Met een titel als deze begrijp ik dat ik met behoorlijk goede argumenten moet komen. Misschien had je meteen een soort onderbuikgevoel: dit kan niet kloppen, die schrijver is gek, hoe durft hij dat te vergelijken?!
Dat is immers mijn ervaring. Wie ik hierover ook spreek, ze weigeren te accepteren, ondanks vele argumenten, ondanks een simpele en logische uitleg, dat ons onderwijssysteem minder dan perfect en essentieel is.
En accepteren dus al helemaal niet dat het een ramp is.
En al helemáál niet dat het de moderne slavernij is.
Iedereen is tegen slavernij. Iedereen walgt ervan, zegt dat het verschrikkelijk is en nooit meer mag gebeuren. Hele overheden moeten nog steeds diepe excuses uitbrengen voor slavenpraktijken van decennia terug, en veel groepen zijn daar oprecht dankbaar voor.
En toch blijft ons onderwijssysteem, in de huidige vorm, bestaan.
Daarom schrijf ik na lange tijd toch dit artikel.
Wat is slavernij?
Zoals altijd moeten we beginnen bij de definities. Zodat we over hetzelfde praten. Zodat we onze argumenten kunnen onderbouwen en logisch kunnen neerzetten.
Anders vervallen we in een welles-nietes argument waarbij iedereen iets aanvalt wat die ander helemaal niet zegt, en dat zouden we niet willen, of wel?
Amnesty International: “Slavernij is onvrije arbeid, waarvan het resultaat geheel of gedeeltelijk moet worden afgestaan en waarbij de werker lijfelijk eigendom is van de meester.”
Wiktionary: “Toestand waarin de ene mens eigendom is van de ander.”
Encyclo: “Systeem waarin sommigen individuen in persoonlijk dienstverband staan en vaak zelfs letterlijk de eigendom zijn van anderen.”
Lexicon van de Multiculturele Samenleving: “Toestand van slaaf zijn, persoonlijke onvrijheid met gemis van staatkundige en burgerlijke rechten” (Ook “Groot Woordenboek der Nederlandse Taal”)
Lesmethode Memo (Geschiedenis Bovenbouw): “Mensen zijn gevangengenomen en het bezit van een ander geworden. Zij moeten tegen hun wil werk verrichten.”
A&A Thesaurus: “Verwijst naar de situatie waar een mens eigendom is van een ander mens. Aan een slaaf worden de meeste rechten onthouden die gewoonlijk toekomen aan mensen die in vrijheid leven.”
Encyclopedie voor Zelfstudie: “Een slaaf of lijfeigene was het persoonlijke eigendom van zijn heer, bezat geen vrijheid of eigen recht, kreeg geen loon, kon verhandeld worden en in sommige landen ook straffeloos worden gedood.”
De Kleine Winkler Prins: “Dienstbaarheid met uitschakeling van alle persoonlijke rechten en vrijheden.”
Met welke definitie gaan we werken?
Dit zijn slechts de eerste definities die je overal tegenkomt die je zoekt. Het is natuurlijk geen volledig overzicht, maar genoeg om een beeld te krijgen.
Ik ben niet geheel tevreden met de definities, moet ik eerlijk zijn, maar ik denk dat ze goed genoeg zijn en overeenkomen met wat de meesten zouden zeggen.
Wat zien we als belangrijkste kenmerken?
- Gedwongen arbeid verrichten
- Geen loon, of opbrengst, of iets daarvoor terug krijgen
- Geen of weinig rechten (persoonlijk, burgerlijk, staatskundig, noem het maar op)
- Persoonlijke onvrijheid. (Ik weet niet of ik onvrijheid een handig woord vind. Gebrek aan vrijheid is denk ik duidelijker.)
- Je bent, op een of andere wijze, eigendom van iets of iemand anders.
(Veel mensen denken over slaven als gekleurde mensen die nog geen honderd jaar geleden door blanke mensen werden bezeten. Maar slavernij gaat veel verder terug, zo werd simpelweg elk overwonnen volk een slaaf voor de Romeinen. Dus er is veel variatie in hoe daarmee werd omgegaan, wat hun omstandigheden waren, hun rechten. Daarom zijn de definities wat vaag en beperkt.)
Veel mensen zouden dingen toevoegen als “word mishandeld door hun meester” of “doet iets wat ze niet willen doen”, maar dat is dus geen onderdeel van de definitie. Want het maakt je geen slaaf, net zoals je niet ineens een trotse vrij werknemer was als je toevallig een meester had die goed voor je zorgde (zoals vaak genoeg het geval was).
Kunnen we eindelijk naar het onderwijs?
Ja. Ik vind het dus vervelend dat ik dit überhaupt nog op moet schrijven. Waarschijnlijk heb je zelf al gezien dat ons onderwijs op de meeste punten overeen komt met de definitie van slavernij. Maar we doen het toch.
Punt #1: gedwongen arbeid
School is verplicht. Je moet elke dag werken. Op school, thuis, overal, ochtend tot avond. Het is gedwongen arbeid.
(Maakt niet uit of je het leuk vindt of niet, of het nuttig is of niet, dat is niet eens relevant. Het is gedwongen arbeid.)
Zelfs als je te veel dagen mist om legitieme reden (zoals ziek zijn), wordt dat gezien als spijbelen en komt de inspectie langs.
Punt #2: geen compensatie
Je krijgt niks terug van school. Geen loon. Je werk moet je inleveren, was al waardeloos, en is al helemaal waardeloos als je het punt hebt gekregen. Het enige wat je krijgt—maar pas na vele jaren werken en goed genoeg presteren—is een papiertje waarvan sommige mensen misschien bepalen dat het waardevol is.
(Nogmaals, het nut van school valt ook te betwisten. Maar het is niet eens relevant! Het gaat erom dat je geen afgesproken en eerlijke goederen of diensten terugkrijgt voor de arbeid die je levert.)
Denk er eens over na. Hoe zou je het vinden als je bij een bedrijf werkt, dag in dag uit, maar je wordt niet betaalt. Nee, je krijgt alleen een positieve opmerking van je baas na vijf jaar, en alleen als je hebt gepresteerd zoals hij wilt. Dus je moet jezelf elke dag verplicht kapot werken, kan niet van baan wisselen of je eigen leven invullen, alleen maar voor de belofte dat je aan het einde van de lange rit misschien makkelijker ergens binnenkomt.
Niemand, helemaal niemand, zou dat contract aannemen. En toch duwen we het alle volgende generaties twintig jaar door de strot.
Punt #3: geen of weinig rechten
Natuurlijk hebben kinderen bepaalde rechten die de meeste slaven niet zouden hebben. Zo mogen docenten je niet fysiek mishandelen. (Dat was ooit anders, maar gelukkig zijn we op dát punt vooruit gegaan.) Je mag kritiek leveren zonder dat je uit het klaslokaal wordt gesleurd en in een cel gegooid.
Hier zien we dus de eerste verschillen. Maar er blijven nog steeds veel rechten over die kinderen wél worden ontnomen via het onderwijssysteem. Te veel om dit punt zomaar weg te moffelen. Daarom noem ik het de moderne slavernij. Een variant van slavernij waar sommige dingen zijn veranderd naar hoe ze in de huidige maatschappij meer geaccepteerd zijn.
Zo heb je het recht op gelijke behandeling. School behandelt je niet gelijk. Als je niet doet wat ze willen, blijf je zitten, krijg je gedoe over je heen. Als je iets minder slim bent dan de anderen word je een niveautje lager geplaatst. Een kind dat meer rotzooi schopt, of meer moeite heeft, zal méér aandacht en zorg krijgen van de school … dan het kind dat braaf werkt en moeite doet.
Je hebt het recht op vrijheid van meningsuiting. Nou, ik stel voor dat je je kinderen aanspoort om het tegen de docent te zeggen, elke keer als ze het ergens niet mee eens zijn. Kan je kijken hoe lang het duurt voordat er “gesprekjes” komen of je kind eruit wordt gestuurd. (Ongeacht of je kind een punt heeft of niet, dat is allemaal weer niet relevant.)
Je hebt het recht op gezondheid. Wat neerkomt op goed kunnen eten en drinken, goed kunnen slapen, de ruimte/tijd/mogelijkheid hebben om te bewegen, genoeg buiten te komen, etcetera. Je ziet al waar dit heen gaat.
Op school moet je de hele dag op een stoel zitten, binnen. Iets waarvan lang en breed is aangetoond dat het “het nieuwe roken” is.
Je mag alleen eten in dat kwartiertje dat school toestaat (waarin je tevens zevenhonderd andere dingen moet regelen). Iets waarvan is aangetoond, zeker bij vrouwen, dat het lichaam dat niet geweldig vindt.
Kinderen en jongeren moeten véél slapen en hebben een biologische klok die totáál tegen het schoolrooster ingaat. Ik heb de hele middelbare school hoogstens 4 of 5 uur slaap per nacht gehaald. Want mijn lichaam wilde maar niet in slaap vallen wanneer het moest, maar ik werd wel verplicht de volgende dag om 7 uur weer mijn bed uit te kruipen.
Moet ik doorgaan?
Punt #4: gebrek aan vrijheid
En eigenlijk komt alles neer op dit punt. Want ons grootste recht, arguably, is ons recht op vrijheid. Daar komt het meeste uiteindelijk op neer. Het mensenrecht, het recht van de burger, om zijn eigen leven in te vullen, in vrijheid te leven, en zelf keuzes te maken.
En dat wordt natuurlijk doodgeslagen door het onderwijssysteem.
Kinderen hebben géén macht en géén keuze. Ze moeten doen wat school zegt, anders worden ze gestraft. Er wordt gedreigd, ze krijgen strafwerk, ze moeten blijven zitten. (Wat nog meer jaren van hun leven wegneemt. De pure angst hiervoor is wat de meesten door ons onderwijs heen helpt, heb ik zo het idee.)
Er is een waslijst aan regels die leerlingen moeten volgen. Met de introductie van laptops en ELO’s (elektronische leeromgevingen) zijn ze werkelijk elke dag, de hele dag met school bezig. Want het is zelfs verboden om met een laptop op school te komen die niet 100% is opgeladen. Zolang huiswerk voor 6 of 7 uur ’s avonds online wordt gezet, moet je het gewoon nog maken.
Vier proefwerken op een dag? Het mag eigenlijk niet, maar als je er iets van zegt mag je een bezoekje brengen aan de decaan.
En natuurlijk bepaalt dat uitgebreide rooster waar je moet zijn, wanneer, wat je bij moet hebben, en waarschijnlijk nog meer.
(Zoals scholen die gaan verbieden dat leerlingen bepaalde kleding dragen of controle uitoefenen over wat leerlingen in hun vrije tijd doen. Ik ken iemand die flinke straf kreeg van school omdat diegene had gevochten, om compleet ongerelateerde redenen, op een grasveld vlakbij school.)
En dan heb je nog de regels van de docent zelf eroverheen. Waarvan ook iedereen doet alsof je het moet volgen. Leerlingen zijn te bang om ook maar iets te weigeren. Je krijgt een dictatuur in een dictatuur, en wij vinden het allemaal maar prima.
(Ik had een docent waar je letterlijk geen geluid mocht maken de hele les, anders werd je eruit gestuurd en kreeg bergen strafwerk. Daar zit je dan, 2 of 3 uur in de week, terwijl je nog te bang bent om te fucking hoesten. Leuk. Twaalf jaar zijn. En als je erover klaagt, zeggen je ouders, alle volwassenen, dat je moet luisteren en gewoon moet doen wat school zegt.)
Nee. Kinderen hebben geen vrijheid. In de verste verte niet. Ze hebben hier en daar kleine vrijheden. Een rebels kind kan zich misschien loswrikken en wat meer permitteren.
Maar verder wordt hun tijd, energie, gedrag, gedachten, gezondheid, alles bestuurt door ons onderwijssysteem.
Dat is geen mening van mij of een persoonlijk perspectief. Het is hoe ons onderwijssysteem wettelijk en praktisch is opgezet, en eronder uit proberen te komen is letterlijk onmogelijk als leerplicht bestaat en iets te veel regeltjes missen betekent dat instanties op je deurmat staan.
Punt #5: andermans bezit
Om eerlijk te zijn, hier komen we in wat vager gebied, en de vergelijking met het onderwijs breekt.
Want natuurlijk ben je geen letterlijk bezit van school of je docenten. Je kan niet worden overgekocht, of verhandeld, of iets dergelijks.
Maar ook voor slaven varieerde dit. En als we het naar moderne slavernij trekken, komen we toch weer angstig dichtbij.
Is een kind echt van zichzelf? Kan je zeggen dat je niet wordt bezit, als je letterlijk geen zeggenschap hebt over jezelf en alles in je leven? Heb jij zeggenschap over je lijf, als jij elke dag verplicht je lichaam op een stoel moet plaatsen in klaslokalen volgens een rooster?
Is het een grote sprong om te zeggen dat school jou bezit als het al die dingen voor je bepaalt? En je vrijwel geen manier hebt om het te negeren, weigeren of veranderen?
(Ik denk dat het makkelijker is om te zeggen dat je ouders je bezitten als je jong bent, overigens.)
Als je als kind iets stoms doet, word jij er licht voor gestraft, maar iedereen houdt eigenlijk de ouders of de school verantwoordelijk. Een kind dat problemen maakt zal slecht opgevoed zijn. Een kind dat zich niet gedraagt “zoals het hoort” zit op een slechte school, een veel te vrije school.
Een kind wordt gedefinieerd door school en ouders, en als er ook maar iets gebeurt, zijn zij de verantwoordelijken, zij degene die de straffen uitdelen, zij die bepalen wat er met jou gebeurt of hoort te gebeuren. Alsof het kind een werknemer is en mensen willen de manager zien. Alsof school de meester is van het kind en zich dus moet verantwoorden als een van diens onderdanen zich ergens misdraagt.
Ik weet het eerlijk gezegd niet, of die sprong te groot is. Maar na alles wat ik hiervoor heb gezegd, geef ik geen voordeel van de twijfel meer aan ons onderwijs. Zelfs als je dit punt compleet onvergelijkbaar vindt, staan de andere nog overeind.
Dus ons onderwijs is slavernij
Hopelijk heb ik voldoende aangetoond waarom ik de vergelijking tussen slavernij en ons onderwijssysteem zo schrikbarend treffend vind.
Het is op alle punten hetzelfde of grotendeels hetzelfde.
En toch is slavernij een schande, een litteken op de wereld, terwijl ons onderwijssysteem door iedereen op een voetstuk wordt gezet en de eerste plaats van elk kinderleven zou moeten innemen.
(Eerst vergeleek ik het wel eens met kinderarbeid, maar dat is niet passend genoeg. Kinderarbeid was niet verplicht en daar kreeg je tenminste nog voor betaald. Sowieso zijn er vele subcategorieën van kinderarbeid. Want vakkenvullen op je 15e mag bijvoorbeeld wel, en is zelfs een soort hoeksteen van onze cultuur, maar andere baantjes zijn streng verboden. Het is een lang verhaal voor een andere keer.)
Ik snap het niet. Ik snap niet waar het misgaat, waarom iedereen zichzelf blijft voorliegen, dit alle komende generaties met plezier blijft aandoen. Ik vind het walgelijk. Oprecht walgelijk.
En op dit punt noemt men dus vaak dat onderwijs “essentieel is” (of gewoon “belangrijk is”). Maar het is zó nodig! Kinderen hebben het nodig om zich voor te bereiden op de maatschappij! Onderwijs is geweldig! We waren een arm en hopeloos land geweest zonder onderwijs!
Maar ook dat is onzin. Merk op dat ik het zogenaamde “nut” van onderwijs helemaal nergens heb genoemd. Of het systeem nuttig is of niet verandert niks aan het feit dat het slavernij is.
Op dezelfde manier dat de meeste slaven heel nuttig werk verrichtten—hele landen van voedsel, kleding, etcetera voorzien—maar dat verandert niks aan het feit dat ze slaven waren.
Zou jij het doen? Als iemand nu tegen jou zegt: “ik wil dat je de komende 20 jaar alles doet wat wij vragen, al je tijd en energie steekt in de arbeid die wij jou opleggen, en je krijgt er niks voor, maar ik beloof je dat het nut zal hebben, dat het je voorbereid op iets”
Zou je het accepteren? Zou je dat doen?
Nee. Dat doe je niet. Je lacht die persoon uit. Vandaag de dag zouden de meesten dit voorstel op social media plaatsen zodat we gezamenlijk deze persoon konden cancellen. (Iets dat ik ook achterlijk vind, maar dat is de moderne tijd.)
En toch doen we dit onze kinderen aan. En we hebben niet eens het goede fatsoen om de vraag te stellen.
(Tot zo’n honderd jaar geleden was het hele idee van een verplicht onderwijssysteem er niet. De volken uit de oudheid waren erg voorspoedig, intelligent, welvarend, gezond (zoals de Grieken) … en ze hadden geen systeem dat ook maar lijkt op de onze. Er is veel reden om te denken dat het onderwijssysteem alleen werd opgericht om gehoorzaamheid te trainen bij kinderen zodat ze later fabrieksmedewerkers konden worden. Je hoeft niet lang te kijken om te zien hoe het hele systeem inderdaad voor zo’n doeleinde lijkt ingericht.)
En, zoals ik eerder aangaf, valt het nut van school flink te betwisten. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de gebruikte methodes juist negatief werken voor ontwikkeling en leervermogen. Het overgrote deel van de onderwerpen is compleet irrelevant in je alledaagse leven of de baan die je uiteindelijk doet.
Je hoeft niet lang na te denken voordat al het nut wegvalt en er niks overblijft dan de vraag: “Waarom hebben we überhaupt dit systeem? Waarom zou het in hemelsnaam wél iets goeds opleveren?
Al dat nut wordt gereduceerd, ook door de mensen om mij heen, tot de sociale contacten die school oplevert. De vrienden die je leert kennen. Je netwerk als je studeert. Maar ja … daar heeft school echt niks mee te maken en is dit systeem ook niet voor nodig. Vrienden heb je zelf gemaakt, contacten onderhoud je zelf, en je leert mensen ook kennen op alle andere plekken.
Maar over het gebrekkige nut van school heb ik al genoeg artikelen geschreven, dus hier stop ik.
Maar wat nu?
Dus inderdaad: wat nu?
Wat doe je als jouw land kinderslavernij hanteert, maar het zo heeft weten te draaien dat mensen het prijzen en zien als iets heel goeds?
Wat doe je als elk kind, zonder uitzondering, minstens 20 jaar van diens leven moet weggooien op iets dat mensenrechten schendt en nauwelijks nuttig te noemen is … en niemand verandert het, want iedereen houdt zich voor dat het juist een enorm privilege is en een geweldig systeem waar je niet aan toornt?
Ik heb geen fucking idee meer.
Ik blijf het maar roepen, overal, in de hoop dat ergens iets verandert, ergens die muur om het onderwijssysteem wordt doorbroken, zodat we kunnen stoppen met onze jeugd als slaven behandelen, en daadwerkelijk een progressief land worden dat elke volgende generatie niet afbreekt maar opbouwt.
Want mensen hebben niks te melden. Elke definitie die ze geven van slavernij, zelfs onredelijke of te specifieke (zoals ik eerder al behandelde), komt overeen.
Ze hebben geen tegenargumenten, maar komen zelf met niks anders op de proppen dan “ja, nee, ik denk tóch dat onderwijs erg belangrijk is en dat het systeem niet moet veranderen” of “het voelt verkeerd om het op jouw manier te doen”
Het maakt me geen fuck uit wat je denkt of voelt. Al die kinderen waarvan je een kwart van hun leven afpakt en verwisselt met trauma’s geven er ook geen reet om.
Stop met de jeugd verplicht onderwerpen aan slavernij. Verander het onderwijssysteem, gooi het weg als het moet, maar ik kan het niet langer aanzien hoe we onze eigen kinderen, keer op keer, met een zelfvoldane glimlach, het licht uit de nieuwsgierige ogen meppen.
Vrijwel alles dat ik doe en kan, alles waaraan ik ooit geld heb verdiend, heb ik niet geleerd van school. (En ik heb diploma’s gymnasium en toegepaste wiskunde, ook niet bepaald de minste.)
Iedereen om mij heen zit met geweldige diploma’s en zegt “tja, dat was allemaal een verspilling van tijd en energie zeg, ik doe nu een hele andere baan waar ik ter plekke heb geleerd hoe alles werkt—hopelijk heb ik over tien jaar mijn studieschuld afbetaald!”
Het overgrote deel van de kinderen zit al jong met gezondheidsklachten, zoals het feit dat kinderen steeds dikker worden en steeds eerder een bril nodig hebben. Ook zit een groot deel inmiddels met psychische klachten, bol van de stress, angst en prestatiedruk. Iets dat voorkomen had kunnen worden als ze simpelweg de kans hadden om gehad te bewegen en te leven, een van de mensenrechten.
De grootste doodsdoorzaak onder jongeren is zelfmoord. En het aantal stijgt aanzienlijk, jaar na jaar.
Dat was het. Nu ga ik afkoelen.