Dit artikel vertelt kort mijn gedachten over het toevoegen van scheldwoorden in boeken. Dit lijken de algemene regels te zijn die de meesten hanteren:
- Kinderboeken? Geen scheldwoorden.
- Jongerenboeken? Het wilde westen. (Sommige doen het helemaal niet, andere zetten “fuck” voor alles, andere verzinnen scheldwoorden, enzovoort.)
- Volwassenen? Hoe meer gescheld, hoe beter.
En eigenlijk vind ik al deze opties stom.
Scheldwoorden zijn een enorm veelvoorkomend en universeel stuk menselijkheid. Net zoals wij uitroepen hebben voor pijn of plezier, zijn scheldwoorden uitroepen van irritatie of frustratie (of, tja, ook pijn). Een kind zal echt wel regelmatig scheldwoorden horen, waarschijnlijk in de eerste plaats van hun ouders. Scheldwoorden zijn op zichzelf niet “slecht” of “vulgair”. Het is simpelweg een stevige uitroep voor wanneer je een stevige uitroep nodig hebt.
Maar dat laatste stukje is belangrijk: een stevige uitroep voor wanneer je deze nodig hebt.
Het is complete onzin hoe veel er wordt gescholden in veel volwassen literatuur of “edgy” jongerenboeken. Alsof dat het extra “volwassen” maakt. Alsof dat stoer of nodig is. Nee, als men veel scheldwoorden gebruikt, verliezen ze compleet hun betekenis. Als iemand alles kut vindt, dan zijn er juist gradaties meer, dus alles is precies even … meh.
Dan voegen ze letterlijk niks toe, want ze zijn geen overtreffende trap meer. Ze zijn ruis waar de lezer steeds langs moet.
Andersom verzinnen veel schrijvers alternatieve scheldwoorden. Bijvoorbeeld, de schrijver Brandon Sanderson is tegen scheldwoorden. Dus zijn karakters zeggen dingen als “Scud!” of “Storms!”
Uitzonderingen daargelaten, vind ik dit ook geen oplossing. In het beste geval rol ik met mijn ogen, en in het ergste geval haalt het me compleet uit het verhaal. Je hebt één of ander sterke stoere soldaat die scheldt met “Oh stormen!”?
(In andere boeken heeft hij dingen zoals “Kleuren!” of “Nachten!”)
Mijn visie
Dus wat denk ik?
- Ik denk dat je scheldwoorden met beheersing moet inzetten: alleen waar het een functie heeft.
- Zelf scheldwoorden bedenken is prima, maar maak het dan verzonnen woorden, geen zinnen of uitspraken.
- Zulke verzonnen “scheldgezegdes” passen eigenlijk alleen in komische, lichte (kinder)verhalen.
Beheersing
Scheldwoorden communiceren twee dingen: een extreme emotie én karakter. Een laaggeletterd karakter zal eerder schelden dan iemand die de emotie van nature uitdrukt in formele zinnen. Iemand die geeft om reputatie en schoonheid, zal niet schelden, terwijl iemand die niks geeft om alles dat regelmatig doet.
Als je scheldwoorden op die manier inzet, werken ze enorm goed. Als je karakter het hele boek niet scheldt, dan stelt het iets voor als diegene dat in de climax van het verhaal wél doet.
Verzonnen
Neem mijn voorbeeld hierboven: van “Scud!” en “Oh stormen!”
Die eerste vind ik prima. Het leest niet raar als een personage dit steeds zegt of denkt. (Deze komt uit de Skyward serie.) Na een paar keer begrijp je dat dit simpelweg de equivalent van “shit” is in die andere taal, of voor dit personage.
Het tweede voelt gekunsteld en past niet. Ik ken niemand die scheldt of uitspraken doet op deze manier. Ik heb in zo’n beetje alle delen van Nederland gewoond en niemand praat op een manier die hier in de buurt komt. (“Oh lekke band! Mijn fiets is weer stuk!”)
Dus als je dit doet, verzin één woord of uitroep die klinkt als een logisch scheldwoord.
Dit kan je natuurlijk op gehoor doen. Je kan ook realiseren dat we graag schelden met harde klanken en “plosives”: letters waarbij extra lucht vrijkomt, of speeksel als je ze te hard schreeuwt :p (Dus de P, S, T, K, …)
Scheldgezegdes
Maar zoals altijd zijn er uitzonderingen. Diezelfde Brandon Sanderson schreef een boek voor tieners (Alcatraz versus the Evil Librarians). Dit boek is op alle manieren een luchtig, komisch, kort avontuurtje voor jonge leeftijden.
Dat de personages hier zulke scheldgezegdes gebruiken, voelt juist logisch en grappig. Iemand scheldt bijvoorbeeld met namen van auteurs. Dat voelt passend én je kan het natuurlijk gebruiken om meer informatie over je wereld te geven.
De werkelijkheid
Dit zijn mijn gedachten hierover in de ideale wereld. Waar mogelijk, gebruik ik scheldwoorden op deze manier in mijn eigen verhalen.
In de werkelijkheid bepaalt, jammer genoeg, marketing en de consument. En een groot deel van de wereld is tegen scheldwoorden in boeken, zeker voor kinderen, ook al hebben ze geen moeite om ze zelf te gebruiken in de echte wereld (tegenover kinderen).
(Het klassieke voorbeeld van: een moeder scheldt het hele huis bij elkaar als ze iets laat vallen, maar als een kind dat doet, wordt ze kwaad op het vuile taalgebruik van het kind. Ik snap niet helemaal hoe dat werkt in de hoofden van die mensen.)
Dus als jij bekend staat om grof taalgebruik, zullen mensen je boeken bij voorbaat geen kans meer geven.
Mijn project De Levenssaga is gratis en misschien wel mijn grootste werk (en het makkelijkst te vinden). Het is voor alle leeftijden, ook kinderen. Dus nee, daar gebruik ik geen enkel scheldwoord. Sommige personages hebben een alternatief woord of een scheldgezegde, als het goed past. Maar het is praktisch compleet scheldvrij. Want ik weet dat een ouder hun kind deze verhalen niet laat lezen als ergens een “klootzak” staat, hoe hypocriet dat ook is.
En zo zijn al mijn prentenboeken en kinderboeken compleet vrij van scheldwoorden.
Dit blog bevat een aantal scheldwoorden. Als ik echt ergens boos over ben—in het artikel of toevallig in het echt—dan zie je ze verschijnen.
En de meeste van mijn (zelf uitgegeven) boeken hebben hetzelfde patroon. Waar nodig wordt er gescholden, want dat is wat mensen doen met goede reden. Maar ik gebruik het niet onnodig, niet als een manier om stoer of “edgy” te lijken. En soms doe ik het helemaal niet, als ik het idee heb dat een scheldwoord té bekend of hip is. Als je een fantasy boek schrijft, wil je niks toevoegen dat mensen heel duidelijk herinnert aan de moderne wereld.
Tot zover mijn gedachten hierover.