Welkom bij het tweede deel van dit geweldig frustrerende avontuur.
Ter herinnering: we hebben een microfoon die enorm luid piept (en veel ruis opneemt), maar er is niks mis met de microfoon zelf. Wat is er dan wel aan de hand?
Zelfruis: let er op
Mijn andere twee microfoons geven niet dit geluid. Zelfs niet op die Spaanse gitaar, zelfs niet als ik het volume 100% opengooi.
(Dat suggereert tevens dat het niet een voorwerp is op mij kamer dat stiekem het piepgeluid maakt, want die microfoons staan al jaren in precies dezelfde ruimte op te nemen.)
Bovendien is het volume van de pieptoon niet consistent. Soms hoor je hem helemaal niet, soms best wel duidelijk. In de opname aan het begin van dit artikel, van een geheel lege en stille ruimte, kan je dit ook horen: de ruis fluctueert een beetje en gaat alle kanten op.
Dan blijft er maar één optie over in mijn gedachten: self noise. Ik ga het vanaf nu zelfruis noemen. (Spoiler: dit was niet de enige optie, maar wel een belangrijke vondst.)
Elke microfoon maakt zelf ook geluid, aangezien het een apparaat is dat dingen doet. Dat kan je niet uit de opname halen. Dat is fysiek onmogelijk, want de opname wordt letterlijk in die microfoon gemaakt.
Fabrikanten kunnen slechts de microfoon zo bouwen dat deze zelfruis absoluut zo stil mogelijk is.
Bij elke microfoon staan allerlei statistieken over hoe hij werkt, en zelfruis is er altijd één van. Ik wist alleen nooit wat ik ermee moest. Het getal was steeds net wat anders, maar in mijn oren klonken de microfoons allemaal behoorlijk hetzelfde. Eentje had niet “veel meer ruis” dan een ander.
Maar nu weet ik dus beter. Ik weet nu hoe zelfruis klinkt, hoe belangrijk het is, en vooral ook rond welk getal het problemen oplevert voor mij. Zelfruis produceert niet de hoge pieptoon. Het is letterlijk een ruis, een lage brommende windvlaag. Als je die kan horen met de volumeknop 50%-75% open, dan is het te luid, vind ik.
Mijn “goede” microfoons hebben een zelfruis van 12 dB en 13 dB. (Dit zijn de sE 2200 en sE8.)
De “mindere” microfoon heeft een zelfruis van 20 dB. (Dit is die Lewitt LCT 140 Air.)
Na allerlei populaire microfoons in dezelfde prijsklasse te hebben bekeken, moet ik concluderen dat mijn goede microfoons … echt heel goed zijn in dit gebied :p En de Lewitt een stuk minder.
De meeste hebben een zelfruis van 15 of 16. De zeer populaire microfoon Rode M5 heeft 19, maar daarvan zegt iedereen ook dat het wat veel ruis is en dat je beter de duurdere opvolger kan nemen: de Rode NT5 heeft 16. Een andere die (op moment van kijken) bovenaan de lijsten staat is de Sennheiser MKE 600 met een zelfruis van 15.
Nu ik een betere koptelefoon heb, en weet waarnaar ik zoek, kan ik het horen. Dit zit op het randje. Alles daarboven gaat dus irriteren als je redelijk zachte geluidsbronnen wil opnemen.
Wat hebben we geleerd? Bij het kopen van een microfoon, let op de zelfruis, en zorg bij voorkeur dat het 15 of lager is.
Tja. Beetje jammer van de 150+ euro die in deze aankoop zit. Maar we zien het maar als levensles.
(En op de meeste bronnen is deze microfoon nog steeds hartstikke goed hoor. Ik bedoel, ik heb hem gebruikt voor mijn vorige albums, en niemand heeft het ooit gehad over pieptoon/ruis. Met iets mindere speakers, met iets minder “oor” hiervoor, valt het niet op.)
Wat kunnen we hiertegen doen?
Oké, dus deze microfoon is, achteraf gezien, voor mijn specifieke wensen/muziek/locatie, gewoon best wel shit. Maar het geld krijg ik niet terug. Is er iets anders dat we kunnen doen om het toch te verzachten?
Natuurlijk!
Je kan veel harder je instrument bespelen. Ik heb onlangs geleerd dat ik van mezelf redelijk zacht zing en dus ook redelijk zacht mezelf begeleid op gitaar. Een wereld ging voor me open. Blijkbaar heb ik wat gevoelige oren, of misschien was ik vroeger bang om te veel herrie te maken, want ik maak echt véél zachter muziek dan anderen, sla een gitaar vaak veel zachter aan dan hoort.
Ook kan je de microfoon neerzetten zodat het veel hoge frequenties opvangt (die de pieptoon zullen verbergen).
Daarom is het bijvoorbeeld geen probleem als ik mijn Western gitaar opneem (met stalen snaren, de meest gebruikte akoestische gitaar overal). Die heeft een veel scheller geluid, en als je ook nog het tikken van de plectrum meeneemt, krijg je véél hoge frequenties die de pieptoon soort van weghalen.
Ook heeft deze specifieke microfoon heeft een switch tussen “neutraal” geluid en “airy” geluid. (Wat betekent dat hoge frequenties een boost krijgen om het geluid iets meer, tja, airy te maken. Veel microfoons en audiokastjes hebben iets in deze trant.)
Aangezien het hier gaat over een hoge pieptoon, is die “airy” stand compleet nutteloos geworden. Daar gaat de toon zó hard dat ik er weinig mee kan. Want hij wordt flink versterkt opgepakt. Dus wederom jammer, hij staat voorgoed in de neutrale stand.
Phase: let er op
Dit wordt langzamerhand een artikel waarin ik die Lewitt microfoon compleet naar beneden haal. Enerzijds niet mijn bedoeling, anderzijds wel een beetje verdiend denk ik.
Waarom? Ik ben erachter gekomen dat deze microfoon … omgekeerd bedraad is ten opzichte van de meeste microfoons.
Wat betekent dit?
Nou, microfoons nemen geluidsgolven op. Zo’n golf kan als eerste omhoog gaan of als eerste omlaag (en daarna lekker verder golven). Het maakt geen verschil voor de klank van die ene opname. Maar de meeste microfoons gaan omhoog.
Deze gaat omlaag.
Het gevolg? Als je iets met twee microfoons opneemt, produceren ze dus (ongeveer) hetzelfde geluid, maar precies tegenovergesteld van elkaar. De een begint omhoog, de andere omlaag, en als je dat bij elkaar optelt …
… cancellen ze elkaar. Als je de twee opnames tegelijk afspeelt, breken ze elkaar precies af, totdat bijna niks meer overblijft. (Het geluid wordt veel zachter én klinkt alsof je het luistert door een tinnen potje.)
Ik ben het hele vorige album verbaasd geweest waarom ik de microfoons kon blijven verplaatsen, maar het geluid nooit “beter” werd.
(Als je iets met meerdere microfoons opneemt, wil je die zo plaatsen dat ze elkaar zo min mogelijk afbreken. De meeste software heeft een “Phase Meter” die je precies kan helpen: je wilt rond de 0 zitten, of minstens in het positieve vlak. Een negatief getal betekent dat ze elkaar afbreken. Je weet dat je het verkeerd hebt gedaan, als je de opnames samenvoegt van Stereo naar Mono … en ineens gaat het volume drastisch omlaag :p)
Toen ik dit ontdekte, heb ik de phase omgedraaid van deze microfoon (is gewoon een knopje in alle audio software), en ta da, alles werkte zoals het hoorde. Ik kon de microfoons een klein beetje verplaatsen totdat ze elkaar nauwelijks meer afbraken.
Sterker nog, ik kon de gitaar heel licht draaien en het geluid al drastisch beter (of slechter) maken.
Alles is weer goed in deze wereld.
Alleen jammer dat dit nergens is aangegeven, en ik niet zie waarom je dit zou doen, en ik niet alle “matige” gitaaropnames van vorige albums terug kan nemen.
Dat je het weet.
Nu snap ik waarom men toch aanraadt om microfoons in paren te kopen. Als ik een paar van deze had gekocht, en samen gebruikt, was dit natuurlijk geen probleem geweest.
Laten we het erop houden dat ik erg goed ben in veel domme fouten maken en altijd precies het verkeerde advies negeren. Want ik dacht: als je twee verschillende microfoons gebruikt, krijg je een veel gevarieerder en kleurrijkere opname, en dat was ook wat mensen online bevestigden. Maar als het zoveel problemen geeft …
Maar de pieptoon blijft: wat nu?
Nu pas had ik het lumineuze idee om mijn hele setup naar een compleet andere plek te verplaatsen. (Had ik al gezegd hoe goed ik was in foute keuzes maken en de oplossing lange tijd over het hoofd zien?)
Ik til alles naar beneden, naar de werkkamer waar ik normaal gesproken de hele dag zit. Ik sluit het aan, zet de microfoon op een willekeurige plek, kijkend in een willekeurige richting. Volume volledig open aan alle kanten.
Geen pieptoon. Niet eens een zachte.
Alleen maar hele zachte ruis, precies zoals bij de andere microfoons, precies zoals het hoort.
Dat is goed nieuws! De microfoon is inderdaad niet kapot! Het probleem kan opgelost!
Maar het is ook slecht nieuws. Want ik kan op dit moment niet in de werkkamer opnemen. (Iemand anders werkt er ook. Het is de begane grond, dus vrij veel herrie van mijn huisgenoten. En ik kan mijn geluidsdichte hokje daar niet nabouwen, dus ik zou iets van extra isolatie moeten kopen.)
Voor de zekerheid probeer ik weer alle configuraties. Ander audiokastje, andere kabel, andere positie, andere USB-poort van de computer. Maar wat ik ook doe, de microfoon blijft perfect werken, zonder pieptoon.
Dus het is geen kwestie van andere apparatuur die inconsistent is, het is geen “fragiel” onderdeel van mijn opzet.
Er is iets in mijn slaapkamer dat bij deze microfoon een hele luide, hoge pieptoon maakt.
Nou, toen ik daarop zocht, ging er een nieuwe wereld voor me open. Eentje die me herinnerde aan hoeveel onzichtbare signalen we wel niet de hele dag door de lucht sturen, en hoe wonderbaarlijk het is dat microfoons überhaupt werken.
Ik zie je in deel 3 (waarschijnlijk het laatste deel): Het avontuur met de piepende microfoon (deel 3)