Mijn zusje kwam laatst met een ethisch dilemma.
Het gaat als volgt:
Stel je hebt over een paar dagen een belangrijke toets. Terwijl je toevallig door de gang loopt (of in de lerarenkamer, of iets dergelijks) zie je in je ooghoek de antwoorden van die toets op het bureau liggen. Wat doe je? Maak je een foto? Stuur je die door? Negeer je het? Laat je het aan de docent weten?
Mijn antwoord was natuurlijk een overduidelijke: “ja natuurlijk maak je er misbruik van”. Elke manier om minder tijd te verspillen aan school is een voordeel. Bovendien is er niks mis met foto’s maken, of door de gang van de school lopen en ergens naar kijken. Als docenten niet willen dat je de antwoorden ziet, moeten ze maar beter op hun spullen letten.
Maar mijn zusje noemde het “fraude” en de algemene opinie was natuurlijk dat dit héél verkeerd was.
Maar toen ging ik nadenken.
Precies zo’n situatie heeft zich voorgedaan toen ik nog naar de middelbare school ging.
Voor een grote Nederlands toets (volgens mij) had iemand de antwoorden ergens gevonden, een foto gemaakt, en toen doorgestuurd naar alle anderen (via het toen nog gloednieuwe WhatsApp).
De meesten hadden die persoon bedankt en er gretig gebruik van gemaakt. Een paar hadden het niet gezien, omdat ze geen smartphone hadden. En een paar zeiden principieel “nee”, hoewel ik natuurlijk niet weet of ze thuis toch ernaar hebben gekeken.
Uiteindelijk hebben de meesten een oké punt gehaald. Het was niet alsof iedereen met een 10 naar huis liep. Enerzijds omdat het verdacht zou zijn, anderzijds … omdat het zou betekenen dat je alle antwoorden uit je hoofd moet leren en vervolgens in je eigen woorden, maar wel exact, moet reproduceren.
Weet je hoe dat klinkt? Dat klinkt als leren.
Wat is het verschil tussen een lijst vragen-en-antwoorden in je kop stampen, en zo’n zelfde lijst informatie uit het boek in je kop stampen? Het enige voordeel is dat je zeker weet wat er gevraagd wordt (en wat voor soort antwoord de docent verwacht).
Maar voor de meesten maakt het niet uit, want die leren toch niet alles. Ik heb mijn diploma’s gehaald door 99% van de tijd juist te voorspellen wat de leraar ging vragen en alles te negeren wat ik niet nodig had voor hoger dan een 6. Als ik antwoorden van foto’s had moeten “frauderen” had dat méér werk en studietijd gekost, dus ik had het waarschijnlijk niet eens gedaan.
Bovendien is het natuurlijk raar als school zichzelf gaat verdedigen door te zeggen dat het praktisch een gokspel is, waarbij je moet hopen dat je toevallig precies de dingen hebt geleerd die de docent wil weten.
(Ik kan me oprecht niet herinneren wat ik met de situatie op mijn school had gedaan. Ik denk dat ik gewoon zo weinig gaf om de toets dat ik niet heb gekeken noch op eigen houtje heb gestudeerd. Maar ik weet dat veel mensen puur die lijst hadden gelezen de dagen vantevoren en verrassend goede punten haalden.)
Dus het ethische dilemma hier is eigenlijk: is vantevoren spieken wel spieken?
Ik denk van niet.
Volgens mij is spieken gedefinieerd als onwettige hulpmiddelen gebruiken tijdens het maken van een toets.
Je mag niet andermans hulp gebruiken, dus je mag niet op hun blaadje kijken => spieken!
Je mag geen rekenmachines gebruiken, dus niet stiekem onder tafel met je smartphone iets uitrekenen => spieken!
Maar vantevoren de juiste informatie studeren, in je kop stampen, de toets maken, en het daarna weer vergeten en niks meer mee doen in de rest van je leven? Hmm, dat klinkt verdacht veel als het onderwijssysteem ten voeten uit.
Niks bijzonders dus.
Het wordt nóg raarder. Volgens mijn zusje stelde haar docent dit dilemma in de klas in “vergelijking” met een tweede dilemma. Stel je bent een topsporter in Amerika die op het punt staat zo’n grote universiteitsbeurs te krijgen (want dat is hoe dat rare systeem daar werkt).
Maar je hebt concurrentie. Een ander die óók flink gespierd is en daarmee recht heeft op tienduizenden euro’s gratis geld. Dus wat doe je? Doping in het drankje van die ander gooien. Volgens die docent was dit “basically the same”. Foto’s maken van uitwerkingen, of iemand bewust drugs voeden. Tja, klinkt wel als hetzelfde, toch? :p
Misschien denk je nu: “huh, maar hoe liep het af met dat incident op jouw school dan?”
Geen idee. Het maakt ook niet uit. Het is een of andere stomme toets, op een of andere dag, in een zinloze middelbareschoolcarrière. Wie geeft er iets om welk punt je haalt en hoe je dat haalt. Volgens mij kwamen ze erachter en hebben ze het daarna weggewoven óf de uitslagen ongeldig verklaard. Hoewel dat tweede zo achterlijk is dat men ter plekke in opstand was gekomen, denk ik.
En toen zei mijn zusje iets wat nóg interessanter was: “die twee dingen zijn overduidelijk niet hetzelfde, want bij het eerste benadeel je niemand (je bevoordeelt alleen jezelf met een foto van de antwoorden), maar bij het tweede ben je expres iemand aan het benadelen”
Iets wat misschien logisch klinkt, maar in ons belachelijke onderwijssysteem dus óók niet waar is. Punten worden gebaseerd op gemiddeldes en hoe goed iedereen het deed. De cijfers voor de eindexamens worden, bijvoorbeeld, expres gemiddeld rond de 6-6.5 gehouden.
Dat betekent dus dat als jij de toets beter maakt, alle andere mensen daar last van hebben en een lager punt krijgen.
Laat dat op je inwerken. Je best doen voor school en hard studeren = anderen benadelen en lagere punten bezorgen. Dus het dilemma is eigenlijk: hou je de foto voor jezelf, of deel je het met de klas? Want in het eerste geval benadeel je iedereen behalve jezelf, en in het tweede geval benadeel je slechts de mensen die zelf besloten niet naar de foto te kijken.
Weet je, bij nader inzien, misschien zijn de twee situaties toch “basically the same”.