De afgelopen jaren heb ik regelmatig met mensen gesproken over het onderwijssysteem en waarom ik het belachelijk vind. (Ik heb er zelfs een boek voor jongeren over geschreven: Het Boek Tegen School.)
Vaak legde ik dan uit dat je iets leert door het gewoon te doen. Door het vaak te doen, over lange tijd, en ermee te spelen en experimenteren. Dat is hoe ik heb leren websites bouwen, muziekinstrumenten spelen, ontwerpen, schrijven, programmeren, enzovoort. Als je er kritisch naar kijkt, zal je zien dat ook jij je belangrijkste vaardigheden op die manier hebt verkregen.
En dan komt vaak de reactie: “ja maar Tiamo, jij bent gewoon iemand die goed zelf kan studeren. Zelfstudie werkt zeker niet voor iedereen. Sterker nog, voor de meeste niet!”
(Soms vinden mensen het nog nodig om het woord “autonome student” te gebruiken. Maar dat vind ik een onnodig moeilijk woord en zelfs een beetje hautain.)
Ja, dat is waar. Zelfstudie werkt voor vrijwel niemand. Het is verschrikkelijk lastig om, zonder enige druk van diploma/cijfers/verwachtingen/vrienden, helemaal je eigen studie in te richten en na te leven. Zelfs mensen die “goed kunnen studeren” of zelf allerlei hobby’s oppakken, worstelen met zichzelf als de vaste roosters, planningen en toetsen wegvallen.
Het probleem is alleen … wat ik doe, wat ik voorstel, is geen zelfstudie. Het is geenstudie.
Ik kan het ook niet
Ik ben hartstikke slecht in zelfstudie. Toen ik een jaartje weg was van de universiteit, kwam ik erachter hoe enorm ik die druk en structuur van de studie nodig had om consistent deadlines te halen en dingen te doen. Mijn hoofd dacht in termen van “ik moet dit bestuderen, want volgende week is er een toets” of “ik moet binnen drie dagen die samenvatting afhebben, want dan kan ik die delen met mijn studiegenoten”
En als dat er niet is, dan was er ineens geen reden meer om een (studie)boek op te pakken.
Het zal je dan ook niet verbazen dat ik in al mijn vakgebieden 10+ jaar geleden voor het laatst iets van een studieboek heb opgepakt.
Lang geleden, toen ik nog een schoolgaande puber was, heb ik wel eens op YouTube tutorials gekeken. Of een (gratis) online cursus geprobeerd te volgen. Of mezelf een planning opgelegd qua specifieke vaardigheden leren.
Ik herinner vaag een hele reeks boeken over design te hebben doorgewerkt en samengevat—zowel visueel als functioneel ontwerpen—toen ik dus nog dacht dat zoiets zinvol was.
Dezelfde vage herinneringen heb ik aan een folder vol video’s over muziek mixen en een dik studieboek over “beter programmeren” waarvan ik elke dag een hoofdstuk probeerde samen te vatten.
Dát is zelfstudie. Een curriculum opstellen voor jezelf, studieboeken (of gewoon “materie”) uitzoeken en regelmatig een paar hoofdstukken lezen en samenvatten. In het huidige tijdperk is het steeds minder boeken lezen en steeds meer “lectures” of “tutorials” kijken. En vervolgens jezelf toetsen over wat je net hebt geleerd.
Enkele maanden heb ik mezelf kapot gestudeerd op deze manier, op eigen initiatief, helemaal zelf. En wat kwam er voor terug? Tja, eh, niks.
Je kunt niet de inhoud van een reeks dikke boeken onthouden. Zeker niet als je ze alleen maar leest en even later weer halfslachtig (schriftelijk) toetst.
Het is niet hoe wij leren. Het is niet ideaal voor onze hersenen, motivatie of de praktijk.
En dat maakt ook niet uit, want alle kennis uit die boeken is dus nooit van toepassing geweest in mijn leven. Ik had ze in het geheel niet kunnen lezen en was er niet slechter van geworden.
Geenstudie
Als ik iets ontwerp, denkt mijn hoofd niet in termen van allerlei abstracte begrippen en principes over “compositie”, “symmetrie”, “balans”, “textuur”, en meer. Op dezelfde manier gebruik ik oneindig veel trucjes en methodes om goed te programmeren, maar ik zou je niet kunnen vertellen hoe ze heten of waar je die zou moeten teruglezen.
Geen enkele kunstenaar denkt zoals een studieboek hierover zou schrijven. In plaats daarvan leun je op jaren van ervaring en jaren van principes die je hebt geleerd door dingen te proberen en fouten te maken.
Dus dat is hoe ik uiteindelijk alles heb geleerd. (En natuurlijk nog steeds leer. Ik ben relatief jong en nieuw in de meeste gebieden. En je blijft eeuwig groeien en de horizon verleggen.)
Er is geen curriculum. Er is geen lijst boeken, geen stof om door te spitten en te onthouden, geen schriftelijke toetsen die niks anders doen dan je kortetermijngeheugen prikkelen.
Dat hebben we allemaal verzonnen; het is geen vereiste om iets te leren. Sterker nog, het is grotendeels zinloos of een negatieve invloed.
Ik ken niemand die uit het schoolsysteem is gekomen zonder allerlei foute aannames over hoe leren en ontwikkeling werkt. Of met nuttige vaardigheden en kennis voor de rest van hun leven.
Zelfs als ze een goede student waren. Zelfs als ze iets hebben gestudeerd waarvan mensen zeggen “zo, dat is nog eens een fatsoenlijke studie!”
(Wat mensen meestal reserveren voor wetenschappelijke studies, of alles behalve communicatie :p)
De meeste mensen denken dat je één kans hebt om iets te leren, één toets, en dat is het. Meerdere versies, meerdere dingen proberen, opnieuw beginnen, fouten maken en daarvan leren—het bestaat niet in de hoofden van 99% van de mensen. Terwijl dat juist 99% van het proces is van elk project in de echte wereld. Ik moet nog steeds elke keer uitleggen aan mensen dat het boek dat ze lezen niet in één keer op papier is gekomen, maar het resultaat is van meerdere versies, waarbij de eerste versie echt ruk was.
De meeste mensen denken dat je eindeloos teksten kunt lezen en in je hoofd stoppen, en dat je dan op een gegeven moment “af” bent, en de rest van je leven supergoed in wat je doet. De meeste mensen zien nieuwe uitdagingen of vaardigheden automatisch als iets slechts en iets waarin ze geen zin hebben, omdat ze zijn opgegroeid in een systeem dat leren superkut maakt.
Geef jezelf de credits
En het meest bijzondere is nog dat mensen zichzelf geen credits geven voor wat ze wél hebben bereikt.
Stel je studeert iets kunstzinnigs. Dan ga je waarschijnlijk aan de lopende band allerlei projecten moeten maken. Misschien volgens bepaalde regels en met een bepaald doel. Daarnaast zal je, zoals het een goede studie betaamt, een hele reeks colleges hebben en stof om te bekijken.
Dat eerste deel, de projecten, dat is waar 95% van je vaardigheid vandaan komt als je jouw diploma hebt. Dat tweede deel is, als we even héél optimistisch zijn, dus 5%.
Maar dat eerste deel … heb je helemaal zelf gedaan! Jij hebt de projecten gemaakt. Jij hebt er hard aan gewerkt, zelf invulling aan gegeven, zelf praktische ervaring opgedaan. Jij hebt duizenden dingen gedaan, geleerd en geprobeerd die niet direct werden verplicht of mogelijk gemaakt door de studie.
Weet je hoe dat ook kan? Zonder studie! Alleen dat tweede deel, met de colleges en alles, is iets wat je toch echt alleen binnen een onderwijssysteem kunt doen.
Maar nee hoor, mensen blijven vervolgens volhouden dat ze toch zó’n nuttige studie hebben gedaan. En dat het écht wel een aanrader is als je een serieuze kunstenaar wilt worden.
Als je die hele studie vergeet en gewoon elke dag opstaat en hard werkt aan wat je wilt bereiken, dan kom je er ook. Veel sneller. Veel goedkoper. Veel minder frustrerend en traumatisch.
Netwerken
Vaak zegt men op dit punt dat een studie vooral is om te “netwerken”. Om collega’s (voor de toekomst) te leren kennen.
Ten eerste: één voordeel maakt niet ineens alles goed. Beetje raar om een super groot en ingewikkeld systeem uit te vinden, allemaal om er dit ene verborgen voordeel uit te halen.
(“Ja, nee, we hadden wat last van spinnen in huis, dus toen hebben we de hele woning in de fik gezet. En zijn voor de zekerheid alsnog geëmigreerd naar Australië.” “Is dat niet een beetje—” “Het probleem is opgelost, toch? Wat zeur je nou?”)
Ten tweede: ja, dit is een groot voordeel, niet te onderschatten! Het heeft mij jaren gekost voordat ik her en der mensen leerde kennen binnen mijn werkvelden, en zelfs nu worstel ik daar nog mee.
Maar wederom geeft men credits aan de studie, terwijl het slechts een bijproduct is. Jij bent degene die vrienden maakt, mensen leert kennen, samenwerkt, projecten de wereld instuurt. En waarom zou je daar een heel studiestelsel aan vastplakken? Mensen ontmoeten kan overal.
Je kan ook gewoon vragen te stellen aan mensen die al in jouw veld werken, een baan nemen binnen dat gebied, actief zijn binnen die kringen, etcetera.
Een waargebeurd voorbeeld
Ik zal een voorbeeld geven.
Jaren geleden plaatste ik een spelletje online. Ik gebruikte de Godot Engine software, toen nog vrij nieuw en onbekend. Het spelletje was weinig bijzonders. Sterker nog, ik zou het nu best wel slecht noemen en weet niet waarom het zóveel views en downloads kreeg over de jaren.
Maar het was mijn beste poging tot dan toe. Het grootste, mooiste, beste dat ik had gemaakt, dus ik zette het online. Maar ik wist ook wel dat het weinig voorstelde en had geen enkele verwachtingen.
Een half jaar later kreeg ik een email. De volgende versie van Godot kwam eraan, en het werd nu redelijk populair, dus ze wilden er een boek voor maken als gids voor nieuwe gebruikers. De vraag? Of ik voor 500 euro een paar hoofdstukken wilde meeschrijven. Ze zeiden expliciet dat ze mij gevonden hadden middels dat ene spel, waarover ze enthousiast waren.
Oftewel: goed geld verdiend voor twee dagen werk (ik schrijf snel, het waren maar enkele hoofdstukken), mensen in de industrie leren kennen, mijn naam op de binnenkant van dat boek. En dat allemaal doordat ik gewoon mijn beste poging tot een spel had gedaan en dat met de wereld had gedeeld.
Dit trucje herhaal ik al jarenlang. Laatst schreef ik een artikel over “Ronde Ogre”. Over hoe ik helemaal klaar was met het spel, er niks van verwachtte, maar ik dwong mezelf het project af te ronden. Dus ik gooide het snel online en ging door met mijn leven.
Wat denk je? Dat spel is nu al een week gefeatured op de voorpagina van de spellenwinkel, enkele keren gekocht, en de versie met advertenties heel vaak gedownload. Maar goed dat ik het gewoon heb afgemaakt. Dit is de eerste keer in mijn leven dat ik op de voorpagina van zo’n grote website verschijn.
En nu de ironische andere kant: ik kreeg natuurlijk ook alle andere hoofdstukken te zien. Veel daarvan gingen over iets waar ik niks van afwist. Ik probeerde de hoofdstukken te lezen om te leren hoe deze systemen werkten … maar snapte er niks van en zag niet hoe dit boek anderen ging helpen :p
Ik heb die systemen uiteindelijk geleerd door er op een later tijdstip en paar projectjes mee te maken. Vallen en opstaan, paar uur frustratie en probeersels, maar dan heb je het ook.
De kwaliteit van schrijven was ook niet altijd zo hoog als dat van mij. Dat zeg ik niet uit arrogantie, maar omdat het relevant is en mij verbaasde. Eén schrijver kwam uit Zuid-Amerika en had geen geweldige kennis van Engels, noch enige schrijfervaring. Dat merk je vrij snel. En het werd nauwelijks gecorrigeerd door de editor :/
Nu we toch hierover bezig zijn: de kwaliteit van het hele boek is zeer matig. En daar betaal je dan 30 euro voor. Niet elk studieboek, hoe duur het ook is, hoe goed de naam op de voorkant ook is, is automatisch kwalitatief en gaat je iets leren. Zelf opgedane kennis is 1000x meer waard dan gelezen of gehoorde kennis.
Conclusie
Dus dat is wat ik doe en iedereen aanraad: geenstudie.
Ik ben niet goed in zelfstudie. Ik raad het ook niet aan en stel het niet voor.
Mensen zijn niet gemaakt voor zelfstudie, omdat het een systeem is waarvan allang wetenschappelijk is bewezen dat het niet samengaat met hoe wij leren en hoe wij nuttig zijn voor de maatschappij.
(Bijvoorbeeld: het plakken van een beloning/straf op leren middels een toets zorgt ervoor dat mensen minder presteren. En dat ze dingen die ze anders leuk en interessant zouden vinden, nu met tegenzin doen. Zodra de beloning/straf nu wegvalt, doen ze het niet meer.)
Geenstudie is voor iedereen, of je nou wel of niet een “autonome student” bent. Het maakt gebruik van onze natuurlijke nieuwsgierigheid, door jezelf toe te staan om te spelen/experimenteren, door je interesse achterna te gaan.
Zolang je deze drie dingen doet, zal je alles leren:
- Over een langere periode ergens regelmatig tijd in steken
- Waarbij je experimenteert, fouten maakt, je nieuwsgierigheid gebruikt
- En achteraf evalueert wat goed en fout ging, zodat je ook leert van die fouten.
Hopelijk kan iedereen nu ophouden met het rare argument: “Tiamo, jij houdt van zelfstudie, maar de meesten niet, dus al je opmerkingen over het onderwijssysteem zijn vanaf nu waardeloos!”