In een poging de vele concepten van dit blog op te ruimen, probeer ik deze alsnog af te schrijven en te publiceren. Dit bericht was origineel geschreven in 2018. Het is wel opvallend dat ik er toen al problemen mee had, want dat is eigenlijk nog steeds zo, al die jaren later.
Creatief werk gaat vooral om interesse. Je wilt iets maken waarvan mensen in één oogopslag denken “hé, dat is interessant, dat verhaal wil ik lezen” (Of die film willen ze zien, of dat spel willen ze spelen, enzovoort.)
En het belangrijkste ingrediënt hierin noemt men overal “the hook”.
Het haakje waarmee je mensen vangt, alsof ze domme vissen zijn die doelloos door een zee zwemmen tot jij ze grijpt, wat een enigszins problematische metafoor is, maar tegelijkertijd zo catchy dat het nu overal wordt gebruikt.
Het idee is heel simpel: elk project moet iets hebben dat mensen direct interesseert. Iets dat simpel is, maar ook uniek. Iets dat men herkent, maar ook weer verrassend is.
Het idee is simpel … maar tegelijkertijd haast onmogelijk om uit te voeren.
Want wat is het nou eigenlijk? Waar vind je het? Is er een boek vol met goede hooks? Is er een lijst van patronen of eisen waaraan een goede hook voldoet?
Nee. Als er al specifieke voorbeelden zijn, dan zijn die dus al gebruikt en niet meer beschikbaar voor jou.
Maar na al die jaren van projecten maken, weet ik nu dat dit misschien wel het allerbelangrijkste is. Het eerste dat je moet hebben voor je project. Als je dit niet hebt, kan je de rest wel vergeten.
Ik heb projecten gemaakt die op alle manieren oké tot goed waren, maar een hook misten. Die projecten presteerden nogal slecht.
Ik heb ook projecten gemaakt die in mijn ogen matig waren, maar tenminste een duidelijke hook hadden die mij interesseerde. Die deden het altijd verrassend goed.
Dus les #1: zorg dat elk project een hook heeft en bedenk hem het liefst voordat je ook maar iets anders doet. (Dit is niet altijd mogelijk. Soms ontdek je pas wat je nou precies interesseerde terwijl je bezig bent. Soms vind je een betere hook halverwege je project.)
Maar ik wil nu toch even een (futiele) poging doen om het mysterie van de hook iets op te helderen. Misschien leren we er toch iets van.
Voorbeeld: coop games
Laten we eens kijken naar spelletjes. Ik hou van coöperatieve spellen, samen op de bank zitten achter hetzelfde scherm (of dezelfde koffietafel voor een bordspel). Maar er is slechts één spel dat ik heel veel heb gespeeld en ook heb uitgespeeld: Overcooked.
Laat ik de meest bekende op een rijtje zetten.
- Overcooked: je moet samen een restaurant runnen. Elk level sta je in een andere (rare) keuken en moet je, voordat de tijd om is, genoeg gerechten afleveren.
- Moving Out: je moet samen een verhuisdienst runnen. Elk level sta je in een ander huis waar je bepaalde voorwerpen naar buiten moet slepen, voordat de tijd om is.
- Tools Up: je moet samen een renovatiedienst (?) runnen. Elk level sta je in een ander huis waar je de muren moet verven, spullen opruimen, tapijten neerleggen.
- Storage Inc: je moet samen een opslagloods runnen. Elk level sta je in een andere loods en moet je allerlei kratten en kisten verplaatsen tot je genoeg ruimte hebt.
- Human Fall Flat: los fysieke puzzels op door dingen te verplaatsen, slepen, duwen, gooien, terwijl je een ragdoll speelt (een poppetje dat een beetje dronken rond waggelt en realistisch reageert op de omgeving)
- Death Squared: iedereen is een kubus en moet zichzelf op de juiste plek krijgen. Elk level is een andere omgeving, maar essentieel is dat je elkaar duwt, sleept, tilt, etcetera.
- Catastronauts: je moet samen een ruimteschip in leven houden terwijl overal kometen inslaan, dingen uitvallen, vuurtjes ontsteken. Tegelijkertijd val je (zogenaamd) een ander ruimteschip aan door kanonnen af te vuren. Blijf langer leven dan die tegenstander.
Van al deze spellen, “hookte” alleen Overcooked mij en mijn gezinsleden. De rest ziet er oké uit, maar niet goed genoeg dat ik ze zou willen kopen en spelen. De spelen die we even hebben geprobeerd, bleven niet lang hangen.
Ze waren niet slecht, maar misten een hook, en daardoor vergaten we het spel en hoefden het niet per se te spelen.
Wat zijn de belangrijke verschillen met de andere spellen?
- De uitleg is korter. “Run samen een restaurant” is alles dat je nodig hebt, terwijl andere spellen meer abstract of gecompliceerd zijn.
- Het spreekt meer tot de verbeelding. “Je bent een kubus en moet jezelf op het juist gekleurde vakje krijgen” is daarentegen een beetje “meh”.
- Het is direct duidelijk. “Run een renovatiedienst” is veel vager. Zonder extra uitleg en plaatjes zou je waarschijnlijk géén juist beeld hebben van het spel (vandaar ook mijn vraagteken erachter).
- Er is een verschil tussen leuke uitdagingen en stomme uitdagingen. Restaurants zijn leuk, want eten is belangrijk en lekker, je kan koken zónder in de echte wereld iets aan te fikken. Een opslagloods reorganiseren klinkt als werk.
Dat laatste spel, Catastronauts, sloeg nog het meeste aan van allemaal (bij zowel mij als anderen). Maar het faalde alsnog, we hebben nooit verder gespeeld dan de eerste paar levels.
Waarom? Het idee van “run samen een ruimteschip” voldoet aan zo’n beetje alle eisen. Het spreekt tot de verbeelding, het is kort en duidelijk, ruimteschepen zijn cool. Maar het spel neemt een omweg. We besturen niet het schip, we racen niet door de ruimte, we zijn alleen maar allemaal brandjes aan het blussen in een stilstaand schip. En die tegenstander is “off-screen”, niets meer dan een balk van 0% tot 100% health.
Dit spel was een doorslaand succes geweest, in mijn ogen, als ze hadden voldaan aan hun eigen hook. Als spelers écht samen een ruimteschip bestuurden, tegen fysieke zichtbare tegenstanders vochten, echte planeten bezochten, meteorieten moesten ontwijken, enzovoort.
Maar dat spel bestond al: Lovers in a Dangerous Space Time. En ja, dat spel is ook goed en heb ik véél langer gespeeld :p
Onze conclusie? Een hook is kort, duidelijk, spreekt tot de verbeelding, en kiest alleen de leuke uitdagingen/problemen.
Voorbeeld: verhalen
Oké, laten we eens kijken naar iets heel anders. Boeken. Elke keer als ik mijn volgende boek zoek om te lezen, ga ik tientallen lijsten af met “beste van 2022” of “beste Fantasy”. En een groot deel van die lijst wekt bij mij die “meh” reactie op.
Ja, mooie voorkant, ik snap de opzet, zitten wat interessante dingen in de uitleg. Maar het pakt me niet echt. Het is niet alsof ik het sowieso héél graag wil lezen op basis van de uitleg.
Boeken die mij wél aanspraken
Ik zal eerst wat boeken geven die mij dus wél aanspraken.
Game of Thrones: er zijn drie hooks kort op elkaar.
- De eerste is de proloog waarin we de White Walkers zien die steeds dichterbij de bewoonde wereld kruipen: angst en vraagtekens. (Dit komt verder niet meer terug tijdens het hele eerste deel.)
- De tweede is het feit dat een vooraanstaand figuur is vermoord: een moordmysterie.
- De derde is wanneer Bran in de toren klimt en ziet dat Cersie en Jaime (broer en zus) seks hebben met elkaar, waarop Jaime alleen maar kan reageren door Bran (bijna) te vermoorden: interessant conflict van alle kanten.
En alle drie de hooks wijzen naar die ene “grote hook”: één hele machtige troon, vele mensen die erom vechten, wie krijgt hem?
Die voldoet aan alle eisen. Simpel, duidelijk, spreekt tot de verbeelding. Het idee van de “Iron Throne” is hierbij niet te onderschatten: door een fysieke troon te bedenken, met een heel bijzonder uiterlijk en verhaal erachter, wordt het minder abstract dan “wie is er de baas van dit verzonnen land”.
The Riyria Revelations: de hoofdpersonen zijn de beste misdadigers van de wereld, maar bij hun volgende missie worden ze gepakt als hoofdverdachte van de moord op de koning.
Enerzijds is het uniek om als hoofdpersonen niet “the good guys” te hebben (of een “doodnormale meid” die ineens een heldin moet zijn). Anderzijds heb je meteen de vraag: hoe gaat het mis dan, wie heeft de koning wél vermoord, en hoe komen ze eruit?
Trilogie van de Zieners: een jongen wordt aangeboden bij het koninklijk paleis als de bastaard van een van de prinsen, de meest hoffelijke en degene waarvan je dat het minste verwachte. Die jongen wordt verborgen voor de rest van de wereld en stiekem getraind tot de sluipmoordenaar van de koning.
Dit heeft weer twee simpele hooks: waarom zou die ene prins vreemdgaan (of is het niet echt de bastaard)? En hoe loopt het af met hem in deze bijzondere situatie?
De situatie is zó slim gekozen, omdat het allemaal extra conflict oplevert. Die bastaard wordt niet als vol aangezien. Hij moet soort van geheim en in de schaduw blijven. Maar tegelijkertijd moet hij dus getraind tot sluipmoordenaar en doet stiekem héle belangrijke missies voor de koning. Je volgt hem tijdens die hele reis. Het is cool en interessant op alle vlakken.
Boeken die mij minder aanspraken
The Raven Boys: deze komt al jarenlang werkelijk overal voorbij als het gaat om fantasy boeken.
De pitch is: “Elk jaar staat Blue naast haar helderziende moeder, terwijl alle mensen die binnenkort zullen sterven langslopen. Ze kan ze nooit zien—tot dit jaar, als een jongen verschijnt en tot haar spreekt. Hij is onderdeel van de Raven Boys, waarvoor Blue haar hele leven is gewaarschuwd. Ze wordt tot hem aangetrokken, op een manier die ze kan uitleggen. Ze heeft haar hele leven de voorspelling te horen gekregen dat zij haar ware liefde zal doden, iets waarin ze niet geloofde, maar nu aan begint te twijfelen.”
Nogmaals, ik heb de boeken niet gelezen, het kunnen geweldige boeken zijn.
Maar dit mist een duidelijke hook. Het is alsof de schrijfster meerdere dingen tegen de muur gooide en hoopte dat iets zou landen, maar daardoor landt niets. (Ik heb de pitch al ingekort en verder samengevat, hij is nog wolliger dan dit.)
De hook lijkt dat ze ineens iemand kan zien, maar dat is het niet. Dan lijkt de hook dat ze in ze gaat met een stel gevaarlijke Raven Boys, maar dat is het ook niet. De hook lijkt dan dat ze op mysterieuze wijze wordt aangetrokken, maar dat is het óók niet. Het eindigt ineens met een grote voorspelling dat ze haar ware liefde zal doden.
Er is geen gevoel van “ik wil dit lezen en het antwoord op allemaal vragen”. Want de grootste vraag is: “wat moet ik hiermee?” Het is te lang, te onduidelijk, het spreekt niet tot de verbeelding (want volgens mij zijn de meeste mensen niet helderziend, noch kunnen ze doden zien, noch krijgen ze grootse voorspellingen over hun leven).
En waarom zou ik willen lezen hoe iemand blijkbaar alle waarschuwingen in haar leven negeert en iets doet wat ze zelf niet begrijpt? Ja, het is conflict, het is drama, het is een probleem. Maar dat maakt het niet een leuk probleem.
Ik denk dat het beter was met één hook, met daaromheen zinnen die de “fantasy” elementen meer tot de verbeelding laten spreken, en één logische keuze of stap voor Blue.
De Noorderlichttrilogie (His Dark Materials): ja, deze trilogie heb ik daadwerkelijk gelezen en redelijk positief beoordeeld. Maar dat deed ik vanwege de TV serie die uitkwam en het feit dat ik hier al van jongs af aan over hoorde. En als je de recensie leest, zie je hoeveel moeite ik heb om überhaupt uit te leggen waarover het gaat.
Dit is de uitleg van het eerste boek (van de zeer populaire en gerenommeerde website Goodreads):
_Lyra is rushing to the cold, far North, where witch clans and armored bears rule. North, where the Gobblers take the children they steal—including her friend Roger. North, where her fearsome uncle Asriel is trying to build a bridge to a parallel world.
Can one small girl make a difference in such great and terrible endeavors? This is Lyra: a savage, a schemer, a liar, and as fierce and true a champion as Roger or Asriel could want—but what Lyra doesn’t know is that to help one of them will be to betray the other._
Dus … waar gaat het over? Iemand gaat naar het Noorden. Daar stelen mensen kinderen en bouwt haar oom een brug naar een andere wereld. Ze is een aantal dingen en de ene helpen betekent blijkbaar de ander niet helpen.
Ik zie de hook niet. Ik zie niet wat dat ene ding is dat dit interessant maakt, een must-read, een mysterie waarop ik antwoorden wil. Ik weet niet eens echt wat het verhaal is. Waarom gaat ze naar het Noorden? Waarom gebeuren die dingen daar en waarom maakt het uit wie ze wel of niet teleurstelt? Waarom zou ik daar om geven?
Het vertelt tegelijkertijd veel te veel over wat er gebeurt in het boek (in mijn ogen), maar ook weer veel te weinig. Dan heb ik liever dat je één ding kiest—die ene spannende gebeurtenis die het hele boek in gang zet—en dat vertelt, maar verder niets.
Conclusie
Ja, de hook blijft even mysterieus als altijd. Het lastigste is om “interessante informatie” te onderscheiden van “stomme of matige informatie”. Wat maakt het ene conflict een geweldig verhaal, en het andere conflict gewoon vervelend? Wat maakt het ene spel moeilijk maar leuk, maar het andere spel moeilijk en stom?
Ik kan alleen deze eigenschappen zien:
- De hook moet uniek zijn. Een cliché, iets dat men al eerder heeft gezien, iets dat al eerder is gedaan, zorgt dat mensen het meteen geen kans meer geven.
- De hook moet kort zijn, samen te vatten in één (korte) zin. Interesse, spanning, passie, het zijn onbewuste split-second decisions. Het is er of het is er niet, in één oogopslag. Dus je hook langer of complexer maken gaat alleen maar tegenwerken.
- De hook moet duidelijk zijn. Eén keer lezen (of horen) en je weet precies wat het betekent of wat je gaat doen. Mensen kunnen niet worden gehookt door iets dat hen vooral hoofdpijn en vraagtekens geeft. Als nodig, maak de hook liever té overduidelijk dan iets anders.
- De hook moet tot de verbeelding spreken. Specifiek en realistisch genoeg, maar met ruimte voor mysterie en onze eigen verwondering.
- De hook moet een leuk probleem hebben, in plaats van gewoon een probleem. De moeilijkste om uit te leggen of te berieken.
- Je moet niet proberen meerdere hooks in één te stoppen. Dat maakt elke hook op zich juist zwakker.
- Vind situaties, feitjes, omstandigheden, perspectieven die in één klap meerdere dingen oproepen op meerdere vlakken. Het moet veel openen en ruimte hebben om te groeien (en zeker niks sluiten).
Dit zijn specifieke dingen waaraan je een hook kunt toetsen. Maar het zegt niks over hoe je ze bedenkt.
Daarvoor moet je toch vooral associëren, de tijd nemen, alles opschrijven dat in je opkomt, en vooral kijken welk idee jou op het puntje van je stoel laat zitten.
Hmm. Het blijft lastig. Hopelijk heeft dit artikel jou iets opgeleverd, want ik blijf met veel vraagtekens achter. Hopelijk kan ik over tijd, als ik nog véél meer projecten mag maken en promoten, meer karakteristieken van “the hook” uitvogelen.