Het is de meesten niet ontgaan dat Marvel een gigantische speler is geworden de laatste jaren. Het MCU—Marvel Cinematic Universe—is enorm populair en succesvol gebleken. Iedereen die ik vroeger erover vertelde, zelfs als ze niks gaven om superhelden(films), was even later ook fan. Ik heb de laatste twee Avengers films met bijna mijn hele gezin in de bioscoop gezien.
De films van de eerste drie fases stonden geheel op zichzelf, maar leidden uiteindelijk naar een grote gezamenlijke conclusie. Dit was de “Infinity Saga”.
Maar nu zijn we bij fase 4—en 5 en 6 volgen snel—welke officieel onderdeel zijn van de “Multiverse Saga”. Naast films zijn er nu ook meerdere series. Waar de vorige Saga ~10 jaar duurde, zal deze in de helft van de tijd worden afgerond volgens de huidige planning.
Je voelt waarschijnlijk al waar dit heen gaat.
De eerste saga was een doorslaand succes. Duidelijk, sterk, goed opgebouwd, met een passende conclusie.
Deze saga is rommelig, zonder focus, matig, terwijl het steeds meer fans definitief verliest.
Waardoor komt dit? Wat kunnen we hiervan leren?
De Infinity Saga: waarom zo goed?
Deze saga bevat alleen films, die allemaal in de bioscoop uitkwamen. (Niet gedacht dat ik deze zin ooit zou moeten toevoegen.)
Er zat meestal een jaar of halfjaar tussen de films.
Elke film stond compleet op zichzelf. Dus je hoefde niet perse de rest van het universum te volgen. Films hadden een einde, in plaats van een verwijzing naar dat het verhaal verder gaat ergens anders.
Elke film was goed. Het probeerde niks anders te zijn dan een zo goed mogelijke film, op zichzelf, zonder hulp van de rest van de MCU.
Maar elke film had een scene, een element, iets dat verwees naar het grotere verhaal: Thanos die de Infinity Stones verzamelt.
Soms was dit alleen de post credits scene. Soms was een infinity stone een integraal onderdeel van de film, zoals bij de eerste Avengers. Maar elke film had een verwijzing naar datzelfde simpele punt: er zijn hele machtige stenen en een slechterik is ze langzaam aan het verzamelen.
Dat maakt deze saga zo goed. Elke film kan op zichzelf worden genoten. Daardoor zijn de films vaak ook veel beter, want het dwingt de schrijvers om een goed verhaal te schrijven, behalve iets dat alleen maar bestaat om iets anders op te zetten.
Maar de rode draad die ze samenbrengt, is simpel, duidelijk en altijd in kleine mate aanwezig.
De Multiverse Saga: waarom zo’n rotzooi?
Ten eerste zijn er nu series bijgekomen, evenveel als films. Dat betekent dat je de MCU niet meer kan volgen door alleen maar naar de bioscoop te gaan. Het is zelfs moeilijk als je een Disney+ abonnement hebt, want de films komen eerst in de bioscoop uit.
Ten tweede staat alles niet meer op zichzelf. Het verwijst constant naar elkaar. De opzet van een film/serie is alleen logisch als je enkele dingen hebt gezien die daarvoor komen.
Om “Doctor Strange: Multiverse of Madness” (een film) te begrijpen, moet je WandaVision (een serie) hebben gezien, zonder enige twijfel.
Dit zorgt ervoor dat je allerlei extra dingen moet kijken, altijd de wereld bij moet houden, anders raak je achterop en wordt je op een gegeven moment buitengesloten. Het voelt als huiswerk. Het voelt vervelend, in plaats van inspirerend. Ik heb juist minder zin om de paar dingen te kijken die ik nog niet heb gezien, omdat het voelt als moeten, in plaats van dat ik benieuwd en geïnteresseerd ben naar het product zelf.
(Er is trouwens wetenschappelijk bewijs dat dit gebeurt als je mensen dwingt om iets te doen dat ze eigenlijk vrijwillig ook zouden doen. Stel iemand houdt van pianospelen. Ze speelt elke dag een uur, omdat ze het leuk vindt, omdat ze er plezier uithaalt. Als je diegene nu dwingt om een uur te spelen elke dag, als je diegene straft als ze het niet doet, of prijst als ze het wel doet, verliest ze al die motivatie. Ze speelt alleen nog maar als jij zegt dat het moet en haalt er zelf geen plezier meer uit. Iets soortgelijks gebeurt dus met het MCU.)
Maar het vermindert ook de kwaliteit. Want de schrijvers kunnen nu wegkomen met een slap einde, want het is geen echt einde, dit verhaal gaat lekker door met de volgende film. De schrijvers hoeven niet hun uiterste best te doen voor een goede serie, want ze weten dat mensen het toch wel kijken omdat het moet om de volgende Avengers films te begrijpen.
En daarmee komen we bij het derde punt: het is compleet onduidelijk wat nou de rode draad is en waarnaartoe ze opbouwen. Voordat werd onthuld hoe die laatste Avengers films heten (Kang Dynasty en Secret Wars), had ik géén idee waar ze heen gingen. Geen flauw idee.
Niet omdat het niet is genoemd. Nee, Kang wordt netjes als personage geïntroduceerd, oorlogen vanwege het multiversum worden ook meermaals genoemd.
Maar omdat er ook zoveel andere referenties zijn tussen de losse series/films. Sommige zijn retebelangrijk voor deze opbouw. Andere zeggen helemaal niks hierover en brengen het niet verder.
Zo is er helemaal niks in Hawkeye dat dit toekomstige conflict opzet. Terwijl Loki veel te veel hierover zegt. Het was beter geweest als beide series een klein stapje hadden gezet, een klein stukje verduidelijking, progressie richting die Secret Wars.
Het gevolg is dus dat elk individueel product minder is, maar het algemene verhaal zo vaag dat het er praktisch niet is.
Het hele idee van de MCU wordt teniet gedaan en wat overblijft is een berg aan matige media waarvan je niet weet wat je ermee moet.
Het feit dat ze twee films met andere insteek willen uitbrengen in hetzelfde jaar, zegt eigenlijk alles. Ze willen te veel en werken toe naar meerdere verschillende rode draden tegelijkertijd.
Wat leren we hiervan?
De reden waarom ik hier zo in geïnteresseerd ben, is omdat ik zelf bezig was met een saga opzetten. Een reeks korte verhalen die samen een groter, samenhangend verhaal vertellen. Hoe meer ik eraan werkte, hoe meer ik besefte dat het nogal leek op wat het MCU probeerde te doen.
Hoe enthousiast iedereen was over die eerste saga. Wat voor grote gebeurtenis die laatste twee films waren, waar ik dus met (bijna) het hele gezin van heb genoten.
Hoe iedereen nu de schouders ophaalt bij deze tweede saga.
Dus wat leren we ervan?
- Focus op verhalen die compleet op zichzelf staan. Dit helpt ook om dit ene verhaal echt zo goed mogelijk te maken.
- Dwing mensen niet om als huiswerk allemaal andere verhalen te bekijken: als nodig, maak het hoogstens afhankelijk van één eerder gepubliceerd ding.
- Als ze naar elkaar verwijzen, doe dat dan zeer sporadisch.
- In plaats daarvan moeten ze allemaal verwijzen naar één rode draad die alles samenbrengt.
- Die rode draad moet simpel en duidelijk zijn, iets dat je in één regel kan samenvatten.
Het punt is: iedereen weet hoe verhalen eindigen, zeker die met superhelden. We weten dat de goederiken winnen. We weten dat de wereld niet vergaat.
We kijken de verhalen om te ontdekken hoe ze winnen, waaraan dat ten koste gaat, welke avonturen deze personages beleven in dat proces.
Dus nee, het is niet saai om heel duidelijk aan te geven: we bouwen toe naar deze ene grote slechterik. (Of iets dat daarop lijkt, zoals opbouwen naar een grote voorspelde gebeurtenis.) Het is juist heel duidelijk en efficiënt.
Referenties zijn een goedkope truc, de smeerlapperij van de marketingmensen. Mensen voelen zich goed als verhalen naar elkaar verwijzen. Bij elke verwijzing zijn we zo van: “oh, die ken ik, dat woord ken ik, wat leuk!” Het is een onbewust proces, we kunnen het niet stoppen.
Maar dat betekent niet dat je verhaal goed is, alleen dat mensen heel eventjes dit fijne moment van herkenning hebben. En als je te veel verwijst, verliest het diens kracht, en heb je geen ruimte meer over om het verhaal zelf goed te maken.
Dit heb ik ook geleerd met mijn eigen saga. Toen ik de allereerste verhalen schreef, waren ze heel nauw met elkaar verweven. Alles refereerde naar alles, personages kwamen terug, ze noemden steeds gebeurtenissen uit dat vorige verhaal. Dat voelde toen cool, en goed, en slim.
Maar nu ik ze een definitieve versie geef, worden ze juist ontrafeld en losgesneden. Het gaf ruimte aan de verhalen, alsof ze eindelijk zelf konden ademhalen. Nu had ik meer tijd om de personages uit te diepen, één grote en unieke climax toe te voegen aan de verhalen.
De meeste verhalen verwijzen slechts op één plek naar elkaar: de epiloog. De post credits scene van boeken :p Nadat je het hele verhaal hebt gelezen, op zichzelf staand en hopelijk zo goed mogelijk, krijg je één kleine hint, een teaser, een mysterie dat opent richting het volgende verhaal.
En dat voelt op alle manieren beter.
Conclusie
Natuurlijk is de Multiverse Saga nog bezig. Dus het kan zijn dat het allemaal geniaal blijkt aan het einde, geweldig in elkaar geweven, al dat huiswerk waard.
Maar zelfs dan … blijf ik bij deze mening. Want je zou niet vele, vele uren aan materiaal nodig moeten hebben voordat het interessant of duidelijk wordt.
Hopelijk geeft dit een idee van hoe je grote, ambitieuze, overkoepelende verhalen kan aanpakken, en hoe je dat beter niet kan doen.