De laatste jaren krijgen alle kinderen op de basisschool een tablet om op te werken. Alle tieners moeten een laptop hebben om de middelbare school te volgen, en natuurlijk moet al het onderwijs gegeven op een digibord en elk onderwerp behandeld door middel van een website of een spelletje.
Ik ben een game designer, van zowel bordspellen als computerspellen. Ik ben meerdere keren in contact geweest met een bedrijf over het maken van een educatief spel of een project om “digitale geletterdheid” bij te brengen. In mijn vrije tijd heb ik altijd websites en “handleidingen” gebouwd om anderen (online) iets te leren.
En ik schrijf dit artikel om te zeggen: stop hiermee.
Ik zie té weinig voordelen aan het onderwijs volstoppen met technologie en een hele generatie kinderen en jongeren verplichten de hele dag achter een scherm te zitten. De nadelen, daarentegen, lijken me overduidelijk en zwaarder wegend.
Vraag 1: wat is er aan de hand?
Dus laten we beginnen bij de eerste vraag: wat gebeurt er precies?
Ik heb een stuk of vijftig verschillende middelbare scholen nagetrokken (compleet willekeurig, ik heb zelf natuurlijk maar op eentje gezeten) en allemaal hadden ze één van de volgende onderdelen:
- Alle leerlingen moesten een tablet of laptop
- Of ze hadden een grootse “elektronische leeromgeving” waarmee alles werd geregeld en waar scholieren constant op moesten kijken
- Of een flink stuk op de website over hoe modern ze zijn, welke apps ze gebruiken bij het leren, en dat ze het digibord van boven tot onder kennen.
Van basisscholen kan ik minder vinden, maar de paar scholen die ik ken volgen dit patroon. Waar mogelijk geven ze de kinderen zoiets als een chromebook, voor zoiets simpels als een quiz in de klas, een spellingstoets, of gewoon omdat ze even een vrij uurtje hebben.
Deze trend is al even aan de gang en lijkt eerder momentum op te bouwen dan af te remmen. Op dit tempo zie ik een toekomst waarin iedereen (kind, tiener, student, etc.) een tablet en laptop moet hebben, die te allen tijde bij moet hebben, en alle lessen en activiteiten hiervan gebruik (willen) maken.
En dat maakt me bang. En verward.
Vraag 2: waarom?
Dat is meteen de tweede vraag: waarom doet iedereen dit? Wat is de reden hiervoor?
Men noemt verscheidene redenen:
- We moeten met de tijd meegaan.
- Omdat het kan.
- Omdat kinderen computervaardigheden moeten leren (“digitale geletterdheid”)
- Kinderen zitten veel/graag achter een scherm, dat moeten we gebruiken!
- Het is interactief. Kinderen leren beter (of hebben meer plezier) als ze spelletjes doen.
Die eerste twee zijn natuurlijk geen goede redenen. Ik noem ze toch, omdat veel argumenten hierop neerkomen, zij het ietwat verhuld. Als iemand zegt “we moeten alles gebruiken wat we tot onze beschikking hebben, dus waarom deze tools negeren?” dan is dat natuurlijk niets anders dan “omdat het kan”.
Het feit dat de wereld op een bepaalde manier veranderd, of bepaalde dingen ontdekt, betekent niet dat je die perse moet gebruiken. Het hoeven namelijk geen goede veranderingen te zijn. Of ze kunnen compleet ongeschikt zijn voor jouw specifieke doeleinden.
De andere drie redenen zijn legitiem.
Ik had studiegenoten (op een technische studie) die een soort halve angst leken te hebben voor alle vormen van technologie, en dat is natuurlijk niet goed.
Aan het andere einde van het spectrum heb je de kinderen die de hele dag alleen maar gamen, op hun mobiel zitten of YouTube filmpjes kijken. Tja, de enige manier waarop je hun sterk ingekorte concentratieboog nog gaat grijpen, is met nog meer van hetzelfde.
En bovenal: spellen zijn de allerbeste manier om dingen te communiceren, dus ook om te leren. Dat is waarom ik ooit ben begonnen met spellen maken en nog steeds eindeloos geïnteresseerd ben in de mogelijkheden.
Dus er zijn wel degelijk redenen om deze technologie te gebruiken en toe te voegen aan het onderwijs. Ik zeg dan ook niet dat het helemaal weg moet, zeker niet, ik zeg alleen dat het in balans moet blijven.
De kans is zeer waarschijnlijk dat ik in de toekomst nog veel educatieve spellen maak of websites vol “tutorials” schrijf, omdat ik onderwijs, ontwikkeling en innovatie nogal hoog in het vaandel heb staan.
Maar ik hoop dat de mensen die mijn werk genieten doorhebben dat er meer is in het leven en na een uurtje achter het scherm weer naar buiten gaan.
Waarom hoop ik dat? Nou, laten we eens kijken naar de voordelen en nadelen.
Vraag 3: wat zijn de voordelen?
Digitale Maatschappij
Voordeel 1 heeft te maken met de maatschappij. De wereld leunt op allerlei soorten technologie en die rol voor computers zal alleen maar toenemen. Vrijwel alle banen vereisen dat je iets van technologie afweet, en als je baan het niet eist, komt je eigen (sociale) leven wel om de hoek kijken.
Sterker nog, experts voorspellen dat in de nabije toekomst een groot deel van de banen zullen worden “geautomatiseerd”. Er zullen misschien zelfs zoveel banen verdwijnen dat een groot deel van de bevolking permanent werkeloos wordt, en het deel dat wél werkt is bezig met die computers en robots beheren.
(Wat dan weer de discussie doet oplaaien over of we het hele idee van “je moet werken voor je geld en een carrière opzetten” niet moeten aanpassen. Maar dat is voor een andere keer.)
Hoe dan ook, een minimumvaardigheid met technologie is niet alleen zeer handig maar zelfs een vereiste in de toekomst. Dus het is goed om kinderen en jongeren daarop voor te bereiden.
Hoe mensen leren
Voordeel 2 heeft te maken met leren. Mensen zijn gemaakt om te leren door dingen te doen. We moeten experimenteren, dingen toepassen, interactie hebben met het onderwerp, vooral heel veel fouten maken, en uiteindelijk leren we daarvan. Daarvoor zijn interactieve leermethodes, zoals spelletjes, natuurlijk veruit het beste geschikt.
Een spel is per definitie een verzameling regels, problemen en restricties die jij op een creatieve en slimmer manier moet zien te overkomen.
Natuurlijk zijn er snellere manieren om je woordenschat te vergroten dan Scrabble spelen, maar door een potje te spelen moet je wel degelijk nadenken over taal, en word je net een beetje taalvaardiger. En natuurlijk wordt niemand een wiskundig genie van een potje Hartenjagen of Yahtzee, maar die spellen vragen je wel om vooruit te denken, plannen te vormen, kansen te berekenen, en al dat soort leuke dingen.
Merk op dat ik hier alleen maar voorbeelden geef van bordspellen, geen computerspellen. Hmm, zou daar misschien een reden voor zijn waarop ik later terugkom …
Werk(druk)
Voordeel 3 heeft te maken met werkdruk. Als kinderen een toets digitaal maken, hoeft de leraar nauwelijks meer iets te doen. (Een enigszins goed systeem kan zowel de toets opstellen als het nakijken automatiseren.) Als iemand anders al een goede app, website of YouTube video heeft gemaakt over een onderwerp … waarom laten we die dan niet gewoon zien?
Er staat een (onbegrijpelijk) hoge werkdruk op docenten, op zowel de basisschool alswel middelbare school, wat de kans op slecht onderwijs en menselijke fouten (bij het nakijken van toetsen, bijvoorbeeld) drastisch verhoogd.
Technologie is een verzameling handige hulpmiddelen die veel onderdelen kunnen versimpelen, versnellen of verbeteren.
Dus ja, de voordelen zijn er wel degelijk, en het is niet onbegrijpelijk dat het onderwijs deze kant op is gegaan. Maar laten we nu eens kijken naar de nadelen.
Vraag 4: wat zijn de nadelen?
Moeder aller Nadelen
Er is eigenlijk één groot, overheersend nadeel waar veel kleinere nadelen onder vallen:
Overmatig schermgebruik is verschrikkelijk voor de ontwikkeling van een kind.
Het is essentieel voor mensen in het algemeen, maar zeker voor kinderen, om veel te bewegen en een actieve leefstijl te hebben. Het beste wat je kan doen tijdens je jeugd, is vooral niet lange tijd op dezelfde plek zitten/staan en met een scherm bezig zijn. Beweging zorgt voor meer energie, meer concentratie, een beter geheugen, meer hersencellen en meer connecties. Dus ja, alleen al door te bewegen wordt je slimmer. Veel slimmer dan als je uren achter een beeldscherm zit, al zijn die YouTube filmpjes nog zo educatief.
Zolang je ogen nog ontwikkelen, moet je veel buiten zijn en veel afwisseling geven aan je pupillen. Doe je dat niet—door bijvoorbeeld zeer regelmatig achter een scherm te zitten—is de kans op een oogafwijking zeer groot.
De huidige technologische wereld is verslavend en manipulerend.
Ik zou willen dat het niet zo was, ik frustreer me kapot hierover, maar dat is de huidige realiteit. Mensen vergeten maar al te graag dat Google gewoon een bedrijf is, met hun eigen agenda, die (bijna) al hun geld verdient met onderzoeken hoe ze zoveel mogelijk advertenties kunnen laten zien. De App Store zit bomvol met spelletjes die alle trucjes uit de kast halen om je verslaafd te maken en uiteindelijk geld uit je te trekken.
Om het nog erger te maken: technologie is inherent verslavend, omdat je voor heel weinig moeite (de computer doet alles voor je) oneindig veel entertainment kunt krijgen. Het is een hele passieve manier van jezelf vermaken waarvoor je heel snel tolerantie opbouwt.
Tien jaar geleden kon iedereen urenlang bezig zijn met buiten spelen, een tekening maken, of een of ander stom en lelijk computerspel uit de oertijd spelen. Inmiddels moet iedereen vier dingen tegelijkertijd doen, skippen ze de helft van films en series, en zelfs dan voelen ze zich verveeld. (En, niet geheel verrassend, toch altijd moe en uitgeput.)
Willen we dit aan onze kinderen geven? Willen we ze hierin laten opgroeien en constant zeggen “hier, ga maar meer achter je apparaat zitten”? Willen we hen het idee geven dat je overal je computer voor moet gebruiken en niet zonder kan?
De enige mensen in mijn omgeving waarvan ik vind dat ze verantwoordelijk met technologie omgaan, en het niet hun leven laten beheersen, zijn de mensen die er niet mee zijn opgegroeid en een bepaalde discipline hebben ontwikkeld.
Zelfs spelontwikkelaars zeggen het! De meest succesvolle game designers herhalen keer op keer: zorg voor jezelf, ga naar buiten, neem niet-digitale hobby’s. Ze zeggen dingen als:
“It’s your responsibility to sit down every day and get the job done; it’s also your responsibility to walk away from the computer and live your life”
Het is ineffectief
Het werkt niet. Althans, niet beter dan dingen die we zonder technologie kunnen doen. Voor wie een one-liner wil:
“Analoog kan ook!”
Studies laten zien dat brain training niks doet en dat spellen doorgaans alleen heel specifiek de onderdelen van het spel aanleren. Een goed educatief spel maken, dat je écht iets leert op een diepgaande manier, is extreem lastig en daardoor zeldzaam. Het is mogelijk, en als het lukt is dat een perfecte leermethode, maar realiseer dat niet elk spel geschikt is.
Bovendien is al meerdere keren aangetoond dat iets met de hand schrijven beter is voor het begrijpen en onthouden dan typen. Ook worden we eerder moe en verliezen we sneller de aandacht achter een computerscherm. En om het nog erger te maken zien we eerder fouten over het hoofd.
Ik benoemde eerder al dat we dingen leren door ze praktisch toe te passen. Als je dit breder trekt, zie je dat wij dingen leren in context. Wij zijn gemaakt om, zeg maar, te leven in de realiteit. Dus dingen theoretisch aanleren, puur omdat iemand het opdraagt, puur omdat er woorden in een boek of op een beeldscherm staan, zijn de minst effectieve methodes voor ontwikkeling en onderwijs.
De beste manier is om het tastbaar te maken. Maak het fysiek, maak het echt, maak het praktisch.
Wat hoor ik daar? Oh, zoiets bestaat al. Het heet: sporten en bordspellen.
Onderzoeken naar de kwaliteit en ervaring van spellen—qua plezier, uitdaging en ontwikkeling—tonen aan dat lokale coöperatieve spellen het beste scoren voor alle leeftijden, achtergronden, intelligentieniveau’s, wat dan ook.
Als ik computerspellen noem, dan denkt iedereen meteen aan iets wat je in je eentje speelt. Vaak van die schietspellen. Iets gewelddadigs of iets “voor nerds”. Maar dat is slechts één type, en het is—in mijn ogen en dat van de studies—verre van het beste type.
Om het allemaal samen te vatten: analoge methodes winnen het van hun digitale broertjes. De overgrote meerderheid van alle technologische “tools” zijn helemaal niet geschikt en hebben geen bewijs van hun effectiviteit. Een goed spel is moeilijk om te maken, zeldzaam, en vaak slechts specifiek toepasbaar. Sporten, fysieke spellen, bordspellen (in alle kleuren en smaken), dingen op papier of met de hand doen, zijn allemaal beter.
Ik moet zeggen dat veel mensen ook gewoon niet weten wat er mogelijk is. Mensen denken bij bordspellen aan Scrabble en Risk. De bordspellenwereld lacht je uit en vertelt je graag dat er duizenden supergoede, interessante, simpele, toegankelijke, uitdagende, creatieve bordspellen klaarstaan om gespeeld te worden.
Maar mensen weten het niet. Dus ze zien dat er een app is om quizjes te doen in de klas, en ze denken “oeh wat leuk! wat innovatief en modern!” en gaan het meteen gebruiken en kijken niet verder.
Het wordt onjuist ingezet
Ondanks die overdonderende inzet van technologie, wordt er nergens daadwerkelijk gesproken over de gevaren van (overmatig) gebruik, over gebalanceerd hiermee omgaan, over de kanten die daadwerkelijk nuttig en interessant zijn.
Al die kinderen krijgen tablets en laptops. Geen daarvan kan ermee omgaan.
Ze kunnen niet (op een basic niveau) programmeren, ze weten niet hoe computers werken, ze zijn super onveilig bezig. Ze leren niet eens om je een back-up te maken van je bestanden!
Ze leren niet eens om hun computer uit te zetten als ze deze niet gebruiken! Of om hun mobiel uit de oplader te halen als deze bijna vol is (want anders verspil je heel veel stroom én je maakt je mobiel sneller kapot)! Of wat ze moeten doen bij technologische problemen die vaak optreden!
Het hebben van technologie, het toevoegen van die technologie aan alles wat je kan bedenken, is niet hetzelfde als daadwerkelijk onderwijzen over deze technologie en de rol in de maatschappij.
Ik schrik daarvan. Hoe computers en internet alle facetten van ons leven zijn binnengedrongen, maar nauwelijks iemand weet hoe ze werken, wat de gevaren zijn, en hoe je ermee om moet gaan. Juist het onderwijssysteem is dé plek om de komende generaties op gezonde wijze te laten opgroeien met technologie.
Maar het gebeurt niet. Het hoofd ICT op een basisschool is vaak gewoon de Aardrijkskundedocent die toevallig iets meer wist van computers. Informatica is nog steeds geen standaardvak op scholen, terwijl ik het inmiddels als het belangrijkste kernvak zou zien.
Vraag 5: Wat nu?
Er is ruimte voor technologie in het onderwijs. Als er goed gebruik van wordt gemaakt, kan je het leerproces veel leuker én beter maken, en worden kinderen beter voorbereid op de toekomst en de maatschappij.
Maar men gaat nu al veel te ver. Voor elk digitale trucje is een analoge variant die net zo goed of beter is, zoals een bordspel, een fysiek spel, of een heuze sport.
En als ik praat over “spel”, moet je daar niet te nauw over denken. Dit is bijvoorbeeld ook een spel:
We willen kinderen leren over de economie. Men vormt groepjes van 4 en begint hun eigen bedrijfje.
Vervolgens mogen de kinderen elke week bepaalde keuzes maken: investeren in iets, extra mensen aannemen, misschien zelfs aandelen kopen (ligt eraan hoe geavanceerd je het wilt maken)
Aan het einde van de week, besteden we een uurtje aan de gevolgen bespreken en afhandelen, en start de volgende ronde van het spel.
Het bedrijf met het meeste geld aan het einde van twee maanden wint het spel! (En krijgt een zak snoep, een VVV-bon, respect, credibility, kan het op z’n CV zetten, weet ik veel.)
Hartstikke leuk, hartstikke leerzaam, iedereen gaat het sowieso interessant vinden. Geen enkele technologie nodig.
En als je dan toch écht technologie wilt gebruiken, dan maak je bijvoorbeeld een nep-bank-app. Daarin kan men de financiën van hun bedrijfje bijhouden en eventueel extra dingen kopen. Misschien kan je hiermee zelfs kinderen leren over online kopen, veiligheid van transacties, oplichting, etc.
(Haha, dat de docent dan stiekem eens in de zoveel tijd een nepproduct online zet in het systeem, en als je die koopt met je bedrijfsgeld … krijg je gewoon niks :p)
Het kan wel. Het heeft voordelen. Maar het hoeft niet: alles in balans. Want overmatig schermgebruik heeft zeker grote nadelen en verder is elke vorm van effectiviteit niet bewezen of sterk te onderbouwen.
En als ik even bot mag zijn, moet ik constateren dat ouders dit probleem zeker niet gaan oplossen. Zij geven hun jonge kinderen hatsiekedee de nieuwste iPhone of iPad—ga maar lekker de hele dag filmpjes kijken en gamen! Ga bij elk probleem in je leven maar meteen naar Google! Nee schat, ik vind het écht een heel goed idee om, zelfs als het avond is en je niet met school bezig hoort te zijn, tóch elke 30 minuten de elektronische leeromgeving te moeten bekijken!
Nee, van de opvoeding moet je het niet hebben. Het onderwijssysteem kan tenminste nog een nieuwe impuls brengen en dingen “opleggen”. Het kan dingen op een gelijk niveau trekken of kinderen uit een (eventueel ongezonde) thuissituatie halen.
Hoe gek het ook is om dit te zeggen: het onderwijssysteem moet haar scholieren dwingen om de tablets weg te leggen en een beter leven te hebben.
(En de publieke perceptie omtrent spellen en technologie moet veranderen, maar dat is een nog ambitieuzer doel. Zoals de oude apothecarissenuitspraak luidt: “eerst de tablets wegkrijgen, dan de rest!”)