Laatst kwam ik tot een schokkend inzicht.
Spoiler alert! Ik ga hier praten over een paar afleveringen uit seizoen 3 van de shows Scrubs, Doctor Who, en Game of Thrones. Dus als je die spoilers niet wilt weten, moet je die uitleg overslaan.
Bijna alle TV shows hebben hun beste aflevering—degene die haast perfect is, die bijblijft, die iedereen ontroert of ontwricht, die overal perfecte ratings krijgt—in het derde seizoen.
Voorbeelden
Kijk maar naar de lijst hieronder. (Er zijn nog veel meer voorbeelden, maar deze dingen heb ik daadwerkelijk gezien of veel over gelezen. Dit zijn dus legendarische episodes die worden bestempeld als “beste TV ooit”, niet slechts de beste van de show zelf.)
Scrubs: “My Screw Up” is S03E14. In deze aflevering lijkt het alsof een oude patiënt gestorven is en men zich opmaakt voor het feest van iemands kind … totdat de plot twist komt, en blijkt dat een goede vriend van Dr. Cox onverwacht is gestoreven en ze eigenlijk naar zijn begrafenis gingen. De hele aflevering, begin tot eind, is grappig, interessant, samenhangend, slim, en vooral heel emotioneel. Zeker met de muziek aan het einde (Winter van Joshua Radin).
Doctor Who: “Blink” is S03E10. In deze aflevering worden de “Weeping Angels” geïntroduceerd. Als je kijkt, zien ze eruit als stenen standbeelden (van, je raadt het al, verdrietige engelen). Maar als je niet kijkt, dan bewegen ze. Oftewel … blink and they will get you. En als ze je aanraken, sturen ze je terug in de tijd, want ze voeden zich op die tijdsenergie. Een enorm slimme én enge tegenstander, die wordt onthuld in een net zo slimme aflevering vol onthullingen en spannende scènes. Iemand hoeft deze aflevering maar te noemen en de haren gaan overeind staan.
Game of Thrones: “Rains of Castamere” (oftewel de “Red Wedding”) is S03E09. Ik weet nog dat ik, aan het einde van de middelbare school, Game of Thrones aan het “bingewachten” was. (Ik had de hype jarenlang genegeerd, maar nu school voorbij was wilde ik het eens bekijken.) Ik ging lekker mee met het verhaal, geïnteresseerd, onder de indruk … en toen kwam deze aflevering. Compléét onverwacht. Ik kon niet geloven wat ik zag. Ik weet nog dat ik hem pauzeerde en naar de kamer toe rende, om tegen mijn moeder te zeggen: “alle hoofdpersonen zijn ineens dood!”
Waar mijn moeder natuurlijk verbaasd op reageerde. Maar mijn hart zat in mijn keel, ik was helemaal opgewonden, en zat barstensvol spanning die aflevering (en de laatste van het seizoen) af te kijken. Dat is wat een goede aflevering, een goede plot twist, een goed opgebouwde spanning kan doen.
(Overigens, als je later terugkomt, kan je het natuurlijk zien aankomen. En als je de boeken leest, zitten daar nog veel meer hints en “foreshadowing”. Maar dat had ik toentertijd niet gedaan. Ik ging er blind in, zoals de meesten.)
Daredevil: het hele derde seizoen, vooral richting het einde, vond ik ongelofelijk sterk. (Het is eindeloos jammer dat de serie werd gecanceld omdat Disney+ perse al z’n Marvelseries van Netflix wilde halen.) Ik heb hier een recensie over geschreven: Serierecensie: Daredevil (seizoen 3)
Community: “Remedial Chaos Theory” is S03E04
Mr. Robot: “Kill_Processing” is S03E06
Bojack Horseman: “That’s Too Much Man” is S03E11
The Sopranos: “Pine Barrens” is S03E11
Voorbeelden (seizoen 4)
En als het niet in het derde seizoen is, dan komt die beste episode wel in het begin van seizoen 4, of het einde van seizoen 2 (als de show niet zo veel seizoenen had).
Lost: “The Constant” is S04E05
Futurama: “Jurassic Bark” is S04E07 (Ik moet deze serie nog steeds een keer afkijken … maar ik ben vergeten waar ik was gestopt. Niet zo handig.)
Dexter: “The Getaway” is S04E12
House: “House’s Head” is S04E15
Mad Men: “The Suitcase” is S04E07
The Office: “Dinner Party” is S04E09
Battlestar Galactica: “Daybreak” is S04E19
Toeval of niet?
Hoe kan dit? Wat maakt een derde seizoen zo succesvol en “perfect”? Kunnen we hier iets van leren?
Ten eerste een belangrijke opmerking: natuurlijk is de kans veel groter dat een willekeurige show een derde seizoen heeft, dan bijvoorbeeld een zesde seizoen. Dus dat vermindert al de kans dat een legendarische episode in een later seizoen voorkomt :p Maar veel van de populaire shows, veel van bovengenoemde shows, hebben 6+ seizoenen gekregen, en soms zelfs absurd veel meer dan dat. Dus ik schat de invloed hiervan gering.
Nee, het komt denk ik door het volgende:
- Men heeft de tijd gehad om te leren hoe je deze show moet schrijven
- Men heeft alle “matige” of “oké” ideeën al helemaal gedaan en uitgewerkt.
- De acteurs, de schrijvers, iedereen is beter op elkaar ingewerkt en kan optimaal presteren.
- We zijn al twee seizoenen bezig, dus de schrijvers willen iets nieuws proberen en even een ander soort aflevering maken.
- Maar het is nog relatief vroeg voor de show, dus men is nog niet moe, of inspiratieloos, of op de automatische piloot.
Oftewel, de eerste paar afleveringen waren oefening. Een trainingsopgave om te leren hoe je een goede aflevering schrijft en uitwerkt, een experiment om alvast alle fouten te maken (en er dan van te leren.)
Maar dan … als je eenmaal doorhebt hoe het moet … en je bent klaar om even iets nieuws te proberen … komt er geweldige kunst uit.
De waarde van iets nieuws proberen
Veel van de episodes die ik hierboven noem, doen iets bijzonders.
- Ze hebben een “character death”. Eén van de geliefde personages verlaat de show, zij het door letterlijk te sterven, of door andere redenen.
- Ze spelen met de structuur. Denk aan flashbacks, teruggaan in de tijd, parallelle verhaallijnen, verwachtingen worden expres ondersteboven gekeerd.
- Ze kiezen een thema of stijl en gaan all-in. Denk aan de episode van Scrubs die geheel—met alle verhaallijnen, dialoog, camera shots, alles—in het teken staat van grief en guilt.
- Waar men eerst een duidelijke “main storyline” had, met daartussen een paar gefrommelde “side storylines”, probeert men nu één groot verhaal neer te zetten. (Of alle zijverhaaltjes juist even belangrijk te maken.) Meestal komt hierin ook de hele opgebouwde wereld naar buiten, van de personages die zijn neergezet, hun verleden met elkaar, etc. Loon na twee seizoenen werken.
Natuurlijk heeft dit een keerzijde. Ik heb genoeg afleveringen gezien, zowel aan het begin als het einde van de levensloop van een serie, die compleet onnavolgbaar waren. Gewoon … slecht, saai, niet samenhangend. Dat je je afvraagt hoe dit in hemelsnaam gemaakt heeft kunnen worden.
En het antwoord is meestal: ook dit was een experiment. Ze probeerden iets nieuws. Deze keer pakte het niet goed uit.
Maar als het wél goed uitpakt, krijg je dus een legendarische aflevering die de TV-tand des tijds doorstaat.
Wat leren we hiervan?
Als je creatief werk doet, verwacht niet je beste werk aan het begin te maken. Verwacht niet in de eerste pagina’s van je boek de beste scene te schrijven. Verwacht niet dat de eerste prent van een prentenboek het mooiste is.
Je hebt die eerste paar probeersels nodig, die eerste pagina’s, die eerste projecten, om te leren hoe je iets doet. En als je het eenmaal hebt geleerd, dan komen die legendarische kunststukken vanzelf.
Andersom, richting het einde van een project is de inspiratie, de energie, de innovatie er gewoon uit. Dus verwacht niet dat je beste werk aan het einde zit, want op dat moment ben je vooral aan het afraffelen* en proberen tot een acceptabel einde te komen.
Maar ergens in het midden … halverwege het project … zit de sweet spot.
Dus wees niet te streng voor jezelf als het begin niet geweldig is. Het komt vanzelf. Blijf dingen maken, blijf proberen, blijf experimenteren. Ergens gaat zo’n experiment die legendarische scene opleveren, dat prachtige schilderij, die aflevering die over de hele wereld 10 sterren krijgt. Desnoods, als je jouw kunst nog niet hebt uitgegeven en dus kunt bewerken, kan je altijd nog een later experiment naar voren schuiven om het begin te versterken.
En daarna? Afraffelen maar, anders komt er nooit iets af :p