Header / Cover Image for 'Schrijftip: de focusshift'
Header / Cover Image for 'Schrijftip: de focusshift'

Schrijftip: de focusshift

Deze schrijftip is een bijzondere. Ik hoop dat ik hem goed kan uitleggen, want ik denk wel dat hij heel krachtig is als je zo over een verhaal nadenkt.

De beste manier om een verhaal simpel, leesbaar en samenhangend te maken, is natuurlijk om één focus te hebben. Van begin tot eind, het hoofdpersonage wil …

  • Diens verdwenen ouders terugvinden
  • Of de magische schatkist vinden
  • Of een wereldberoemde popster worden
  • Of een ander eenzijdig doel

Het probleem hiermee is dat het saai en voorspelbaar is. Wat je wint qua samenhang en stroomlijning, verlies je qua interesse en spanning.

Als jij aan het begin zegt “poeh, dit karakter wil niets liever dan die schatkist vinden”, en het hele boek doe je niets anders, en aan het einde vind je die schatkist … dan zit je lezer ook al bij pagina twintig te gapen.

Dit is de reden dat mijn eerdere boeken vaak nogal vol zaten met verhaallijnen en verschillende doelen/karakters. Ik vond het ongelofelijk saai, eentonig, cliché om één simpel uitgestippeld pad te volgen. Eén focus het hele boek.

Toen realiseerde ik dat ik best tevreden was met een van mijn laatste boeken. Het was nog steeds wat vol, maar het was gestroomlijnd en helemaal prima te volgen (voor iedereen die het wilde proeflezen).

Wat was het verschil? Wat had ik hier anders gedaan? Nou, de focusshift.

  • De eerste helft van het boek heeft één duidelijke focus. (Onze hoofdpersoon wil de schat terug stelen die van haar ouders is afgepakt.)
  • Maar langzaam, rond het midden, verandert het in een andere (gerelateerde) focus. (Onze hoofdpersoon wordt onderdeel van een zeestrijd tussen de piraten, koning en de zeegod.)
  • Waardoor de tweede helft als een fris avontuur aanvoelt, zonder dat het voelt als twee losse boeken. (De ene verhaallijn leidt logisch tot de andere. En aan het einde worden beide ingelost: ze krijgt wel degelijk de schat terug én overwint de zeegod.)

Omdat de verandering geleidelijk gaat, is het niet storend. Omdat je binnen dezelfde wereld blijft, dezelfde personages, gerelateerd aan het eerste probleem, is het niet storend. Tegelijkertijd krijgt een lezer niet exact het verhaal dat ze verwachten en kunnen ze het einde niet al op pagina 20 uitstippelen.

Tja, dat was de hele tip 🙂

Hieronder geef ik nog wat extra voorbeelden, uitleg, of kanttekeningen.

Leren van musicals

Ik zie steeds meer de kracht van musicals die dingen opbreken in akte 1 en akte 2. De focus en de sfeer van de twee aktes is meestal nogal verschillend. Dat komt omdat de eerste akte altijd eindigt met een grote gebeurtenis. Een kantelpunt. Iets verrassends, een slechte keuze die wordt gemaakt, een ingrijpende handeling.

Dus tijdens de pauze kan je je afvragen hoe het verder gaat. En als het verder gaat, hebben ze in de tussentijd vaak het hele decor omgegooid en ga je een nét iets ander verhaal in.

En deze techniek voorkomt dus misschien wel de twee meest voorkomende valkuilen:

  • De “muddy middle”. Het midden van je verhaal is rommelig, traag, gaat niet duidelijk ergens heen.
  • Voorspelbaarheid, eentonigheid, en een gebrek aan diepgang of uitbreiding van je wereld.

Dus zelfs als ik het niet aangeef (in de layout, of met een kopje), zal je merken dat mijn laatste boeken een soort pauze hebben in het midden. Een ingrijpende gebeurtenis waarna alles anders is. Iets dat het midden opschudt en zorgt dat de focus ineens net een beetje is veranderd.

Over het toepassen

Natuurlijk kan je meerdere shifts doen. Maar ik denk dat meer dan 3 of 4 te veel wordt. (Afhankelijk van de lengte van je boek, natuurlijk.) De meeste schrijftips spreken over de 2, 3 of 4-akte structuur. Vrijwel nooit hebben ze het over meer dan dat :p

Ook hoeft de shift niet perse om je hoofdpersonage te gaan. Fantasyboeken hebben doorgaans meerdere personages met eigen verhaallijnen. Dus in plaats van het doel van de hoofdpersoon een beetje aanpassen, kan je ook focus shiften door de aandacht te verplaatsen.

  • De eerste 15 hoofdstukken ben je bijna alleen maar bezig met verhaallijn A. Verhaallijn B komt wel voor, de personages bestaan al, maar het krijgt nauwelijks tijd.
  • Maar daarna shift je naar verhaallijn B. Nu volg je vooral wat er met die karakters gebeurt, op die andere plek.

In mijn eerdere fantasyboeken deed ik dit om en om. Dus hoofdstuk 1 was verhaallijn A, hoofdstuk 2 verhaallijn B, dan weer A, dan weer B, enzovoort tot het einde. Hoewel dit niet verschrikkelijk is, zie ik nu dus de waarde van bij één verhaallijn blijven voor een tijdje.

Behoud de focus voor tenminste 5 hoofdstukken, shift dan naar een andere focus voor langere tijd. Het zorgt dat de lezer minder heen en weer wordt gesleurd. Het zorgt voor een meer gestroomlijnd verhaal.

Het vierde en vijfde boek van Game of Thrones gaan over gebeurtenissen die tegelijkertijd plaatsvinden. Maar de schrijver besloot ze te splitsen op basis van locatie. Dus het vierde boek vindt plaats aan de ene helft van de wereld, en het vijfde boek alleen maar op de andere helft. Dit zorgt dat een nogal complexe fantasyreeks met duizenden verhaallijnen, toch vrij duidelijk en gestroomlijnd blijft. Vind ik dan.

Conclusie

Oftewel, bij je volgende verhaal, probeer dit idee uit! Gebruik een eerste akte en een tweede akte. Het moment dat de ene in de andere overgaat, moet iets verrassends en ingrijpends gebeuren dat ineens de focus verlegt.

De focus moet niet té ver verleggen of té vaak. Dan is het ook geen “focus” meer :p

Maar als je dit goed toepast, kan je een heel gevarieerd boek maken, met de juiste balans tussen voorspelbaarheid en onvoorspelbaarheid.