Serierecensie: Phineas & Ferb

De cartoonserie Phineas & Ferb (2007-2015) heeft een bijzondere plek in de harten van mijn generatiegenoten.

Het is een kinderserie, jarenlang uitgezonden door Disney, terwijl ik al op de middelbare school zat en zelfs naar de universiteit ging. En toch …

Als ik tegen iemand naast mij de grap maak dat onze professor klinkt als “Dr. Doofenshmirtz”, weet die persoon meteen wat ik bedoel.

Als ik de naam “Perry” noem, maakt iemand anders het geheid af met “Perry het Vogelbekdier!”

Nog leuker is het verhaal van mijn middelbare school. In de hoek van de aula stonden enkele apparaten: een snoepautomaat, een drankautomaat, en een grote televisie (waarop meldingen en nieuws werden weergegeven). Een keer had iemand aan al die apparaten een briefje geplakt met daarop “-inator”. Vrijwel iedereen die het zag snapte de grap en moest erom lachen. (Misschien dat de briefjes daarom erg lang zijn blijven hangen, vooral die op de grote tv.)

Phineas & Ferb heeft, op de een of andere manier, bepaalde kwaliteiten die het leuk maken voor alle leeftijden. Waardoor het bij iedereen aanspreekt en een lach tevoorschijn tovert.

Het moge duidelijk zijn dat ik héél positief ben over Phineas & Ferb. In deze recensie wil ik niet zozeer een kritisch oordeel vellen over de serie, maar vooral kijken naar waarom het zo universeel geliefd is. Ik ben zelf al jarenlang op zoek naar hoe je een “klassiek verhaal” schrijft, en ik denk dat iedereen enorm veel kan leren van deze simpele cartoonserie.

Dus heb ik in mijn vrije tijd alle afleveringen teruggekeken (in totaal 189 afleveringen, verdeeld over 4 seizoenen en veel specials).

En ik geef deze serie uiteindelijk een 9 uit 10 sterren.

Hierbij heb ik ook geprobeerd me te verplaatsen in de doelgroep (kinderen en eventueel ouders met kinderen). Want hoewel het leuk is voor oudere leeftijden, is het natuurlijk niet het meest passende vermaak voor iemand van begin twintig.

Wat is het idee?

De serie speelt zich af in één zomer. De stiefbroers Phineas & Ferb bedenken elke dag een of ander wild plan en dat gaan ze dan doodleuk uitvoeren: ze bouwen een achtbaan door de stad, robots van zichzelf, een portaal naar Mars, alles wat je kan bedenken.

Hun zus, Candace, probeert hen te verklikken tegenover hun moeder … maar slaagt daar niet één keer in gedurende de hele serie. Hoe komt dat? Nou, al die uitvindingen verdwijnen als sneeuw voor de zon vlak voordat moeder thuiskomt, met dank aan …

De “evil scientist” genaamd Dr. Doofenschmirtz! Hij bedenkt elke aflevering een andere ingewikkelde machine die hem zou moeten helpen om de Tri-State Area (waarin het zich afspeelt) te veroveren.

Maar wie houdt Doofenschmirtz tegen? Wie voorkomt dat zijn snode plannen uitkomen? Nou, Perry het Vogelbekdier! Hij is het huisdier van Phineas en Ferb, maar tegelijkertijd een geheim agent.

Oftewel, er zijn drie verhaallijnen die altijd hetzelfde lopen:

• Phineas en Ferb vinden een of andere gekke uitvinding uit.
• Doofenschmirtz bedenkt een rare machine, maar wordt tegengehouden door Perry, en laat per ongeluk de uitvinding (van P&F) aan het einde verdwijnen.
• Candace probeert de broers te verraden en hun uitvinding aan moeder te laten zien.

Elke aflevering is 10 minuten, met uitzondering van enkele dubbele afleveringen (twee na elkaar in dezelfde verhaallijn) en een hele hoop specials (die ofwel 45 minuten ofwel 90 minuten duren).

Dat klinkt best ingewikkeld

De opzet van de serie is ontegenzeggelijk een beetje ingewikkeld, raar en tegelijkertijd saai (omdat het altijd een repetitie van dezelfde elementen is). Het zal me niks verbazen als dit sommige ouders of kinderen afschrikt als ze plots in een aflevering van deze serie vallen.

Maar ik heb ontdekt dat dit juist het geheim is achter het succes.

Deze serie draait op fantasie, op rare verhalen en droge humor, maar tegelijkertijd moet het allemaal in 10 minuten passen. (Sterker nog, elke aflevering heeft een eigen zelfgeschreven liedje! Daarover later meer.)

Als je toestaat dat de structuur varieert, heb je twee mogelijke gevolgen:

• Het is niet meer te volgen. De uitvindingen, de verhaallijnen, zijn allemaal zo raar en onverwacht dat er geen touw aan vast te knopen valt.
• Het is niet meer leuk of spannend. Je kan je niet meer inleven, want voor elk probleem is de oplossing “hé we vinden gewoon precies het ding uit dat we nodig hebben!”

Nu weet je dat de uitvinding geen gevolgen gaat hebben. Je weet dat hij zal verdwijnen, je weet dat Doofenschmirtz wordt tegengehouden, en je weet dat Candace de jongens nooit zal verraden.

Dat klinkt juist weer saai

Au contraire!

Deze restricties, deze repetitie, zorgt juist voor creativiteit. (Zoals het gezegde luidt: “restrictions breed creativity”)

Het kan zo gek als de makers willen. Ze kunnen de hoofdpersonen op Mars plaatsen, ze kunnen Candace veranderen in een vlieg, en uiteindelijk komt alles op z’n pootjes terecht. Uiteindelijk wordt alles toch gereset.

Hierdoor voelt de serie juist behoorlijk realistisch en zelfs “logisch”, omdat de regels van de wereld consistent zijn.

Als je dit consistent doet, kan je wegkomen met heel veel. Maar je hebt ook series die dan alsnog proberen serieus te zijn, of doen alsof er een groot plan schuilt achter de rare kanten van hun verhaal. Maar die mislukken meestal omdat de kijker daar dwars doorheen kijkt. Vooral omdat het haast onmogelijk is om dat consistent te doen, want soms heb je gewoon iets onverwachts of magisch nodig om het verhaal aan elkaar te plakken.

Hoewel de basisstructuur dus heel repetitief is, fiksen de makers dit door heel veel variatie te gebruiken in de manier waarop iets gebeurd.

Je moet eens nagaan hoeveel druk dit legt op de schrijvers. Wat ze ook bedenken, het moeten die drie verhaallijnen zijn, en hun regels moeten consistent blijven. Dat is verschrikkelijk lastig, weet ik ook uit ervaring. Dus de eerste paar ideeën die je hebt, dingen die meer voor de hand liggen, moet je weggooien. Maar als je blijft proberen, als je blijft zoeken naar het perfecte idee dat binnen de structuur past, dan krijg je een hele intelligente en creatieve serie.

De belangrijkste regel

Een belangrijke boodschap van de serie is dat “alles mogelijk is”. Het nodigt kinderen uit om te dromen, om problemen creatief op te lossen, om samen leuke spellen te bedenken of dingen uit te vinden. Dat alleen al is prijzenswaardig!

Maar door de gekozen structuur (zoals hierboven behandeld), hebben de makers juist een veel diepere rode draad gebruikt, die zorgt dat de serie echt uniek en samenhangend voelt. Deze regel is:

Alles wat goed kan gaan, gaat goed.

Ik weet nog dat ik als kind een heel “fijn” en “veilig” gevoel bij deze serie had. De regel hierboven zit in het DNA van deze serie, waardoor ik nooit bang was dat er iets écht mis ging, dat de karakters blijvende schade zouden oplopen, of dat de jongens zouden worden gesnapt. Ik kon meegaan met de rare verhaallijnen, ik kon nog steeds spanning voelen over hoe het precies ging lopen, maar ik wist van binnen dat het goed kwam.

Kortom: het is een bekend fenomeen dat (jonge) kinderen houden van repetitie, maar deze serie gebruikt dat op een veel creatievere en diepgaandere manier dan andere cartoons. Het geeft een veilig gevoel en verandert de kijkervaring van “komt het goed?” naar “hoe gaan ze dit in hemelsnaam nog goed laten komen?”

Dus we weten nu dat de serie een fantasierijke en activerende boodschap heeft en dat het een fijne en unieke kijkervaring is. Dat is wat mij als kind aansprak: de zorgeloosheid, de fantasie, de gekke uitvindingen en interacties, en de visuele kant (waarover ik het later ga hebben).

Maar is dat alles? Wat spreekt de volwassenen aan? Wat sprak mij aan toen ik de serie opnieuw keek? Nou, dat zijn: een diepere laag, muziek en humor.

De diepere laag

Er is een soort mystieke eigenschap die sommige verhalen wél hebben en andere niet. Mensen zeggen wel eens dat een verhaal een hart en ziel heeft ("the new Disney movie is a story with heart"), en dat is vaak het verschil tussen een “oké” film die je meteen vergeet, en een klassieker die indruk maakt en lang bijblijft.

Phineas & Ferb heeft heart.

Het probleem is dat moeilijk te duiden valt hoe dat komt. Het is simpelweg niet bang om op veel momenten een meer volwassen verhaallijn neer te zetten, of tijdelijk diep en emotioneel te worden. Het weet de juiste momenten te vinden om alle humor en gekkigheden opzij te schuiven, en de personages en bepaalde emoties de voorrang te geven. Tegelijkertijd gaat het hierin nooit té ver: het blijft een grappige luchtige kinderserie te allen tijde.

Voorbeelden

Bijvoorbeeld! Episode S01E22; “We’re Getting the Band back Together”. In deze aflevering horen ze hun ouders praten over hun lievelingsband van vroeger, dus maken ze een plan om alle leden op te zoeken en te overtuigen weer samen te komen om op te treden bij het jubileum van hun trouwdag.

Niet alleen heeft deze aflevering gave muziek én elk lid een goed verhaal over waarom ze gestopt zijn, maar de aflevering eindigt met hun ouders die elkaar in de armen vallen en langzaam op de muziek dansen. Ik werd oprecht geraakt door dat moment, terwijl het een cartoon kinderserie is!

Ander voorbeeld! Episode S02E09; “Chez Platypus”. Hier bouwen Phineas & Ferb een restaurant met een vogelbekdier-thema.

Niet alleen is het ontwerp van dat restaurant super gaaf (waarom doen ze dat niet in het echt?!) en is het grappig, er zijn twee emotionele verhaallijnen:

• Candace die probeert indruk te maken op haar vriendje door het “perfecte” restaurant uit te kiezen. Uiteindelijk, zoals te verwachten, verdwijnt het restaurant en gaat alles mis … maar het vriendje zegt dat het hem helemaal niks uitmaakt, zolang hij maar bij haar kan zijn. En ze hebben een romantisch diner in het avondlicht.
• Doofenschmirtz heeft al meerdere keren geprobeerd een leuke (evil) vrouw te vinden. Dus hij gaat op date in het restaurant en vindt zijn droomvrouw … maar heeft de pech dat op het laatste moment een machine van zichzelf de boel verpest. Je wilt als kijker echt dat hij een relatie krijgt en dat ze samenkomen, en ik was echt een beetje gefrustreerd dat het deze keer niet lukte.

Om het allemaal nog beter te maken, eindigt de aflevering met een mooi en catchy nummer.

Dit zijn slechts twee voorbeelden. Wat dacht je van deze:

• De één na laatste aflevering “Act your Age” waarin ze vooruit spoelen en kijken hoe het iedereen vergaat als ze ouder zijn en naar de universiteit gaan. Nog steeds grappig en luchtig, tegelijkertijd voelt het echt alsof je afscheid neemt van die personages en ze hun verdere leven instuurt. (Terwijl het nog steeds cartoon personages zijn!)
• De aflevering waarin Candace zingt over hoe lief haar moeder is.
• De aflevering waarin Stacy Little Brothers zingt over hoe mooi het is om op te groeien en om je heen je twee broertjes óók te zien opgroeien.
• Het feit dat Dr. Doofenschmirtz eigenlijk gewoon een superinteressant en gelaagd personage is. Een “evil scientist” die stiekem goed is, die voor z’n dochter wil zorgen maar niet weet hoe. (Online zijn zelfs enkele (video) essays over waarom hij de beste cartoonvader is van ze allemaal.) Dat nummer dat Vanessa zingt voor hem (“Not So Bad a Dad”) is ook weer mooi.
• Het feit dat Perry niet kan praten (meestal is hij helemaal stil, soms maakt hij een “rrr”-geluidje) en toch een grote rol speelt en zelfs een consistente eigen persoonlijkheid heeft.

Het beste voorbeeld

De (officieel) laatste aflevering van de serie (“Last Day of Summer”) laat misschien wel het beste zien hoe goed de schrijvers dit begrijpen.

Het eindigt niet met zo’n aflevering van “we gaan de allerbeste uitvinding bouwen die we óóit hebben gebouwd” of eentje waarin alle personages super verdrietig en neerslachtig zijn omdat zomer voorbij is.

Nee, ze zetten een verhaal neer dat eigenlijk de hele reeks samenvat (eentje met tijdreizen en dagen die steeds sneller repeteren volgens dezelfde structuur) en ze eindigen met alle karakters die in een kring met elkaar kletsen. Het maakt niet uit waarover ze kletsen, het maakt niet uit dat zomer voorbij is, het gaat om de leuke momenten die ze samen hebben meegemaakt. Weer iets wat me heeft geraakt.

Het voelt stom om dit te zeggen, maar deze serie weet van tijd tot tijd meer emotionele snaren te raken dan allerlei high-budget populaire series voor volwassenen die dat de hele tijd proberen.

Muziek

Oké, elke aflevering heeft dus een eigen nummer! Helemaal zelf gecomponeerd, geschreven, uitgevoerd en opgenomen voor die ene aflevering. En dit geldt ook voor specials en dubbele afleveringen: ze hebben praktisch één origineel nummer voor elke 10 minuten van Phineas & Ferb.

Dit had ik als kind nooit door. Misschien kwam het doordat ik nooit genoeg afleveringen vlak na elkaar kon kijken. Of omdat de nummers soms erg kort zijn. Of dermate geïntegreerd met het verhaal dat het nauwelijks opvalt dat ze aan het zingen zijn.

Hoe dan ook, ik had het niet door, maar nu ik het terugkeek wist ik het wel van te voren en kon ik erop letten.

Veel van die nummers zijn behoorlijk goed! Ze klinken professioneel, hebben een catchy deuntje of zijn gewoon grappig, en eens in de zoveel tijd (zoals hierboven besproken) worden het prachtige nummers. Het zijn zeker niet van die kinderliedjes waar zelfs kinderen na één keer genoeg van hebben (in de categorie “Altijd is Kortjakje ziek” of “Vader Jacob”)

Dit is behoorlijk knap, maar het voegt ook echt veel toe. Ik vind sowieso dat muziek te weinig gebruikt wordt bij verhalen. Het is gewoon altijd emotioneel sterker dan dingen vertellen of laten gebeuren, zowel voor positieve (blijdschap, plezier) als negatieve (verdriet, boosheid) emotie. Veel afleveringen heb ik ook puur onthouden aan hun muziek.

Voorbeelden

Bijvoorbeeld! Je hebt een “speciale” aflevering waar ze in een soort Aziatische setting zijn, met een gemene keizer ( = Doofenschmirtz) en slechts één iemand met genoeg kennis van kung fu en innerlijke kracht ( = Perry) om hem te bestrijden.

Ik weet niet eens de titel of precies het plot, maar ik weet dat ze het nummer “It’s the way of the Platypuuuuus” zongen, en die zit nog steeds soms in mijn hoofd. Want hij was gewoon heel leuk. Weet je wat, ik stop het nummer er gewoon bij:

Bijvoorbeeld! Die film die dus onlangs uitkwam (Candace Against the Universe) eindigt met een nummer dat een mooi couplet heet. Luister maar eens naar de eerste paar seconden en zeg mij of dit een popliedje op de radio had kunnen zijn:

Bijvoorbeeld! Ik gaf hierboven al het voorbeeld van de “Evil Love” song. Toen ik die luisterde was dit één van de aanbevelingen, ook een geweldig nummer uit de serie (het nummer begint na een halve minuut):

Voorbeeld! Daarnaast kan Vanessa dus echt héél goed zingen. Wat blijkt? Zij was die persoon die in Love Actually (als kind) het nummer All I Want for Christmas zingt! En die jongen die verliefd op haar is (in de film) speelt Ferb! (Alles is met elkaar verbonden! Het is een complot!)

Weet je wat, dan moet ik eigenlijk wel even een nummertje van Vanessa toevoegen:

Voorbeeld! Het rapnummer (met Candace die een lagere stem heeft vanwege allergieën) komt soms nog in me op, maar dat kan ook komen omdat het één van de eerste afleveringen is die ik veel vaker heb gezien in mijn leven.

Voorbeeld! Dit is het nummer uit diezelfde aflevering met de band als waar ik eerder over praatte (“Getting the Band Back Together”). Ook een meesterwerk, qua combinatie van muziek en animatie en verhaal.

Ik kan hier een lange lijst geven van al mijn favoriete nummers, maar dan noem ik uiteindelijk minstens 50% van alle nummers op, dus dat heeft geen zin. De muziek is in ieder geval goed én een perfecte toevoeging. En voor mij, zeker met mijn achtergrond in theater en musicals (als in, daar ben ik mijn hele leven veel naartoe gegaan, ik werk er niet), hoort goede muziek bij een klassiek verhaal.

Jingles

Je hebt ook een aantal terugkerende deuntjes of “jingles” door de hele serie heen. Als Perry verschijnt krijg je een soort spionnendeuntje (“doobie-doobie-doo-ba”), als Phineas, Ferb en vrienden hun uitvindingen bouwen krijg je een vrolijk deuntje (“skiliwap-skiliwap-skilidibelidee”), als Dr Doofenschmirtz iets doet krijg je een grappige jingle.

Als je denkt dat ik helemaal gek ben geworden toen ik de namen van de jingles uitschreef, ik heb eindelijk gevonden hoe de tweede heet: Quirky Worky Song. Zo gaat ie:

Dat kan je toch niet luisteren zonder vrolijk en opgewekt en productief te worden? :p

Bovendien begint en eindigt elke aflevering met een mooi gitaargetokkel.

Al deze dingen zijn haast onzichtbaar, maar toch bepalen ze de sfeer en de kwaliteit van de serie, en zitten ze nu bovendien voor eeuwig in mijn geheugen geprent.

Humor

Deze serie is uiteindelijk een cartoon die kinderen kijken om snel vermaakt te worden, dus humor is het meest voorkomende (en belangrijkste) deel van de serie.

Het is lastig om uit te leggen wat de humor in dit geval zo goed maakt. Toen ik voorbeelden begon te typen, merkte ik al snel dat het gewoon niet uit te leggen was zonder dat je de hele aflevering had gezien, of het filmpje erbij had.

En ik denk dat dat de crux is: alle humor in deze serie komt voort uit een ijzersterke set personages en creatieve verhaallijnen.

Het is geen slapstick, geen poep- en plasgrappen die jammer genoeg de overhand hebben in cartoonseries, geen geschreeuw, geen “dumbed-down” humor. De schrijvers waren lekker bezig met een scene en dachten: wat is iets logisch om te laten zeggen of gebeuren, dat tegelijkertijd heel grappig en interessant is? En dat stopten ze in het verhaal, keer op keer.

Hierdoor is het vaak intelligente humor, begrijpelijk voor zowel kinderen als volwassenen. Ik keek de afleveringen in het Engels en moest soms zelfs woorden opzoeken of even terugspoelen om iets helemaal te begrijpen, zo snel gooien ze soms iets grappigs erdoorheen.

En hier komt weer datzelfde mysterieuze gevoel terug: deze serie heeft heart. Veel grappen zijn “vijandig” in de zin dat ze een personage belachelijk maken, of voor schut zetten, of iets dergelijks. Maar dat wordt zó goed en slim verweven, altijd zo goed gebalanceerd, dat het nooit vijandig overkomt maar juist extra grappig is.

De humor is ook zeer gevarieerd. Soms zijn het woordgrappen, soms zijn het sarcastische of betweterige opmerkingen over de situatie, soms zijn het referenties naar eerdere afleveringen, soms zijn het van die zelfbewuste grappen over de structuur/personages van de serie zelf. De lijst is eindeloos!

Er was eigenlijk geen enkel moment dat ik geen zin had om door te kijken. Dat ik helemaal klaar was met de serie, of in slaap viel bij een aflevering. Als je dat voor elkaar krijgt bij zowel kind als volwassene, dan doe je het goed.

Hieronder wat voorbeelden van dingen die ik grappig vond. (Die niet echt uit te leggen zijn zonder filmpje …)

• De vele terugkerende elementen. Zo krijgt Dr. Doofenschmirtz steeds een eigen jingle als hij voor het eerst wordt geïntroduceerd in een aflevering. Of vraagt men aan het begin van elke aflevering “Hey, where’s Perry?”, daarna volgen we Perry die wegsluipt en zijn missie ontvangt, en bijna elke aflevering eindigt met dat hij terugkomt en iedereen zegt “Oh, there you are Perry!”
• De gebroken echo in de aflevering “We Call It Maze” (S02E33) is bijvoorbeeld iets superslims, maar toch grappig en onverwacht. (Elke keer als de personages een bepaald woord zeggen, klinkt er een echo, maar die verandert de hele tijd en reageert op wat ze doen.)
• De hele (dubbele) aflevering “Excaliferb” (S03E36) was geweldig. Zoals Doofenschmirtz die van een wenteltrap loopt, en elke keer als hij “achter” de muur is hoor je zijn stem zo duf en gemoffeld.
• Het begin van zowel de “Star Wars” special (S04E40) als de “Tales of the Resistance Back When” (S04E44) is gewoon heel droog en komisch. Hoewel ik voor allebei de ondertiteling aan moest zetten, want het ging zo snel en fluisterend.
• Of in de aflevering “The Belly of the Beast” (S03E05) volgen ze een piraat die hen naar hun schip leidt. Ze staan voor een prachtig groot en mooi schip, ze lopen de plank op … en vervolgens heb je een montage van dertig seconden waarbij ze over een of andere gekke loopplank gaan om uiteindelijk uit te komen bij een klein miezerig schuitje (terwijl de piraat doodleuk doorgaat met vertellen).
• De (dubbele) aflevering “Where’s Perry?” (einde seizoen 3) was ook in het algemeen hartstikk goed! Van begin tot eind, snelle grappen, leuke woordspelingen, actie, een emotioneel verhaal, alles.

Ik heb geprobeerd filmpjes te vinden van deze specifieke momenten die óók de context uitleggen, maar dat was lastig. Je zult gewoon de hele aflevering moeten kijken. Weet je wat, je zult de serie helemaal moeten kijken :p

Personages

Deze serie kent eigenlijk bijzonder veel personages, zeker voor een kinderserie met korte afleveringen die altijd eindigen met dat alles wordt “gereset”.

• Je hebt de Flynn familie, met Phineas, Ferb, Candace, Perry (hun huisdier dus) en hun ouders.
• Dan heb je Dr Doofenschmirtz, Vanessa (diens dochter) en Charlene (diens vrouw, hoewel die echt nauwelijks voorkomt).
• Dan heb je de vrienden van Phineas & Ferb: Buford, Baljeet en Isabella. (En in mindere mate bijfiguren zoals Irving.)
• En nog de vrienden van Candace: Jeremy en Stacy
• En óók nog de “Fireside Girls”: een groep scoutingmeisjes waar Isabella bijhoort.
• En het worden er alleen maar meer!

Ook in dit opzicht helpt de structuur van de serie. Al deze personages staan vast. Ze hebben hun eigen, unieke, afgebakende persoonlijkheid die niet of nauwelijks veranderd. (Als ze al iets bijzonders doen, staan de schrijvers meteen klaar om er een grapje over te maken of het weer terug te draaien.)

Hierdoor heb je eigenlijk nooit moeite om de afleveringen te blijven volgen, maar raak je tegelijkertijd wel gehecht aan de personages. Ze hebben allemaal hun eigen “functie” binnen het verhaal en je weet als je personage X ziet, dat er waarschijnlijk iets gerelateerd aan Y gaat gebeuren.

Omdat het zoveel personages zijn, wil ik er eigenlijk niet te lang bij stilstaan. De conclusie is gewoon dat ze allemaal leuk zijn, goed neergezet, en een eigen functie hebben (die tot grappige momenten leidt).

Visuele Kant

Eén grote verandering tussen mij als kind en mij als volwassene (als in, terwijl ik dit schrijf) is dat ik een grote interesse heb gekregen in de visuele kunsten en daar veel mee heb gedaan. Ik zeg niet dat ik er extreem goed in ben, maar wel dat ik er veel meer op let.

En als je dat doet, dan is deze serie een plezier voor het oog. Ik ken geen enkele andere cartoonserie die tegelijkertijd zo kleurrijk en minimalistisch is, maar toch zo rijk en gedetailleerd. Het is overduidelijk een cartoon, maar soms toch behoorlijk realistisch.

Dus laten we voorop stellen: het ziet er goed uit. Kleurrijk, maar niet té fel of overweldigend. Animaties zijn vloeiend, alles is goed te volgen en goed in beeld gebracht.

Maar dan wil ik nu graag de aandacht brengen naar hoe slim de visuele kant is. De hoofdpersonen van deze serie zijn letterlijk iemand met een driehoek als hoofd en iemand met een rechthoek als hoofd. Dat is waar, volgens de makers, het idee ook begon.

En vervolgens hebben ze hieruit hun hele visuele identiteit opgebouwd, door werkelijk overal driehoeken en rechthoeken te gebruiken bij het tekenen van licht en schaduw. Zie mijn screenshots hieronder:

Dat was een Eureka-moment voor mij. Dat verklaart hoe deze serie er uniek uitziet, maar tegelijkertijd een simpele en samenhangende look heeft.

Maar het gaat nog verder. Wanneer het kan, gebruiken ze losse schetsen en strepen om voorwerpen te “suggereren”. Zo heeft de achtertuin van Phineas en Ferb geen gedetailleerd gras, maar is het ook niet een uniforme groene vlakte. Nee, ze gooien er een soort reeks van krullende A’s neer, en het ziet er ineens goed uit:

Maar dan heb ik het nog niet eens over de kers op de taart!

Deze serie heeft … textuur.

De achtergronden in de serie hebben zijn geen verzameling platte kleuren, zoals vaak bij cartoons (of simpele ontwerpen). Ze hebben altijd variatie, iets wat laat zien van welk materiaal het is gemaakt, iets dat het beeld meer glans en afwerking geeft. Ik weet uit ervaring hoe moeilijk het is om textuur goed te gebruiken, al helemáál als de rest een cartoon is. Hopelijk geven de screenshots hieronder goed weer wat ik bedoel:

Oftewel, niet alleen is de serie altijd fijn om naar te kijken, het is zelfs een geweldig leermoment voor iedereen geïnteresseerd in de visuele kunsten.

Stiekem activistisch

De titel hierboven klopt niet helemaal, maar “activistisch” was het kortste woord dat ik kon vinden om deze sectie samen te vatten.

Wat bedoel ik hiermee?

De laatste jaren zijn steeds meer mensen kwaad (of gewoon teleurgesteld) dat veel series dezelfde soorten personages bevatten: meestal blank, meestal dezelfde afkomst, het perfecte gezinnetje, alle relaties zijn heteroseksueel, dat soort dingen. Vervolgens besluiten ze nieuwe verhalen met zulke elementen te boycotten, of te eisen dat schrijvers worden ontslagen als ze dit te veel doen, en dat soort ongein.

Waarschijnlijk kan je wel raden dat ik dit onzin vind. Je moet gewoon goede verhalen schrijven, en met dit soort uitspraken zorg je juist dat mensen meer naar huidskleur en dergelijke gaan kijken.

Het mooie vind ik dan ook dat Phineas & Ferb dit stiekem belichaamt en uitstraalt.

Maar de serie kent ook veel personages met een donkere huidskleur, of met een andere afkomst (zoals Isabella Garcia). En deze zijn gewoon onderdeel van het geheel, zonder speciale behandeling. De serie is niet bang om hun cultuur soms belachelijk te maken, en op andere momenten juist toe te juichen. En de overige 99% van de tijd maakt het geen bal uit en gaat het verhaal lekker door.

Tevens kent de serie veel boodschappen over creativiteit, samenwerken, vriendschap en liefde. Er zitten redelijk wat opmerkingen in tegen het gebrek aan creativiteit in onze scholen, of over zorgen voor de natuur en het klimaat, en ja, alle relaties in de serie zijn ook heteroseksueel (alsof Disney ooit iets anders gaat toestaan). Maar het is allemaal subtiel, dermate verwerkt in de verhalen dat het nooit in de weg zit.

En dat bedoel ik met “stiekem activistisch”. Ik zou willen dat minder mensen van de zijlijn schreeuwden dat er iets moet gebeuren of dat anderen slecht zijn, maar gewoon iets gaan doen, zoals goede kunst maken die daadwerkelijk dingen laat zien en onderdeel maakt van het geheel. Iets dat kinderen inspireert om zelf na te denken en hun dromen waar te maken en stilletjes laat zien dat je bevriend kunt zijn met mensen van alle geslachten, afkomsten, huidskleuren, whatever.

Is alles dan zo geweldig?

Natuurlijk niet.

Het was duidelijk dat ze aan het begin nog wat zoekende waren. De beste afleveringen zijn, in mijn ogen, later.

(Zo begonnen de eerste afleveringen ook met de “impeccable => completely peccable!” grap en variaties daarop, maar werd dat na enkele afleveringen niet meer doorgezet. Als je de afleveringen hebt gezien weet je wat dit in hemelsnaam betekent :p)

Na zoveel tijd wordt de serie ook behoorlijk repetitief. Dat is deels onnodig.

Daarnaast, hoewel de makers behoorlijk creatief zijn en van alles bedenken, had het nóg diverser gekund in mijn ogen. Er zijn veel delen van de stad, of in het leven van de personages, die we gewoon nooit zien, terwijl ze eindeloze extra mogelijkheden meebrengen.

En Candace die bijna elke aflevering “but but but but” of “Mom!” schreeuwt, wordt na verloop van tijd vervelend.

Als laatste vind ik het jammer dat er niet echt vooruitgang of permanente verandering in de serie zit. Ze hadden makkelijk enkele dingen definitief kunnen maken en daarmee de wereld net wat gekker en uitgebreider kunnen maken. Zo’n beetje het enige wat verandert is dat Candace en Jeremy aan het einde van seizoen 2 definitief een relatie krijgen. Verder wordt alles gereset aan het einde van elke aflevering.

Dat terwijl veel van de leukste momenten (qua humor) en meest emotionele momenten juist komen door referenties naar vorige afleveringen en avonturen!

En ik weet dat ik net uitlegde dat deze serie werkt juist doordat alles precies verdwijnt aan het eind. Maar ik heb het ook over alle andere dingen. Relaties tussen personen, ontwikkelingen, spanningsbogen, karakterontwikkeling. Sommige uitvindingen kunnen best op een andere plek of andere manier blijven voortbestaan.

Dus, wat maakt de serie nou zo goed?

Pfew, dit was een veel langer artikel dan ik had gedacht.

Laten we samenvatten wat ik denk dat deze serie zo goed en klassiek maakt:

• Een unieke alomvattende structuur waar je nooit van afwijkt. Dat brengt herkenning en samenhang, maar dwingt je ook om heel creatief te zijn met de invulling.
• Veel muziek die zo goed mogelijk de stand van het verhaal weergeeft.
• Gevarieerde humor die voortkomt uit de personages en situaties. Geen veel te simpele humor die neerpraat op de kinderen, maar ook niet proberen volwassenen aan te spreken door een stiekeme grap over seks te maken.
• Personages die allemaal een eigen functie hebben binnen het geheel, in de breedste zin van het woord: als zij een grap maken, als zij een probleem moeten oplossen, als zij moeten zingen dan is het altijd anders dan wanneer iemand anders het doet.
• Fantasie. Waarom een verhaal lezen of serie kijken als er allemaal alledaagse dingen gebeuren? Dingen die ook in het echt gebeuren? Maak het bijzonder, fantasierijk, wonderlijk. Iets moet echt alleen in deze serie kunnen gebeuren.
• Emotionele laag. Hoewel het niet de overhand moet nemen, vertellen we van oorsprong verhalen om boodschappen door te geven. En in mijn ervaring is dat heel simpel zolang je de belangrijkste eigenschappen van het leven in acht houdt: liefde, vriendschap, opgroeien en ontwikkelen. Bovendien is het niet erg om een praktische insteek te hebben, een morele boodschap, maar het moet niet belangrijker worden dan een goed verhaal vertellen!
• Divers. En nee, dit bedoel ik dus niet qua huidskleur, want dat is wel de minst interessante eigenschap van personages. Ik bedoel diversiteit in dingen die er toe doen: locaties, verhaallijnen, persoonlijkheden. Weet je nog die lijst van hierboven? Deze serie heeft belachelijk veel personages en verhaallijnen die elke aflevering door elkaar heen lopen. Het moet een hel zijn geweest voor de schrijvers om dit allemaal in de structuur te passen, maar het zorgt wel voor een enorm gevarieerde serie waarbij je altijd benieuwd blijft wat ze hierna bedenken.

Oftewel, de serie heeft heart :p

Het is eigenlijk niet verrassend dat de makers van deze serie bergen met ervaring hadden voordat ze aan dit project begonnen (en ook bergen met passie voor dit soort animatie). Het is jammer genoeg ook niet verrassend dat ze jarenlang met dit idee hebben rondgelopen, terwijl ze het aan alles en iedereen voorlegden, en steeds verder verfijnden, maar niemand wilde het doen.

Niemand durfde het aan om zo’n gekke, bijzondere, intelligente serie te laten maken.

Maar uiteindelijk zei Disney “oké dan, maak maar een eerste seizoen, zien we dan wel” en de rest is geschiedenis. (Deze serie was, toen hij nog liep, een van de meest populaire series in de hele wereld. Het paradepaardje van Disney XD.)

Ik ben enorm dankbaar dat ze dit hebben mogen maken en—voor zover ik kan zien—grote creatieve vrijheid hebben gekregen en behouden. De serie doet vrijwel alles goed, zonder saai en voorspelbaar te worden. Het heeft een nieuwe toon gezet, allerlei nieuwe series geïnspireerd en vooral mij aangezet om ook zulke creatieve en fantasierijke verhalen te maken. Want wie weet komt er ooit een moment dat ik zoiets kan maken en een groot bedrijf als Disney kan laten happen.

De jeugd van veel kinderen is positief beïnvloed, en wordt nog steeds verbeterd, door het bestaan van deze serie. Het passieproject van twee vreselijk goede animators (Dan Povenmire en Jeff Marsh). Van begin tot eind handgetekend zelfs, met alleen de kleuren gedaan door de computer, en ze spreken allebei zelfs een belangrijke stem in (Dr Doofenschmirtz en Major Monogram, respectievelijk) waarvoor ze prijzen hebben gewonnen.

Ik weet zeker dat, als deze serie niet had bestaan, ik niet de kunstenaar was geweest die ik nu ben. En de dagen waarop ik ziek thuis bleef van school een stuk minder plezant waren geweest.

Tja, wat kan je nog meer vragen van een cartoonserie?