakt in één bestand.
Websites worden geschreven in HTML: HyperText Markup Language. Oftewel, een taal die niks anders doet dan tekst markeren als het een of het ander. Als ik typ <p>Hallo</p>, dan zeg ik dat Hallo een paragraaf is. Als ik typ <h1>Hoofdstuk 1</h1>, dan zeg ik dat dit een heading ( = kopje) is.
Het is hartstikke simpel om te leren en gebruiken. Heel het internet werkt hierop.
Dit is ook de reden waarom PDF geen goed alternatief is. Het hele idee van PDF is dat het, op alle apparaten, exact hetzelfde is: Portable Document Format. Je kan het meenemen, je kan het opslaan, de inhoud staat vast en blijft hetzelfde. Dat werkt dus niet op verschillende schermgroottes, en wordt een nog grotere hel als je interactie wilt toevoegen. De meeste PDFs zien er geweldig uit op je computer, maar zouden een hel zijn op een ereader.
Ze kozen een verouderde versie
So far, so good. Maar wat deden de ontwikkelaars van EPUB?
Ze kozen een oudere, kleinere versie van HTML en legden die vast.
Oftewel, EPUBs kunnen véél minder dan moderne websites. De meeste dingen zijn niet toegestaan.
Die oudere versies hadden een aantal problemen. Problemen die inmiddels zijn opgelost in de huidige staat van het internet. Want dat is wat je doet: je maakt iets, leert van je fouten, en maakt het beter.
- Features die de ereader niet herkent zorgen dat hij crasht (of je mag je boek van tevoren überhaupt niet publiceren). Moderne websitetalen negeren dingen die ze niet kennen, en gaan gewoon verder.
- De structuur en code achter de schermen komt héél strak, en bevat veel “overbodige” informatie. (Bijvoorbeeld, je moet bij een EPUB op meerdere plekken dezelfde informatie invoeren. Als deze afwijkt, of je geeft het maar één keer … je raadt het al.)
- Ebooks vereisen een aantal verschillende bestandsformaten, allemaal onbekend of verouderd, om iets heel simpels te doen. (Het instellen van een inhoudsopgave en voorkant.)
De laatste versie
Eigenlijk is het grote probleem dat ze besloten dat EPUB moest werken met versies. (We zijn al lange tijd bij EPUB 3, ook al werken veel dingen nog op EPUB 2.) Als je daarvoor kiest, krijg je altijd dezelfde narigheid. Zodra je een versiesysteem hebt, wordt upgraden of veranderen bijna onmogelijk.
- Veel dingen zullen de nieuwe versie nog niet ondersteunen.
- Terwijl de meeste mensen dus alleen de oude versie blijven gebruiken, want die kennen de ereaders tenminste.
- Tot het punt dat een catastrofe plaatsvindt: ofwel mensen geven het op om nog te “verbeteren” of “upgraden”, ofwel van de ene op de andere dag stopt een oudere versie compleet met werken.
HTML werkt allang niet meer met versies. Als ze verbeteringen vinden, dan worden die langzaam ingevoerd, en over tijd ondersteunen alle browsers het. (Maar “oude” HTML blijft goed en crasht niet, het is simpelweg meer gelimiteerd of minder efficiënt.)
Maar omdat EPUB met versies werkt, loop je eigenlijk altijd ver achter.
Bijvoorbeeld, het systeem dat ik gebruik om mijn websites te maken (die uiteindelijk ebooks worden), is wél modern. Ik update het regelmatig naar de nieuwste versie, omdat hij daarvan sneller en beter wordt. Maar inmiddels is de kloof zo groot, dat mijn nieuwe websites dingen toevoegen aan het ebook die EPUB3 niet ondersteunt. (En EPUB2 dus zéker niet.)
Ik zal een heel specifiek voorbeeld geven.
Al jaaaarenlang bestaan er in HTML zogenaamde “void elements”. De meeste elementen hebben een opening (<p>) en een sluiting (</p>). Maar void elements hebben dat niet nodig, dus je laat de sluiting achterwege.
Je raadt het al.
- Mijn huidige versie voegt automatisch een paar void elements toe, volgens een syntax die al bijna 15 jaar geldig is.
- Maar ebooks herkennen dat niet. Die willen dat je alsnog die sluiting toevoegt. Als je dat niet doet … crasht hij compleet en wil nergens openen.
Uiteindelijk heb ik het ebook moeten openen (ná de export) en met de hand al die void elements alsnog moeten sluiten. Er was geen andere manier om dit te voorkomen, want waarom zou een systeem iets inbouwen om een zwaar verouderde en ongeldige syntax te ondersteunen?
Dit probleem gaat keer 10. En hoe langer EPUB vasthoudt aan versies, hoe vaker dit gaat gebeuren.
Toen ik mijn laatste boek wilde publiceren, kreeg ik een melding van de uitgeverij dat Amazon nogal inconsistent is met haar ondersteuning. Ze raadden mij aan om simpelweg geen EPUB 3 meer te proberen, maar bij EPUB 2 te blijven, als ik zonder problemen bij Amazon binnen wilde komen.
EPUB 3 werd ontwikkeld in 2011.
Zorgen over beveiliging
Als laatste is de EPUB standaard ontwikkeld met het idee dat documenten zo beter konden worden beveiligd. Hier kunnen we kort over zijn: dit is nooit waar en nooit een goed idee.
Als iemand toegang heeft tot iets, dan is het te kraken. Zeker zoiets simpels als een boek is makkelijk te doen. Je kan ingewikkelde standaarden bedenken, je kan een hoop rotzooi aan het boek toevoegen, het maakt niks uit.
Je maakt de ervaring alleen maar vervelender voor zowel schrijver als lezer.
Het resultaat
Wat een simpele stap had moeten zijn, is een nachtmerrie waar ik eigenlijk niet meer aan wil beginnen.
EPUBs hadden zo geweldig kunnen zijn. Je maakt elk boek als een website. Modern, leesbaar in de browser, met complete toegang tot websitetalen voor opmaak en interactie.
En met één druk op de knop bundel je de website tot één bestand en kan het verkopen als ebook.
Dat had het moeten zijn.
In plaats daarvan begrijp ik na honderden uren klooien met websites en ebooks nog steeds maar half hoe het in elkaar steekt. En elke keer komen er weer twintig nieuwe vage errors die mij een dag bezighouden, vlak voordat het boek moet worden uitgegeven.
Tips voor de meest voorkomende problemen
Hieronder geef ik een korte uitleg van hoe EPUB nou eigenlijk werkt. Via die uitleg kan ik de grootste (specifieke) problemen blootleggen en oplossingen geven.
De drie onderdelen
Op het hoogste niveau, vereist een EPUB drie onderdelen.
- mimetype => een bestand met niets anders dan de inhoud “application/epub+zip”
- META-INF (folder) => ****bevat een bestand container.xml met een paar standaardregels. Het enige doel hiervan is dat hij verwijst naar waar het .opf bestand staat met een overzicht van het boek.
- OPS (folder) => ****deze folder bevat daadwerkelijk alle inhoud van je boek.
OPS staat voor Open Publication Structure. Vroeger gebruikte men vaak OEBPS hiervoor: Open Ebook Pulication Structure.
Voelt dit onnodig ingewikkeld? Dat is het ook.
Deze moeten in deze volgorde toegevoegd aan het .zip bestand. Elke andere volgorde en je ebook is compleet nutteloos geworden. (Waarom? Ik heb géén idee.)
- Je kan ze zippen via de command line, dan wordt volgorde behouden.
- Ik maak persoonlijk een nieuw zip bestand, en open die in de Windows Explorer. Dan sleep ik die drie onderdelen, één voor één, in de juiste volgorde, erin.
Overzicht van je boek
Zoals gezegd, moet je OPS folder dus een content.opf bestand hebben. Deze vertelt de computer wat de inhoud van je ebook is.
- manifest: een lijst met alle inhoud, zowel je hoofdstukken, als je media (plaatjes, audio, video, …)
- spine: een lijst met de volgorde van die inhoud
Als laatste heeft het een toc.ncx bestand nodig. Deze gebruikt de inhoud die je eerder hebt aangegeven, en zet ze op de juiste volgorde (met de juiste naam/verwijzing) om een inhoudsopgave te maken.
Er zijn een paar grote fouten die je hier kan maken.
- content.opf moet precies al je inhoud bevatten, niet meer, niet minder. (Ik had een keer een lettertype laten staan tussen de bestanden, dat ik uiteindelijk niet gebruikte. Nou, errors alom.)
- Deze twee bestanden hebben bovenin een uid veld. Deze moet hetzelfde zijn om ze aan elkaar te linken.
- De versie van HTML die ebooks gebruiken staat dus geen “void elements” toe. In mijn geval, voegde mijn proces automatisch nieuwe elementen bovenin toe van de vorm <meta …>. Dat mag dus niet. Het moet <meta … /> zijn; hij moet zichzelf afsluiten.
De verdere details van alles dat je moet toevoegen, moet je zelf opzoeken in een diepgaandere tutorial dan dit. Dit zal hetzelfde zijn voor alle ebooks of weinig veranderen. (Ik vond artikelen als deze duidelijk en goed.)
Inhoud
Elk hoofdstuk (en de voorpagina/inhoudsopgave) is een .xhtml bestand. Daarin kan je grotendeels simpele HTML schrijven, en het zal als eigen hoofdstuk worden gepresenteerd. (Ik stop deze bestanden in een aparte chapters map, voor overzichtelijkheid, maar dat hoeft niet.)
Omdat ze een website zijn, kunnen ze dus ook andere bestanden toevoegen op de gebruikelijke manier.
Dus je kan ergens anders plaatjes neerzetten, en ze dan in je hoofdstukken opvragen met de <img /> tag. (Let op de slash aan het einde! Geen void elements, je moet het netjes afsluiten!) Vanzelfsprekend moeten al deze plaatjes—niet meer en niet minder—zijn aangegeven in de content.opf.
Je kan een stylesheet.css schrijven (met de lettertypes, groottes, kleuren, en andere opmaak die je wilt gebruiken). Vervolgens vraag je die op bovenin elk hoofdstuk.
Ik gebruik een vrij kleine en standaard opmaak voor boeken, die je overal online terug zal vinden. (Georgia lettertype, logische lettergroottes, inspringende paragrafen, kopjes beginnen iets lager op de pagina, fijne marges aan de rand.)
Wat kan er fout gaan?
Bij de inhoud kan je natuurlijk de meeste fouten maken.
- Ten eerste moet je HTML volledig geldig zijn, natuurlijk. Alle elementen die je opent, moet je netjes sluiten. Alle elementen die je gebruikt, moeten bestaan.
- Het is verplicht dat plaatjes een alt attribuut hebben. (Dat is een stukje tekst dat wordt weergegeven als het plaatje niet kan worden geladen, of wordt uitgesproken als bijvoorbeeld een blind persoon het boek probeert te lezen.)
- Een aantal bekende HTML tags bestaan niet in de EPUB wereld. Dit geldt voor alles wat enigszins modern is, maar ook voor zoiets als
(om geforceerde line breaks toe te voegen). En zoals altijd: hij negeert deze niet, hij crasht gewoon volledig. - Ondersteuning voor andere lettertypes is zeer twijfelachtig en moet je eigenlijk niet willen. Als je het toch doet, ondersteun zowel .otf als .woff2 lettertypes.
- (Mijn laatste boek had een apart lettertype voor elk personage dat een eigen hoofdstuk kreeg. Nou, dat heb ik geweten. Op de helft van de plekken werkte het boek perfect, bij de andere helft werd zomaar 75% van het boek weggegooid.)
- EPUB kent alleen de meest bekende en traditionele bestandsformaten. Dus .jpg en .png voor plaatjes, .mp3 voor audio, en .mp4 voor video. (Maar audio en video is ook twijfelachtig, zeker op oudere apparaten.)
- Ook HTML entities doen het niet. Bijvoorbeeld, — levert “—”, maar dus niet in ebooks. Je moet de unicode versie gebruiken (met cijfers), of je moet een “Find-and-Replace” doen om alle entities te vervangen door het symbool zelf.
- In Calibre heb je ergens een optie van “quotes slim omzetten”, die doet dit perfect voor mij.
- Zelfs de laatste EPUB versie, ondersteunt slechts een oudere versie van CSS. Een veel voorkomende feature in boeken, bijvoorbeeld, is dat de eerste letter een “drop cap” is: veel groter en sierlijk opgemaakt. Het leest fijn, maakt duidelijk dat een nieuw hoofdstuk begint, en ziet er professioneel uit. Dat __kan makkelijk in de huidige versie van CSS … maar dus niet in ebooks :p
Bij onzekerheid, houd het simpel.
Een algemene levensles, maar ebooks dreunden hem er weer volledig in bij mij. Ik probeerde iets cools te doen. Ik probeerde te experimenteren met ebooks die meer waren dan een lap tekst of een digitale versie van het geprintte boek.
Dat was een fout. Ik heb er vele, vele uren inzitten … en EPUB ondersteunt het gewoon totáál niet. Toen ik hiernaar zocht, vond ik eindeloos veel fora met mensen die hetzelfde zeiden. Serieuze projecten waar ze misschien wel een jaar aan werkten, die uiteindelijk niet eens meer werden gepubliceerd.
Nee, ze maakten er wel een website van. Nee, uiteindelijk hadden ze maar een app gemaakt.
Als je boek ook maar iets speciaals wilt doen, dan zijn die media daar veel beter voor geschikt.
Je boek testen
Het gratis programma Calibre is geweldig … maar daardoor juist niet geschikt. Bijna alles wat je erin gooit, kan het openen, zelfs als het een ongeldige EPUB is.
Een betere test is …
- Je boek daadwerkelijk op een ereader zetten. Hoe ouder en kapotter, hoe beter :p (Als het zelfs daarop werkt, moet het zeker werken op de rest …)
- Je boek testen met Adobe Digital Editions. Die is een stuk strikter en zal dus eerder mekkeren bij fouten. (Verder stelt dat programma helemaal niks voor.)
- Je boek invoeren bij Amazon KDP. Dan krijg je een preview die, in mijn ervaring, snel en accuraat is.
- Zij willen graag dat je hun offline programma daarvoor download. Dat heb ik gedaan. Het voegt weinig toe, terwijl het een gigantisch bestand is dat tergend langzaam installeert en opstart. Dus ik zie het nut niet.
Mijn techniek heeft als voordeel dat ik redelijk zeker ben van hoe de EPUB eruitziet. Omdat ik het eerst als website maak, volgens de standaarden, is de EPUB exact hetzelfde als de website die ik in mijn browser test.
De enige valkuilen zijn dus die nare fouten die ik hierboven beschreef, waardoor je hele boek ineens niet opent, of maar de helft van de inhoud wil laten zien.
Ik zal vast bij volgende boeken nog meer rare dingen tegenkomen. Dan vul ik de lijst aan.
Hoe ik denk dat EPUB kan verbeteren
Het is eigenlijk heel simpel. Het internet werkt al zo’n 10+ jaar met het idee van “progressive compatibility”.
- De technologie wordt constant geüpdatet en verbeterd.
- Maar men zorgt dat er altijd een manier is om “terug te vallen” als iets de nieuwe features niet ondersteunt.
Dus als je iets gebruikt dat je ereader (nog) niet herkent, negeert hij het. Of men ontwikkelt een makkelijke manier om van een EPUB 3 automatisch een EPUB 2 (en EPUB 1) te maken. Alle versies worden aangeboden; je ereader pakt degene die het kent.
Maar het beste is om af te stappen van het versiesysteem. Om ereaders te maken die simpelweg een browser bevatten, en ebooks volledige websites te laten zijn. De ereaders worden constant geüpdatet en zullen zowel nieuw als oud makkelijk ondersteunen. (En natuurlijk kan je dan van alles uitzetten in die browser dat je toch niet nodig hebt als je alleen boeken leest.)
Voor half het bedrag van een ereader, kan je een smartphone kopen die zo’n browser heeft (en nog veel meer functionaliteit). Ik geloof er dus niks van dat het niet mogelijk zou zijn.
Ook is er geen enkele reden voor deze ingewikkelde structuur binnen het .zip bestand. In de wereld van de computerspellen—een veel ingewikkelder soort media dan een boek—hebben ze het niet nodig. Als ik een spelletje maak dat je in de browser kunt spelen, hoef ik alleen het volgende te doen:
- Ik zorg dat het hoofdbestand de naam index.html heeft (en mijn spel laadt)
- Verder gooi ik alles in een .zip, hoe ik ook wil
- En dat werkt perfect.
Het is niet zo ingewikkeld. Zo’n systeem ontvangt een ebook, zoekt naar het bestand genaamd index, en vanuit daar opent het de rest van het boek. Al die bestanden, al die extra regeltjes, ze zijn niet nodig.
Hetzelfde idee voor de inhoudsopgave. Wij beslissen een vaste naam voor de lijst met inhoud (zoals “toc”). Zolang je het die naam geeft, wordt het gevonden en gebruikt. Vervolgens kan je dit overal neerzetten in je project, of opmaken zoals je maar wilt.
Eigenlijk hebben we het onszelf onnodig moeilijk gemaakt, in een poging ebooks meer te controleren en beveiligen. In een poging slecht opgemaakte boeken tegen te houden voordat ze de winkel bereiken.
Want wat we écht nodig hebben … is simpelweg
- Een apparaat met het scherm van een ereader. (Dat fijner leest, zeker ook voor het slapengaan, en minder batterij verbruikt.)
- Met daarop een app die niets meer is dan een browser met makkelijke sneltoetsen voor lezen. (Volgende pagina, vorige pagina, terug naar inhoud, etc.)
- En ebooks zijn niets anders dan een moderne website. (Verpakt in een .zip, met de eerste pagina getiteld index.html, zoals altijd bij websites.)
Je wilt je boek updaten? Update je website, upload het nieuwe zip bestand, niks aan de hand.
Je wilt je boek interactief maken? Dat kan al, gratis en voor niets!
Een boek is amateuristisch opgemaakt en daardoor onleesbaar? Ten eerste, dat kan altijd, ook bij paperbacks. Ten tweede, dit kan je dus zo updaten (als iemand dit laat weten aan de uitgever). Ten derde, het is niet lastig om functionaliteit te maken om dit zelf te fixen met je ereader. Want als het boek gewoon een website is, kan je dus simpel de hele opmaak of lettertypes veranderen.
Ik zie geen nadelen. Dat is wat EPUB had moeten zijn, maar ik ben bang dat het daar niet snel van komt. Sinds de uitgave van EPUB 3 in 2011, hebben ze vooral hard gewerkt om enkele maanden geleden EPUB 3.3 uit te brengen, constant met kleine aanpassinkjes.
En zoals genoemd
- Negeren de grootste spelers in de ebookwereld dit compleet en ondersteunen vooral EPUB 2.
- Met als gevolg dat de grootste spelers onder de uitgevers/schrijvers ebooks links laten liggen en maar hun eigen app maken.
Conclusie
De huidige staat van ebooks is een rotzooi. Het is makkelijk om te noemen hoe het zoveel beter kan, maar ik zie het niet snel gebeuren. Ik moet wel meegaan, als ik mijn boeken wil verkopen. (Ongeveer de helft van de verkochte boeken, gemiddeld genomen, is inmiddels een digitale uitgave.) Ik moet wel accepteren dat Amazon de nieuwere versies maar half ondersteund, want zij verkopen 90% van alle ebooks.
Hopelijk gaf dit artikel een goede uitleg of hielp het jou om nare problemen te voorkomen (waarop ik steeds urenlang vastzat).
Dat is waarom ik De Levenssaga een website heb gemaakt, in de eerste plaats. Ik weet nog niet hoe ik daar mijn geld aan verdien, of hoe ik dat “verkoop”. Ik weet wel dat de website met gemak superfijn te lezen is voor iedereen, op elk apparaat. Beter dan elke EPUB versie die ik er vooralsnog van heb geprobeerd te maken (en ik ben al bij poging 5).
Waarschijnlijk zal ik in de toekomst veel boeken aanbieden als paperback (of hardcover) … of als website. Geen ebook, want dat is me een te grote rommel. Ik ben nog zoekende naar hoe ik die “betere” versie van ebooks vorm kan geven of in het leven kan roepen.
Tot zover mijn gedachten hierover.
