Tussendoortje: The Orïsha Legacy (Tomi Adeyemi)

Omdat ik moeite heb met keuzes maken, laat ik die keuzes graag voor mij maken door “top 10” lijsten op het internet. Op die manier kwamen deze boeken (The Orïsha Legacy) op mijn radar, omdat ze nieuw waren, hip, iedereen enthousiast maakten, en blijkbaar nu al een filmdeal binnen hadden.

Op dit moment bestaat de reeks uit Bloed en Beenderen en Vlees en Wraak en moet het derde (en vooralsnog) laatste deel nog uitkomen. Daarom schrijf ik dit tussendoortje, in plaats van een “volledige recensie”. Maar de kans is klein dat ik deel 3 ooit ga lezen …

Mijn oordeel in het kort? De boeken zijn op z’n best oké en acceptabel.

De boeken lazen alsof een groep talentvolle mensen héél veel tijd heeft gestoken in het polijsten van een shitverhaal. Ja, het eindproduct kent geen (grote) fouten, leest makkelijk weg, heeft een goed tempo en zit allemaal redelijk in elkaar. Maar het verhaal zelf, de emotionele kern, de inhoud, blijft voor mij zo ver achter dat ik vaak grote moeite had om verder te lezen.

Het voelt niet geïnspireerd, niet ten volste uitgewerkt, niet oprecht en sterk uitgevoerd.

De kleine dingen

De boeken staan bomvol zinnen waarin letterlijk wordt opgedreund wat een karakter voelt en hoe jij je daarover moet voelen.

Bijvoorbeeld, deze zin las ik gisteravond: “Zelie nam het zwaard in haar handen en probeerde zich voor te stellen hoe het zou voelen om deze recht in Inans hart te steken.” Een goede schrijver geeft Zelies oprechte gedachten weer, waaruit de lezer kan afleiden hoe diep haar haat jegens Inan precies is. Of die laat het zien. Of die schrijft dezelfde zin, maar dan minder kronkelend.

Nu voel ik gewoon de aanwezigheid van de schrijver boven dit verhaal opdoemen en mij exact influisteren wat ik moet horen.

Op andere momenten krijg je een hele paragraaf waarin een personage zegt of denkt: “ik wil dit, die ander wil dat, wat vervelend, ik moet een oplossing daarvoor vinden”

Mensen staan op uit de dood, soms praktisch al voordat ze dood zijn, overleven keer op keer zware verwondingen, of komen juist zonder kleerscheuren uit situaties omdat ze … de hoofdpersonen zijn? Er worden zoveel namen genoemd van mensen die uiteindelijk geen karakter hebben en geen noemsenwaardige invloed op het verhaal, dat ik het uiteindelijk niet meer uit elkaar kon houden en me vasthield aan de meest voorkomende termen.

De hoofdpersone is, voor het grootste deel, alleen de hoofdpersone omdat ze toevallig aan het begin van het verhaal te horen kreeg dat ze de hoofdpersone was. (Dat is een moeilijke zin.) Er is een hele korte boog waarin ze haar magie leert gebruiken.

Maar daarna is het gewoon: “alles wat we nodig hebben, zij kan het! Maar als je wil dat ze het doet? Dan doet ze het niet! En als je hoopt dat iedereen redelijk blijft en dingen uitpraat als volwassenen? Dan gaat ze tekeer als een wilde en wil iedereen afslachten!”

Ik accepteer veel, daarom heb ik de boeken ook uitgelezen uiteindelijk. Maar als 50% van het boek uit zinloze en slecht geschreven paragrafen bestaat, kan ik me niet inleven … en vooral niks geven om wat er gebeurt.

De grotere dingen

Maar daar houdt het niet op. Keer op keer worden er ter plekke dingen verzonnen, die vaak behoorlijk cliché zijn, om het plot vooruit te duwen of spanning te veroorzaken.

Bijvoorbeeld, halverwege deel 1 vluchten de goederiken van de slechteriken … en wat zien we daar?! Een afgrond met een gammele brug! Die er eerst helemaal niet was! En zodra de laatste persoon over de brug gaat … stort hij in! Wow! Wat onverwacht! Wat origineel!

(En in deel 2 herhalen ze veel van die “greatest hits”, waaronder deze afgrond en de brug. Maar dan wordt het al helemaal hilarisch, want iemand heeft ter plekke (blijkbaar) de magie om gewoon een brug te bouwen uit de grond en stenen om hen heen, wat het hele probleem in één klap onzinnig maakt.)

Buiten deze cliché actiescenes, en de gekunstelde paragrafen van hierboven, houdt je dan nog zo’n 30%-40% fantasyverhaal over. En ja, daarin staan soms interessante gebeurtenissen, of achtergrond van de wereld, of goede spannende scenes. Nét genoeg voor mij om de boeken elke keer opnieuw een kans te geven.

Zo vind ik de opzet van het verhaal behoorlijk sterk. (Vroeger was er magie, maar die is tijdens de “Zuivering” uitgeroeid. De magie bestaat uit vele verschillende goden waarmee je soort van contact hebt. Tussen de hoofdpersonages is dan ook veel oud zeer, en wraak, en spijt.)

Ook vond ik het grappig hoe alle dieren een vervoegde naam krijgen (een leeuw word bijvoorbeeld een “lionaire”), en waren de eerste scenes van het boek sterk en spannend, en zo zijn er wel meer kleine dingetjes die de wereld kleur geven.

Maar is het genoeg? Verre van. Uiteindelijk weet je alsnog bar weinig van de magie, van de wereld zelf, van de vele personages die net zo snel verschijnen (en precies kunnen wat het verhaal nodig heeft) als ze weer verdwijnen.

Het allerbelangrijkste

We kunnen eindeloos praten over (technische) details van verhalen (zoals plot, schrijfstijl, personages, wereld, etcetera), maar uiteindelijk gaat het daar natuurlijk niet om.

Het allerbelangrijkste is natuurlijk: vond ik het leuk en interessant om de boeken te lezen?

En dan is het antwoord gewoon een duidelijke “nee”. Waar ik bij andere boeken altijd de neiging heb om véél te lang door te lezen, heeft dit boek vooral wonderen gedaan voor mijn slaapritme. Want meer dan één minihoofdstuk per avond zat er meestal niet in.

Waar ik normaal overdag nog nadenk over de boeken, in een poging mysteries op te lossen, of te voorspellen wat er gaat gebeuren, of gewoon een leuke scene te herleven … is er niets positiefs van deze boeken dat me bijblijft.

Het kan me geen barst schelen wat er met de meeste personages gebeurt, mede omdat ik gewoon niet weet bij wie welke naam hoort, of waarom ze ineens in het verhaal zijn belandt, of omdat ze niets meer zijn dan een karikatuur om bepaalde boodschappen te spuien.

(En iedereen is dom … oh zo dom … en soms ineens héél koppig en egoïstisch, zonder dat er verder iets mee wordt gedaan. De allerdomste keuzes worden steeds gemaakt, vervolgens verdedigd met onzin, wat dan leidt tot een situatie waarvan ik oprecht dacht “hey, dat is interessant!” Maar dan wordt het op net zo’n toevallige, niet bevredigende manier teniet gedaan en zijn we terug bij af.)

En nogmaals, dat maakt het boek niet “verschrikkelijk slecht op alle mogelijke manieren”. Er zijn dingen die het goed doet. Het leest redelijk makkelijk weg. Sommige scenes zijn sterk, sommige karakterontwikkeling is sterk, er zijn goede ideeën. Het durft her en der wat “heftiger” te worden, zonder overboord te gaan (wat al snel gebeurt bij dit soort boeken).

Maar een 3 scoren is nog steeds een diepe onvoldoende.

Conclusie

Ik weet niet waarom iedereen zo enthousiast is en waarom het nog voor de uitgave een filmdeal heeft gekregen. Zoals ik vaker zeg, de opzet is sterk en had grote potentie, maar de rest van de uitwerking is voor mij nog maar nét goed genoeg om misschien te worden gepubliceerd. Misschien dat het bij mensen jonger dan ik flink meer aanslaat, maar zelfs dat betwijfel ik, want het heeft eigenlijk weinig elementen van de typische Young Adult bestseller.

Ik zou ten zeerste aanraden om een andere fantasyreeks te lezen.

De kans is klein dat ik deel 3 nog lees, maar wie weet is over een jaar of twee mijn gevoel hierover gezakt (of veranderd) en geef ik het een laatste kans.

Opmerking achteraf

Toen ik het stukje “over dit boek” (van de auteur) las, dat altijd aan het einde van boeken zit, was ik verbaasd. Ik had geen enkel vooronderzoek gedaan, dus ik wist niet wie de schrijfster was of wat er verder achter zat.

(Ik doe dat expres. Want met het internet heb je, voor je het weet, al duizend spoilers gekregen en is je impressie over het boek eigenlijk al aangetast door de vele meningen van anderen. Nog voordat je het eerste woord hebt gelezen.)

Wat bleek? De schrijfster is een zwarte vrouw die dit boek schreef om (politie)geweld tegen donkere mensen aan te kaarten, en haar hulpeloze gevoel daarover. Achteraf, met wat uitleg, kan ik zien waar ze vandaan komt en verklaart dit een hoop.

Al die rare zinnen die de precieze huidskleur van een personage probeerden te duiden vielen ineens op z’n plek. (Ik dacht juist dat de schrijver subtiel racistisch probeerde te zijn, zo raar vond ik het.) Al die paragrafen die letterlijk “de boodschap” uitleggen voelen ook logisch. Dat is namelijk wat er gebeurt als je een verhaal schrijft met als hoofddoel om een bepaalde mening erdoorheen te duwen.

Voor mij las het verhaal als een standaard cliché fantasyconflict tussen de “onredelijk wrede slechteriken” en de “goederiken”. Andere recensies online zeggen inderdaad dat het boek “de realiteit goed weergeeft in de verschillende partijen” … maar in dat geval gaat blijkaar elk fantasyverhaal over dit problem!

The Hunger Games—wrede overheid die hulpeloze burgers onderdrukt met onredelijk geweld—is overduidelijk een boek over geweld tegen mensen met een donkere huidskleur! Oh nee, wacht, dit is een veel breder thema en conflict dat in bijna alle verhalen voorkomt.

Ik zeg het een laatste keer: schrijf het beste verhaal wat je kunt. Als je een boodschap wilt overbrengen, laat het zien. Verweef het met je goede verhaal. Ga het niet letterlijk zeggen. Denk niet dat jouw boek anders of beter is puur vanwege de boodschap die erachter zit, het gaat uiteindelijk toch om de tekst op het papier, en dan zie je al snel dat alle “conflict” nogal op elkaar lijkt.

Ik zou willen dat ik het stukje niet gelezen had, dan had ik nog meer blanco de boeken kunnen lezen. Maar nu leest het vooral als: “Dit is de boodschap! Neem het over!”. Nu voelt het alsof het alleen zó succesvol is, al voor het werd uitgegeven, door de huidskleur van de schrijfster of het achterliggende thema. En dat is raar, want is dat niet juist hetgene waar velen tegen strijden, alleen maar focussen op huidskleur?