Deze techniek is voornamelijk voor fantasy verhalen (of simpelweg verhalen met elementen die niet bestaan in de echte wereld).
Ik kende de techniek onbewust al langere tijd, maar kwam het nu pas ergens anders tegen, onder deze leuke naam: the reverse metaphor.
Wat is het idee?
Je gebruikt een metafoor (of algemene vergelijking) voor iets dat geen vergelijking nodig heeft …
… zodat je daarmee iets van jouw bijzondere wereld kunt uitleggen aan de lezer.
Voorbeeld 1
Iedereen weet dat dingen door zwaartekracht naar beneden vallen. Dat heeft geen uitleg nodig. Dit is een zinloze vergelijking: “De bommen vielen zoals appels die losraken van hun boom.”
Maar stel nu dat jouw fantasy wereld grote vogels heeft, die constant cirkelen boven het hoofd van de karakters en regelmatig naar beneden duiken om een prooi te vangen. We noemen deze wezens even Vovo, want waarom niet.
Dan kan je het vallen van die bommen vergelijken met het duiken van die verzonnen vogels. De lezer weet hoe iets valt, dus het weet nu ook hoe het gedrag van die vogels is. (Sterker nog, misschien heb je nooit vertelt dat het vogels zijn, en is deze vergelijking genoeg om die informatie te geven.)
“De bommen vielen als Vovo die na lang cirkelen vol overgave hun prooi aanvallen.”
De lezer weet nu dat Vovo bestaan, dat ze in de lucht cirkelen, dat ze soms naar beneden komen om een prooi te pakken. En dat allemaal omdat je het vergelijkt met iets dat ze al kennen: voorwerpen die vallen.
Er is tevens een tweede voordeel: het idee van grote vogels die hulpeloze prooien aanvallen schept een bepaalde angst, waardoor die vallende bommen ineens meer gewicht krijgen.
Voorbeeld 2
Voor de zekerheid een tweede voorbeeld.
Iedereen weet hoe een plant groeit. Het begint vanuit een zaadje op de grond en gaat langzaam de lucht in. “De planten groeiden als een mens dat over de jaren steeds groter werd, maar dan voor altijd op dezelfde plek” is natuurlijk een zinloze vergelijking.
Maar stel nu dat er een stad is in jouw wereld die op deze manier is gegroeid. Het begon met een paar hutjes aan de grond, maar over de jaren bouwde men bovenop elkaar en vertakte de stad. Laten we zeggen dat deze stad “Bloemo” heet, want waarom niet.
Dan kan je die twee dingen dus vergelijken.
“De planten groeiden zoals Bloemo van één hutje aan de grond tot deze gigantische hoofdstad bloeide.”
In één zin vertel je iets dat nu gebeurt én geef je veel informatie over wat Bloemo is en hoe het ontstond. Tegelijkertijd plakt het idee van een hutje dat tot een hoofdstad bloeit extra gewicht en verwondering aan de simpele zin “de planten groeiden”.
Conclusie
Dat was het. Dat was de tip.
Het is een simpele manier om subtiel informatie over je wereld duidelijk te maken. Zonder de actie in het heden te stoppen. Zonder een paragraaf te schrijven alsof je een encyclopedie dicteert.
En als je het echt goed doet, geeft het dus zelfs een extra betekenis aan die actie in het heden.
Maar zoals altijd: gebruik met mate. Niet alle zinnen in je verhaal veranderen in een omgekeerde metafoor. Dat zou een ramp zijn, zoals de Bibanic die tegen ijsrotsen voer en geen overlevenden achterliet.