De afgelopen weken heb ik vele malen hetzelfde verhaal gehoord:
Met dat Coronavirus en die quarantaine, zit ik de hele dag thuis … en kom ik nergens meer toe!
Mensen klagen over het feit dat ze nu veel te lang slapen, te ongezond eten, te weinig sporten, en niks voor hun school/studie/werk gedaan krijgen. (Natuurlijk, sommige zijn er heel luchtig over en maken grapjes, maar anderen zijn echt aan het klagen of weten oprecht niet meer wat ze moeten met hun leven.)
Zonder de structuur van klassen of colleges, kan blijkbaar niemand meer studeren. Zonder een veel te duur abbonnement op de sportschool, kan blijkbaar niemand bewegen. En zonder een werkgever of kantoor dat je dwingt om bepaalde dingen te doen volgens een bepaalde structuur, wordt er blijkbaar niks gedaan.
Ik vind dat raar. En zorgelijk.
Het laat zien dat mensen graag denken dat ze zelfstandig en gedisciplineerd zijn, dat ze harde werkers zijn die inzet tonen, maar dat ze eigenlijk alles alleen maar doen omdat het moet. Omdat iets of iemand anders hen dwingt. En dat, als ze ineens de vrijheid hebben, ze niet de vaardigheden of gereedschappen hebben om zelf iets te doen.
Opmerking: ik bedoel zelfstandigheid niet in de zin dat je geheel op eigen benen moet staan en vooral niet van andere mensen afhankelijk moet zijn! Juist niet. Ik vind het mooi dat wij op elkaar kunnen leunen, dat mensen delen van elkaar kunnen aanvullen of elkaar kunnen helpen. Het is ook een veel leukere én efficiëntere manier van leven. Ik bedoel het in de zin dat je zelfstandig je tijd kunt indelen, werk gedaan kunt krijgen, jezelf kunt vermaken als nodig, je passie achterna gaat, etcetera.
Mijn eerste zorg
Mijn eerste zorg komt vanuit mijn hart en zegt: dat is toch geen leven? Alleen maar dingen doen omdat het moet, of vanwege een schuldgevoel, of vanwege de straf die je anders krijgt. Veel YouTubers die ik volg zeggen nu hetzelfde: ja, ik lig de hele dag in bed niks te doen, wat verschrikkelijk dat ik niks kan doen! Het suggereert allemaal dat mensen geen eigen wil en eigen wensen hebben. Geen eigen interesses, of passies, of dingen die ze graag willen doen of bereiken in het leven.
Het suggereert dat, voor een significant deel van de maatschappij, het leven alleen bestaat uit dingen doen voor iemand anders, alleen maar omdat het moet. En ik denk niet dat je daar heel gelukkig van wordt. (Je stress, gezondheid of motivatie gaat er in ieder geval niet van verbeteren.)
Misschien ben ik gewoon een raar persoon, maar ik heb nooit de dwang van iemand anders nodig gehad om mezelf te vermaken. Als ik vrije tijd heb, kan ik zo twintig dingen bedenken die ik graag zou doen. Sterker nog, die dingen zijn nou juist wat mij blij maken, wat mij motivatie en kracht geeft in het leven. De hele dag werken aan een opdracht voor mijn studie, of op reis zijn naar een college omdat ik nou eenmaal verplicht ben om daar te zijn, is allesbehalve stimulerend.
Mijn tweede zorg
Mijn tweede zorg is meer technisch: een hele samenleving aan mensen die niks uit zichzelf kunnen doen of regelen, dat baart me zorgen.
Het is zogenaamd wat ze ons op de middelbare school (en de universiteit) leren: zelfstandigheid. Zelf je tijd moeten indelen, zelf zorgen dat dingen afkomen, zelf een planning maken.
Ik heb dat altijd nogal bizar gevonden, want als school ons echt zelfstandigheid wilde aanleren, dan zou het geen roosters hanteren waarvan je niet kunt afwijken en zware straffen invoeren als je ook maar iets vreemds doet.
Probeer het maar eens. Als je dit leest en nog naar school gaat, stap op je leraar af en zeg: “meneer, ik heb eigenlijk het vierde les van u, maar in mijn eigen planning komt het beter uit als ik het vierde uur besteed aan een ander vak. Mag dat ook?” De kans is nul dat hier naar wordt geluisterd. Terwijl dit zelfstandigheid in een notendop is: zelf plannen, zelf regelen, zelf verantwoordelijkheid nemen.
Uiteindelijk zal er een eindtoets zijn, en die zal vanzelf laten blijken of jij moeite hebt gedaan of niet.
Misschien wel de grootste reden dat ik dit schrijf, is omdat ik onlangs zelf heb ervaren wat zelfstandigheid inhoudt en hoe moeilijk het is. De afgelopen twee jaar had ik, voor het eerst in mijn leven, geen onderwijsgerelateerde verplichtingen. Er was geen straf als ik mijn bed niet uitkwam. Er was geen deadline, geen werk dat ik perse moest doen, ik hoefde nergens naar toe.
En ja, dan is het lastig om consistent te blijven werken. Zelfstandigheid is niet iets wat je van nature hebt of accepteert, je moet het trainen. Stukje bij beetje heb ik de afgelopen twee jaar geleerd hoe ik zelfstandig kan werken, door veel fouten te maken maar vooral ook veel te proberen.
Zo heb ik geleerd dat ik ’s avonds veel tijd verspil. Als ik niet perse de dag erna vroeg op moet, blijf ik te lang onder de douche staan, of wakkerliggen en nadenken. (Of tandenpoetsen. Ik had soms de gewoonte om een uur lang te tandenpoetsen, gewoon omdat ik in gedachten met iets anders bezig was.) Dat heb ik veranderd. Ik lees nu ’s avonds in bed, want dan val ik daarna meteen in slaap. Ik ben nu bewust bezig met alle dingen die moeten gebeuren (zoals tandenpoetsen) en zorg dat ik er geen puinhoop van maak.
Ook heb ik geleerd dat je ’s ochtends niet je telefoon of email moet checken. Sterker nog, hoewel ik mijn hele leven heb gehoord dat goed ontbijten en rustig wakker worden enorm belangrijk is, is mijn leven veranderd toen ik daarmee ophield. Vroeger stond ik op en begon ik rustig de krant te lezen, wat te eten, misschien eventjes pielen op de gitaar, totdat ik rond het middaguur eindelijk naar werk ging kijken.
Nu heb ik één regel: als ik opsta ga ik meteen aan het werk. Vaak heb ik binnen een paar uur alles gedaan wat ik moest doen (voor studie, voor mijn bedrijf, of voor een hobbyproject) en kan ik in de middag met een gerust hart (proberen) te ontspannen. Mijn internet staat uit, niks leidt me af, ik ben véél productiever en het kost véél minder moeite. En omdat ik meteen aan het werk ga, omdat dit mijn ritme is, heb ik geen tijd om mezelf af te vragen “mwah heeft dit nou wel zin?” of anderzijds mijn eigen motivatie onderuit te schoffelen.
Ik zeg dit allemaal om aan te geven dat zelfstandigheid lastig is. Dat je het moet trainen, moet proberen, echt moet ervaren. Maar ook om aan te geven welke voordelen het heeft: je krijgt dingen gedaan, je blijft in een gezond ritme, je bent flexibel en kunt je passies volgen, en dat allemaal zonder dat iemand je commandeert of straft. (Waarbij “straf” zoiets simpels kan zijn als een hele boze baas/collega, of een lager punt, of extra werk.)
De uitbraak van het Coronavirus laat veel mooie dingen zijn en veel mooie eigenschappen in mensen naar boven komen, maar het legt ook een pijnlijk gemis bloot: het gemis van zelfstandigheid door de hele maatschappij. Mensen denken dat ze heel zelfstandig zijn, maar het is grotendeels een illusie.
Ik hoop dat deze gebeurtenis mensen aanzet om hier meer naar te kijken. Om te beseffen wat ze écht willen in het leven, iets te doen omdat zij dat willen (en het ook écht waar te maken), in plaats van dingen doen omdat het moet. Want dat zou ik een hele mooie maatschappij vinden, met gelukkige mensen zonder al te veel stress.