Iedereen die ook maar enigszins de wereld van de bordspellen volgt, heeft van het spel Wingspan gehoord.
Sterker nog, de meesten hebben het allang gespeeld, of gerecenseerd, of minstens gekocht—zeker als de oneindige hoeveelheid “uitverkocht”-waarschuwingen in de webwinkels een indicator zijn—en ik ben eigenlijk veel te laat met deze recensie.
Daarom ga ik de recensie redelijk kort houden en vooral kijken of ik iets nieuws kan zeggen. Namelijk: hoe leg je dit spel zo goed mogelijk uit aan nieuwe spelers, en wat kunnen we leren van zo’n succesvol spel?
Wat is het idee?
Iedereen probeert de leukst mogelijke vogels aan te trekken voor diens natuurgebied, en daarmee natuurlijk na 4 rondes de meeste punten te scoren.
Hoe trek je vogels aan? Door ze het juiste voedsel te geven en genoeg eieren om te broeden natuurlijk!
Hoe krijg je punten? Voor vrijwel alles wat je doet. Op elke vogel staat een puntenaantal, alle eieren zijn één punt, iedereen heeft geheime doelkaarten die veel punten kunnen scoren, en zo gaat het maar door.
Hoe doe je dat precies? Elke beurt kies je één actie uit vier mogelijke acties:
- Speel een vogel: betaal de voorwaarden (voedsel + eieren) om een vogel uit je hand in je gebied te leggen.
- Pak voedsel.
- Pak eieren.
- Pak nieuwe vogelkaarten.
Klinkt simpel. Dat is het ook. Maar dan komt het belangrijkste aspect van het hele spel: elke keer als je een actie doet, activeer je alle vogels die in dezelfde rij liggen.
Zodoende wordt elke actie dus steeds sterker en groter naarmate het spel vordert! Want in elke rij komen steeds meer vogels te liggen, die (meestal) een eigen speciale actie hebben.
Waar je aan het begin van het spel een luttele één voedsel pakt, kan je aan het einde met één actie ineens vijf voedsel scoren, een paar eieren, bonuspunten, een nieuwe vogelkaart, en je linkerbuurman dwarszitten.
Mijn aanbeveling?
Dit spel is ideaal voor:
- Vogelliefhebbers, duh. (Of natuurliefhebbers in het algemeen.)
- Mensen met een beetje ervaring met bordspellen.
- Families, of simpelweg meer casual groepen, die toch een flink bordspel willen proberen.
- Mensen die het uiterlijk, de tastbaarheid, de gehele vormgeving erg belangrijk vinden bij een spel.
Dit is niet ideaal voor:
- Mensen met geen tot weinig spelervaring. Daarvoor is het echt te moeilijk en te lang.
- Mensen die een heel diepgaand, complex, strategisch spel willen.
- Mensen die veel variatie en interactie willen.
- Mensen die hopen dat het vogelthema echt geïntrigeerd is in het spel en belangrijk is. (Dat is het niet. Voor hetzelfde geld had je konijnen aangetrokken, of ging het spel over het verwerken van die eieren tot lekkere baksels in een bakkerij.)
Dit soort spellen noem ik vaak “solide”. Wingspan zal niemand tegen zitten, maar het zal er voor veel mensen ook niet uitspringen. Het is iets dat je speelt met mindere spelliefhebbers, of als de sfeer/situatie wat meer relaxed is, of als je jezelf gewoon even wil onderdompelen in prachtige kaarten en onderdelen.
Oftewel, een goede balans, degelijk, zit goed in elkaar. Niks heel slechts, maar ook niks heel goeds.
Dat klinkt misschien een beetje “meh”, dus ik wil toevoegen dat het echt een goed spel is!
Het is relatief simpel voor de hoeveelheid opties die je hebt. De eindeloze hoeveelheid verschillende kaarten is geweldig.
De sterk gelimiteerde interactie kan heel fijn zijn, omdat je dan lekker ongestoord aan je eigen natuurgebiedje kan bouwen, zonder bang te zijn dat iemand—weet ik veel—je vogels steelt.
En omdat je voor veel dingen (makkelijk) punten kan scoren, heb je nooit beurten waarin je echt niks kan, of dat je dramatisch achterloopt en het beter kan opgeven.
Het is gewoon niet voor iedere spelersgroep en heeft niks dat eruit springt waar ikzelf wild enthousiast over wordt.
Tips voor het uitleggen
Mijn eerste uitleg van het spel ging … niet geheel vlekkeloos. Ik speelde het zelf ook voor het eerst, dus dat hielp niet. Maar hieronder wil ik aanstippen wat ik leerde (van de vragen en verwarring bij medespelers) en hoe je het wél vlekkeloos kan maken.
(Want zo’n simpel spel moet idealiter uitgelegd kunnen worden in vijf tot tien minuten zonder al te veel verwarring, zelfs bij niet-bordspel-spelers.)
Stap 1
Leg eerst het spel uit, doe daarna pas de stappen van de opzet. (Namelijk, besluit welke bonuskaart je houdt, welke kaarten je houdt, etcetera.)
Waarom? Anders gaan mensen je hele uitleg eigenlijk bezig zijn met die keuze. Een keuze die zinloos is, want ze hebben geen idee wat slim is, omdat ze het spel nog niet kennen.
Stap 2
Leg het algehele idee uit. Niet alleen “je wint als je de meeste punten hebt”, maar het algemene idee achter elke actie. De “flow” van het spel.
Denk aan zoiets:
In dit spel probeer je zoveel mogelijk punten te scoren door de beste vogels aan te trekken. Op je spelersbord staan de vier acties die je daarvoor nodig hebt (van beneden naar boven): nieuwe vogelkaarten in je hand nemen, eieren verzamelen, voedsel verzamelen, zodat je uiteindelijk een kaart uit je hand kan spelen (door het juiste voedsel en eieren te betalen).
Stap 2.5
Ja, leg de acties dus andersom uit.
Want dat is de volgorde van acties nemen in het daadwerkelijke spel. Dat is hoe spelers moeten denken.
Als je begint met “voor X voedsel en Y eieren kan je een vogel plaatsen!” denkt iedereen alleen “huh? hoe komen we aan voedsel? hoe komen we aan eieren? help!”
Stap 3
Probeer niet eens alle manieren op te noemen om punten te scoren. Het zijn er te veel. De meeste kom je pas tegen terwijl je speelt.
Ik heb wel twintig keer gezegd/bevestigd dat je één punt per ei krijgt … en bij de eindtelling kreeg ik alsnog de vraag “oh, dus eieren zijn één punt waard?!”
Nee, schrijf al deze manieren op een blaadje. Leg dit blaadje midden op tafel. Negeer het verder.
Zo kan iedereen ernaar kijken als ze willen weten of iets hen punten oplevert. Het is een constante herinnering, spelers hoeven niks te onthouden, kan niet misgaan.
Stap 4
Zeg dit héél duidelijk:
- Je spelersbord laat vier rijen zien: de vier acties.
- Leg een kubus in een rij om die actie te doen.
- In de bovenste rij leg je de kubus in de kolom waarin je een vogel plaatst, en betaal je het aangegeven aantal eieren. Plaats dan de vogel.
- In de andere rijen leg je de kubus in het meest linkse vrije veld, en doet de actie die je daar ziet. Dan activeer je alle vogels die in dezelfde rij liggen, rechts naar links.
Herhaal dit desnoods drie keer. Laat zien hoe dit “activeer vogels van rechts naar links” werkt. En dan nog een keer. Het is de core loop van het spel, en in de kern extreem simpel, maar je moet het wel “begrijpen”.
Mensen die nooit een “engine building” spel hebben gespeeld snappen niks van dit systeem. Het is voor hen compleet nieuw, compleet counterintuïtief.
Ze zullen proberen om zowel een vogel te pakken als te spelen in dezelfde actie. Ze zullen vergeten dat je alle vogels in de rij activeert. Ze zullen een kubus in het boslandschap leggen omdat ze een bosvogel willen spelen.
En nu zeg je gewoon: alle andere regels staan op je bord of op de vogelkaarten, of worden vanzelf duidelijk. Als je iets wilt weten, vraag het aan mij of pak de spelregels erbij. Het eerste potje is altijd een oefenpotje.
(De toverwoorden van elke speluitleg. Het is bijzonder hoeveel spelers vergeten om eventjes de paar zinnen op hun kaart te lezen. Het is bijzonder hoeveel spelers denken dat ik op magische wijze spelregels ken en er niet eens aan denken om even drie seconden naar de regels te kijken. Dan zeggen ze aan het einde “oh ja dat heb ik het hele spel niet begrepen, dus ik heb het verkeerd gedaan”. Nee! Spoor ze aan om dat soort vragen op te lossen!)
Stap 5 (Optioneel)
Maak een beslisboom.
Wat is dat? Pak een blaadje. Zet daarop een paar “rules of thumb” die je kunt gebruiken bij het maken van een keuze in je beurt. Verbind ze aan elkaar met wat pijlen en leg deze midden op tafel.
Het zal nieuwe spelers de eerste ronde enorm helpen. Daarna zullen ze het spel begrijpen, vanzelf afwijken van dit pad, en hun eigen strategieën gaan gebruiken.
Het klinkt stom, alsof je spelers behandelt als kleuters, maar dit is precies wat mensen willen hebben. Het beantwoordt elke vraag in hun hoofd en geeft hen zelfs een soort strategie om te volgen. Het opent ruimte in hun hoofd om het spel te spelen en plezier te hebben, terwijl ze leren hoe het precies werkt.
Mijn kritiekpunten
Het feit dat drie acties dezelfde layout hebben en vogels activeren, maar de vierde niet (“speel een vogel”)… dat is gewoon eindeloos verwarrend.
Het spel was duizendmaal gestroomlijnder geweest als ook die actie precies hetzelfde format volgde. Ook makkelijker uit te leggen dus.
Dit is een tip voor alle spellenmakers! Mensen willen patronen en consistentie. Probeer overal consistente patronen te bouwen, maar ook te ontdekken of je per ongeluk een patroon opbouwt dat je vervolgens breekt.
Veel vogels zien er ietsje anders uit, maar doen in effect behoorlijk hetzelfde. Op een gegeven moment zijn er geen verrassingen meer. Elk vogel is een set unieke getalletjes die je interesseren (zoals hun nestgrootte of spanwijdte), en verder weet je het wel.
Volgende tip voor spellenmakers! Probeer zoveel mogelijk regels en complexiteit op de onderdelen te zetten en te verstoppen totdat je ze tegenkomt. Het feit dat er 170 vogelkaarten zijn die allemaal andere dingen doen, hoefde ik niet eens uit te leggen. Het was geen enkel probleem. Want hun effect stond op de kaart en werd pas belangrijk als iemand die kaart echt in de hand kreeg.
Het systeem met de voedseldobbelstenen is vooral … onnodig vervelend? Ik had beurtenlang alleen maar vogels (toevallig) die muizen aten. En de hele ronde verscheen er niet één muis. Een flink obstakel om te proberen te omzeilen, maar leuk en interessant is het niet. Het is gewoon eieren sparen en vogels trekken tot dingen wél werken.
Aan de andere kant, als je een beetje geluk hebt, doet dit hele systeem niks. Wat er ook ligt, je kan het allemaal pakken en gebruiken, en dat dobbelen is maar een bijkomstige handeling.
En als laatste deed iedereen de laatste paar beurten niks anders dan heel veel eieren pakken. Het is ook veruit de beste strategie. Nieuwe vogels zijn zinloos, voedsel voor nieuwe vogels heb je waarschijnlijk al, en als je rij vol zit is deze actie gewoon bam 5 punten!
De uitbreidingen schijnen veel van deze problemen te fiksen en het spel flink te balanceren en verbeteren. Dat is geweldig! En ik wil ze zeker proberen. Maar natuurlijk moet een basisspel geen uitbreidingen nodig hebben om echt goed te werken.
Conclusie
Het is een goed spel. Als je het mij vraagt, wil ik het denk ik altijd wel spelen. En andere mensen ook.
Alle elementen van het spel werken “oké” tot “goed”, de onderdelen en uitvoering is prachtig en aansprekend, de kaarten en mechanismes zijn redelijk fris en vernieuwend, en het vormt een mooie brug tussen “supermakkelijke familiespellen” en “meer diepgaande familiespellen”
Het is alleen jammer dat de basisregels wat houterig zijn, de uitleg nét te lastig, en de variatie van kaarten (en willekeurigheid van bijvoorbeeld dobbelstenen) er niet helemaal uitkomt.
Maar als dit het spel is dat mensen tot deze hobby introduceert, als dit het spel is dat mensen enthousiast maakt en meer spellen laat proberen, dan kan ik daar alleen maar héél tevreden mee zijn 🙂
