Het kabinet heeft na ongeveer 5 jaar besloten dat het leenstelsel toch wel een behoorlijk slecht idee was—wie had dat nou gedacht?—en plannen opgesteld om het af te schaffen en gedupeerden te compenseren.
Natuurlijk ben ik blij met dit nieuws. Het was op alle manieren een slecht idee.
- Je zadelt jonge mensen, zonder kapitaal of andere (goede) bron van inkomsten, op met een enorme schuld waar ze misschien hun hele leven last van hebben.
- Studeren zorgt voor meer opgeleide mensen, die hogere en beter betaalde banen kunnen bekleden, wat als land alleen maar goed is. Met het leenstelsel ben je mensen aan het ontmoedigen (of zelfs straffen) om dit voor je land te kunnen betekenen.
- Studeren is inmiddels redelijk “verplicht”. Niet lang geleden was een bachelor al niet genoeg, je moest een master hebben. Nu moet je eigenlijk toch wel twee masters hebben. Inmiddels zien we jongeren die tot na hun 30e nog doorstuderen, en met het leenstelsel zijn ze al die tijd gigantische schulden aan het maken, terwijl ze dus nog niet de mogelijkheid hebben om goed geld te verdienen.
Maar dat is verre van het einde van het verhaal …
Compensatie
De meeste kritiek komt dan ook over de compensatie.
(En het feit dat we nu dus blijkbaar om de paar jaar ons hele studiestelsel omgooien. Zou het niet tijd worden dat keuzes worden gemaakt op basis van feiten en logica? Hoef je ze niet steeds achteraf te corrigeren.)
De compensatie komt in twee delen:
- Een “voucher” van 2000 euro korting voor een andere studie => kan je hoogstens een jaar ergens mee winnen
- Een bedrag van 1000 euro vergoed => voor een “betaalbare” studie een half jaar collegegeld
Het lijkt wel alsof de overheid een oplichter is die iedereen probeert erin te luizen.
“Ja, wij betalen je maar liefst 50 euro per uur … in de vorm van cadeaubonnen voor onze eigen winkel! En natuurlijk onze vestiging in België, mocht je daar ooit komen, in de toekomst, ofzo.”
“De bouwvakkersbond geeft toe dat we verantwoordelijk zijn voor het instorten van je huis door de slechte bouwkwaliteit. Maar wij zijn de ergste niet. Wij vergoeden de volledige schade: je mag door ons een nieuw huis laten bouwen, met 2000 euro korting!”
Het is nauwelijks compensatie te noemen. Maar iedereen echt compenseren kan ook niet, want daarvoor hebben ze te lang met dit leenstelsel doorgejakkerd. Veel studenten hebben zo’n 10,000 euro schuld.
En het wordt nóg erger als je beseft dat velen dus bijbaantjes nemen, of misschien veel geld van hun ouders kregen om te compenseren, en dus niet een schuld hebben opgebouwd … maar wel mooi die 10,000 euro hebben betaald waarvan ze niks terugzien.
En het wordt nóg erger als je beseft dat sommigen misschien wel niet een studie hebben gedaan die ze wilden doen, of het hebben uitgesteld, of iets anders zijn gaan doen wat goedkoper was, puur en alleen vanwege dit stelsel dat nu weer wordt afgebroken.
Dus het is een rotzooi. Maar ik denk niet dat hier veel aan gaat veranderen.
Nee, ik schrijf dit artikel eigenlijk vooral om een andere reden.
Studeren voor geld
Ik zat niet in het leenstelsel. Ik ben net begonnen in het jaar voordat het werd ingevoerd.
Dit leenstelsel was een van de grootste argumenten van mijn ouders waarom ik moest studeren, en ik moest nu een keuze maken, en ik moest nu beginnen. Want als ik een tussenjaar nam, of nog langer wachtte, zou ik het helemaal zelf moeten betalen en gigantische schulden opbouwen. Dan zou het nooit meer goedkomen. Nee, die keuze moest nu gemaakt, en het was eigenlijk geen keuze.
Ik wil dit moment pakken om te zeggen: je kunt de toekomst niet voorspellen, dus stop met argumenteren alsof jij de wijsheid in pacht hebt over wat er gaat gebeuren. Ouders doen dit graag tegenover hun kinderen. Maar politici vinden het ook leuk, docenten evenzo, en iedereen eigenlijk.
Ik had niet toen, gehaast en tegen mijn zin, meteen na de middelbare school een studie moeten oppakken die ik niet wilde. Als ik gewoon had gewacht … was dit hele argument dus weggevallen. Hét hoofdargument om te studeren en niet te wachten, valt weg als ik gewoon niet had gestudeerd en gewacht! Ironisch.
Als ik toen was gaan doen wat ik wilde, was ik nu al véél verder geweest in mijn vaardigheden. Misschien was ik al succesvol en beroemd. Of misschien had ik nu geconcludeerd dat het niet werkte en dat ik toch wel graag wilde studeren. Maar iets dat ik wilde, iets wat mijn vrije keus was, omdat ik datgene wilde studeren en niet alleen vanwege financiële argumenten.
Maar nu zijn we 7 jaar verder, ik heb een diploma Toegepaste Wiskunde dat ik het liefst in de fik steek, en dat alleen maar vanwege de aankondiging van dit leenstelsel. Die nu volledig wordt afgeschaft.
Studeren voor geld, alsnog
En het stomste? Ik heb wél een studieschuld. Omdat ik de studie volledig tegen mijn zin deed, heeft het veel langer geduurd om hem af te maken. Ik heb twee jaren gehad waarin ik op ~10-20% van het normale tempo studeerde, want meer dan dat en ik zou ter plekke dood neervallen van frustratie. Dat viel buiten de vergoedingstermijn van 4 jaar, dus dat is gewoon studieschuld.
En, eh, tja, hoe zeg je dit … ik heb al die tijd een OV-chipkaart gehad met studentenreisproduct … die ik nooit heb gebruikt. Niet één keer. Maar, wederom, speelden mijn ouders de “nee geloof me, je gáát die bus/trein nodig hebben, je zal maar blij zijn dat je dit afsluit!"-kaart.
Je kunt de toekomst niet voorspellen. Baseer je op logica en feiten, op wat je nu zeker weet. Dus dat was reden twee waarom ik later alsnog moest terugkomen om die studie af te ronden: anders had ik 6000 euro extra schuld vanwege een OV chipkaart waarvan ik al jarenlang niet eens weet waar hij ligt.
(Voor de duidelijkheid: de universiteit is 45 minuten hard fietsen hier vandaan. Ik heb daar geen problemen mee. Sporten is belangrijk, zeker voor mij en mijn chronische ziekte. Ik krijg mijn beste ideeën op de fiets. Dat zei ik toentertijd ook. Maar ja, wie luistert er nou naar de wensen van jonge kinderen die hun volwassen leven goed willen beginnen?)
Wat hebben we geleerd? Ik ben 7 jaar van mijn leven kwijt aan een studie waarmee ik nooit iets ga doen, vervangen door frustratie en depressie, puur en alleen vanwege financiële redenen en de angst voor het aankomende leenstelsel. Dat het nu wordt afgeschaft zou grappig zijn als het flipfloppen van het kabinet niet zo belachelijk was.
(Kan dat in het Nederlands? Flipfloppen? Ik ken het vooral uit het Engels. Het is een veel te leuk woord om niet regelmatig te gebruiken :p Net zoals skedaddle skedaddle.)
Hoe moet het dan?
Eens kijken. We werken hier met een hoop aannames. Zoals dat studeren in alle gevallen een groot goed is, dat het duur en groots moet zijn, dat iets van een stelsel nodig is.
Idee 1: minder focus op diploma’s
We moeten ophouden met een berg diploma’s verplicht stellen. We zien nu dat jongeren tot hun dertigste, misschien wel verder, uit het werkveld worden gehouden omdat ze almaar door moeten studeren.
We zien dat mensen die essentieel zijn voor onze samenleving dat meestal doen zonder diploma en daar veel te weinig voor worden betaald.
(Velen laten zonder blikken of blozen meerdere pakketbezorgers per dag langskomen om allerhande pakketjes af te leveren. Die worden nauwelijks betaald. Het is werk zonder diploma. Maar als ze er niet waren, zou half Nederland in opstand komen en niet weten wat ze moesten.)
Bijna al mijn vrienden (van die studie Wiskunde & Informatica) zijn terechtgekomen bij een of andere hippe startup of IT bedrijfje. Als ik hoor wat ze doen, dan hoor ik vaak niets anders dan “wij zijn luxeproblemen aan het oplossen op de meest coole manier”. Maar toch, dáár is het geld, dáár zijn de banen. Ondanks het feit dat ik dus overal zeg dat ik niks met mijn diploma wil, krijg ik nog steeds aanbiedingen voor banen met goed salaris, puur en alleen omdat ik het diploma heb.
Kijk naar wat mensen kunnen. Waardeer die vaardigheden op basis van hoe waardevol en essentieel ze zijn. Als jongeren vroeg de kans krijgen om zich daadwerkelijk te ontwikkelen, worden ze ook vroeg goed in wat ze doen, en kunnen ze misschien al voor hun twintigste een belangrijk deel van de werkende maatschappij vormen.
Idee 2: gratis studeren
Maak studeren gratis. Andere landen doen het zonder problemen, zoals onze Duitse buren. Zoals de noordelijke landen waarvan de meesten wel weten dat de levensstandaard en onderwijskwaliteit de beste van de wereld is. Dus zo erg kan het niet zijn, het hele stelsel weggooien en studeren gratis maken, toch?
Ja, je gaat bergen studenten krijgen die na een paar weken weer stoppen. Of nooit op komen dagen, het niet zo serieus nemen. Dat is hun verantwoordelijkheid. En die mensen heb je nu ook, maar nu worden ze verplicht om op te dagen en rotzooi te schoppen bij een studie waarvan ze gestrest raken, in plaats van dat ze vrijuit hun eigen studie kunnen kiezen en inrichten.
Hoeveel jongeren, denk je, gaan hun tijd besteden door bij honderd studies in te schrijven en daar te gaan zitten niksen? Waarom zouden ze dat doen? Hoe lang blijft dat grappig?
Hoeveel jongeren denk je dat oprecht op zoek gaan naar wat ze willen, misschien een paar studies proberen, tot ze er een kiezen en die met plezier afmaken?
Toen ik net begon met studeren, keek ik naar mijn bankrekening en moest ik lachen om hoe bizar het was. Er ging een hoop geld uit (om de studie te betalen), maar even later net zoveel geld in (studiefinanciering), wat het totaal op ongeveer 0 bracht. In plaats van constant dezelfde bedragen heen en weer over te schrijven, hadden ze het ook gewoon gratis kunnen maken.
Idee 3: iets van een algemeen fonds
Als studeren gratis is, valt de financiering dus ook weg. Dit geld wordt, door veel studenten, gebruikt om op zichzelf te gaan wonen, hun eigen leven buitenshuis in te richten (voordat ze daar eigenlijk het inkomen voor hebben).
Dat is goed. Dat moeten we niet kwijtraken. Sommigen kunnen dit ook door steun van hun (rijke) ouders, maar verre van iedereen.
Maar dit is een veel breder probleem. Als kind/jongere sta je eigenlijk hulpeloos toe te kijken hoe al het geld, alle macht, alle mogelijkheden zitten bij de mensen die ouder, groter, rijker, machtiger zijn dan jij. Dat is het gevolg van een maatschappij die zo draait op diploma’s, op “senior positions” belonen. Hoe ouder je wordt, hoe meer je pas te zeggen hebt, maar dan heb je het niet meer nodig!
Dus de overheid moet eigenlijk een fonds hebben om jongeren te stimuleren hun eerste kansen te grijpen. Een beetje geld om je eigen bedrijfje op te richten, je eerste paar projecten, je eerste start met dingen. Met dat geld kan je de tijd nemen om het goed te doen, om jezelf te marketen, om fouten te maken en er toch bovenop te komen. Met dat geld kan je op jezelf gaan wonen en een leven inrichten wat je gelukkiger maakt dan thuis vastzitten.
En misschien moet daar dan een grens op, als je ouders bijvoorbeeld al veel verdienen, of je hebt al een succes/ingang/inkomen, maar dat zijn details. Zo’n fonds zou in het algemeen een hele goede stap zijn voor alles en iedereen.
Idee 4: Of maak universiteiten aansprakelijk
Maar stel dat je tóch wilt dat mensen veel collegegeld betalen en dat er een heel stelsel (en schuld) omheen zit.
In dat geval vind ik dat je minstens universiteiten aansprakelijk moet stellen. Wat bedoel ik daarmee?
Ik heb in mijn leven eindeloos veel verhalen gehoord van mensen over de complete onkunde van universiteiten en professoren. En hoe zij daar niks over te zeggen hebben, geen macht hebben, en het maar moeten accepteren.
Het meest terugkerende verhaal is de student die een (half) jaar geleden al z’n studie wilde afronden en door wilde met z’n leven … maar vanwege vage regeltjes, vergeetachtigheid van een professor, rare wensen van de scriptiebegeleider moest hij maar wachten. Eindeloos wachten en zich schikken.
Wat kan je doen? Niks. Je betaalt 2000 euro zodat een instantie je kan behandelen als een kleine kleuter. De hoeveelheid keren dat ik, als twintigjarige, een boze professor over me heen kreeg omdat ik niet mijn hele leven aanpaste aan de wensen van de studie is belachelijk. Ze verwachten nog steeds dat je het rooster, de eindeloze rij regeltjes die ze bedenken, strak volgt en naleeft. En daar betaal je dus flink voor. Dat “recht”.
(Ik moet nu denken aan een vak dat had besloten dat een “clicker” verplicht was. Dit was een apparaatje waarmee je tijdens het college antwoorden kon geven op vragen, door te verbinden met de computer van de docent en op genummerde toetsen te drukken. Ik had geen clicker, want het was optioneel, en zo’n ding kostte 80 euro. Dat is veel geld, voor een zeventienjarige, voor iets optioneels.
Maarja, ik mocht het vak niet doen, want ik had het ding niet. Moest ik mijn hele vakkenpakket last-minute gaan aanpassen. Meerdere verzoeken van mijn kant leverden niets op. Hun wil is wet, jij bent een kleuter die ze moeten opvoeden en naar een diploma slepen.)
Klink ik gefrustreerd? Mooi :p
Nee, even serieus, dit is een groot probleem in het algemeen, maar zeker als je dus flink geld betaalt en schulden opbouwt voor zo’n studie. Dan mag je wat eisen. Dat ze kwaliteit leveren. Dat ze niet de lengte of inhoud van jouw studie verlengen op ondoorgrondelijke wijze, wat jou dus extra geld kost, en maanden (of jaren) van je leven wegneemt. En als dat toch gebeurt, dat je geld terug kan vragen.
En als we toch bezig zijn: wiens idee was het om te regelen dat je alleen vóór het begin van een nieuw studiejaar kan inschrijven en dan sowieso een heel jaar studeert? Als je op een later moment wilt instromen (omdat je pas later kon, omdat je maar een paar vakken moet afmaken, wat dan ook) moet je het hele circus aan trucjes laten nederdalen om hen te overtuigen dat je dit geweldige recht hebt.
Conclusie
Eigenlijk komt het erop neer dat de overheid bang is, oh zo bang, dat studenten niet in de kort mogelijke tijd, zo serieus mogelijk, zonder zwervingen, hun studie afronden en een diploma halen.
Vroeger kreeg je goed betaald voor studeren, dus velen maakten er het beste van en gingen jarenlang door met genieten van gratis geld. Dat werd een beetje belachelijk op een gegeven moment, geef ik toe, en daar komen dus de regels en restricties vandaan, en uiteindelijk dat leenstelsel.
Het leenstelsel is slechts een symptoom. Al die andere duizenden regeltjes die alleen bestaan vanwege deze angst … die blijven.
Zo ken ik ook het eindeloos terugkerende verhaal van de student die z’n studie lekker niet afmaakt (op één vak na), zodat hij voor veel minder geld een andere master ergens anders kan gaan doen, want je hoeft maar collegegeld te betalen voor één universiteit per jaar.
Of het geweldige sprookje van de student die z’n bachelor niet afmaakt (op één vak na), omdat je dan ineens héél duur uit bent als je—mét bachelordiploma op zak—een master wilt gaan doen. Als je dat diploma nog niet hebt, wordt de master gewoon de “normale prijs”. Je wordt gestraft voor je best doen en een diploma hebben! Maar waar komt het vandaan? Omdat vroeger mensen eindeloos studeerden en dat wilden ze een halt toeroepen.
Het is me toch een rotzooi. En het kan allemaal voorkomen door in een andere richting te denken, bijvoorbeeld met de ideeën die ik opschreef.
Maar het allerbelangrijkste: ik ga die 7 jaar van mijn leven nooit meer terugkrijgen. Jaren die alleen kwijt zijn vanwege de angst voor dit leenstelsel, een studie die ik alleen moest doen vanwege (achteraf foutieve) financiële redenen. En nu is het kabinet zo van: “oh, toch niet geweldig, we schaffen het weer af”
Hopelijk denken ze de volgende keer iets langer na voordat ze zulke beslissingen maken.