Nadat ik Spijt!, Lover of Loser en Kapot had gerecenseerd, kon het nieuwste boek van Carry Slee natuurlijk niet achterblijven. (Zeker niet omdat, om een of andere reden, de recensie van Spijt! ongelofelijk vaak wordt bezocht.)
Wat vind ik ervan? Ik geef het 4 uit 10 sterren.
Ja, dat is niet zo’n positieve score. Ik wilde het boek goed vinden. Ik wilde het leuk vinden. Maar na het schrijven van de recensie, na het boek iets langer te hebben geanalyseerd, kan ik er geen beter cijfer van maken. Hieronder leg ik uit hoe dat komt.
Let op! Wie dit artikel trotseert, heeft lichte spoilers geleerd!
Wat is het idee?
#LaatsteVlog gaat, net als alle Carry Slee boeken, over een groep scholieren op de middelbare school.
Het verhaal begint met een ruzie tussen Gijs en Femke, waarna Femke het uitmaakt, en Gijs uit woede alle spullen verbrand die hij van haar had gekregen. Dit doet hij samen met zijn beste vriend Noud.
Wat denk je? Fikkie stoken binnenshuis schijnt geen goed idee te zijn. (Wijze levensles #1 uit dit boek!) Voordat ze het weten staat de bovenverdieping in de fik. Noud is nog beneden, maar Gijs is nog boven. Als Noud de vlammen ziet uitslaan … rent hij in paniek weg in plaats van zijn vriend te helpen.
Dat is interessant.
Als we even door de vingers zien dat die ruzie tussen Gijs en Femke compleet nergens op gebaseerd is, en dat zelfs de domste mensen uit mijn vroegere klas nooit binnenshuis een vuur zouden aansteken, is dit een sterk begin. De hoofdpersoon toont zwakte: hij durft zijn beste vriend niet te redden in een noodsituatie.
Terwijl dit bezig is, krijgen we ook het verhaal mee van Roos en haar stiefzus Susan, waarbij laatstgenoemde zich ineens anders (en vervelender) is gaan gedragen sinds een paar maanden geleden. (Spoiler: zoals in alle Carry Slee boeken is het grotendeels de schuld van een jongen/man met een scooter :p)
Nogmaals, goed begin, zij het een beetje cliché.
Het is gewoon jammer dat er daarna niet zoveel meer mee wordt gedaan.
Wat is het idee, poging twee
Normaal gesproken schrijf ik in het stukje “wat is het idee?” over het algemene thema en idee achter het verhaal. Zoiets als: “Spijt! is een verhaal over pesten”
Bij dit verhaal wilde ik dat weer doen … maar ik kon niks bedenken.
In eerste instantie zou ik denken: #LaatsteVlog is een boek over lafheid. Maar hoewel dat thema vaak wordt bezocht, wordt het niet uitgediept of interessanter gemaakt. Het blijft aan de oppervlakte.
Bijvoorbeeld: Noud wordt uitgemaakt voor lafaard nadat hij zijn beste vriend niet durfde te redden. Eerst lijkt Gijs het te begrijpen: “het was een noodsituatie, alles stond in de fik, je hebt je best gedaan”. Maar dan draait hij 180 graden en zegt: “ik had dood kunnen zijn, lekkere vriend ben jij, ik kan je niet meer vertrouwen”
Vervolgens ontwijken die twee elkaar het hele boek. Ze praten niet, en als ze spreken valt het woord “lafaard” binnen drie seconden, waarna het gesprek ook weer is afgelopen.
Dat vond ik heel jammer.
Vertrouwen is iets heel belangrijks. Als jij vertrouwen in je beste vriend kwijt bent, dan doet dat iets met je. Als iemand anders het vertrouwen in jou kwijt is, dan doet dat iets met je.
Misschien durf je niet meer alleen te zijn met die persoon. Wat als er weer iets gebeurt? Die persoon heeft laten zien dat hij me niet gaat redden!
Misschien durf je andere mensen niet met die persoon om te laten gaan. Of misschien slaap je slecht, bang dat er weer iets gebeurd en niemand je komt redden. Als je goed bevriend bent (geweest), zal je veel patronen hebben ontwikkeld met die persoon: je zit standaard samen in een projectgroep op school, je spreekt standaard elke vrijdag af om te gamen, iets in die trant. Als je het vertrouwen kwijt bent, dan veranderen die patronen ook, en dat doet óók weer iets met je.
Niks van dat alles in dit boek. En het meest interessante is nog dat dit een vrij dubieuze situatie is: wegrennen en om hulp roepen is een vrij normale en behulpzame reactie als alles in de fik staat. (“Goh, ik zie niks door de rook en kan geen ademhalen. Hmm, laat ik eens diep nadenken of ik naar boven zal gaan of iemand zal inschakelen die wél iets kan betekenen. Hmm, moeilijke kwestie, even denken hoor.”)
Het is niet alsof Noud ook maar enigszins iets stoms heeft gedaan, in mijn ogen. Maar zelfs zijn vader zegt dingen als “ik had niet gedacht dat mijn zoon zo’n lafaard kon zijn” Lekkere ouders zijn dat. Alsof ze willen dat hun zoon was flauwgevallen en gestorven.
Vloggen of verzuipen
Je zult je op dit ogenblik wel afvragen: wat heeft de naam van het boek met dit alles te maken? Nou, dat ga ik nu behandelen.
Om te laten zien dat hij niet laf is, maakt Noud een hele gewaagde vlog.
Betekent dit iets? Nee, eigenlijk niet. Iedereen lacht hem nog steeds uit en zegt dat hij dat doet om mensen terug te winnen, ofzo.
Maar het geeft wel Gijs en zijn kornuiten (vooral Jesse, eigenlijk) het idee om óók hele gedurfde vlogs te maken.
Je raadt het al: ergens gaan er een paar dingen mis met die “gewaagde” vlogs.
Ook dit is een interessant onderwerp en bovendien helemaal van deze tijd. Jongeren doen ook allemaal stomme dingen om populair te worden op social media, soms met permanente of dodelijke gevolgen.
(Ik zeg hier nu “jongeren” alsof ik een oude man van zestig ben die kletst over de jeugd van tegenwoordig. Ik ben zelf ook nog een jongere natuurlijk, en niet al te lang geleden was ik ook best vatbaar voor dit soort dingen.)
Maar wordt dat uitgediept in dit boek? Nope! Iedereen komt er helemaal levend en wel vanaf. Sommige krijgen zelfs de liefde van hun leven! Hoezee!
Wijze levensles #2: doe lekker levensgevaarlijke dingen voor YouTube, kan geen kwaad.
Ik had het boek duizend maal interessanter gevonden als het wél mis was gegaan. Als het thema van vloggen verder was uitgewerkt. Denk bijvoorbeeld aan:
- Bekendheid/populariteit doet iets met je leven. (Vooral als je hele leven online staat. Mensen weten je adres. Ze weten wie je familie zijn. Ze weten je schema, waar je op school zit, hoe je over dingen denkt.)
- Wat vinden de ouders/familie/vrienden eigenlijk van die vlogs? Ik denk dat de meeste ouders geen toestemming zouden geven, of in ieder geval niet willen dat hun huis/spullen/gezinsleden op de video’s komen.
- Cyberbullying is ook een ding. Kan ook vanuit verrassende hoeken komen: mensen die reacties achterlaten op de video waarbij ze zeggen “pff, noem je dat een stunt? Pas als je DIT EN DIT doet vind ik je stoer!” Denk je dat tieners hier vatbaar voor zijn? You betcha.
- En, natuurlijk, dingen gaan mis. Ernstig mis.
Een voorbeeld
Stel je dit voor: het is niet Gijs die gaat vloggen, maar Noud. Hij moet en zal bewijzen dat hij niet laf is. Bewijzen dat hij populair kan worden, dat hij zonder zijn vrienden iets kan bereiken.
Hij begint klein, maar het wordt steeds extremer. Zijn familie wil dat hij stopt, maar hij volhardt, want hij merkt dat hij weer de aandacht heeft van Gijs (en van een meisje dat hij leuk vindt, of whatever). Het wordt gevaarlijker en gevaarlijker.
En dan, op de helft van het boek, gaat het mis. Noud maakt een harde val en raakt verlamd voor de rest van zijn leven. (Of hij sterft, als je het écht dramatisch wil maken.)
Nu worden de rollen omgekeerd. Gijs voelt schuld, vraagt zich af wat hij gedaan heeft. Noud moet leren leven met zijn handicap. Mensen eromheen (vrienden, ouders, leerkrachten) worden boos op elkaar. Het meisje waarmee hij nou net een relatie had, gaat bij hem weg, want met een gehandicapte jongen (die dus ook geen stoere vlogs meer kan doen) wil ze niet samen zijn.
Misschien dat ergens blijkt dat Gijs een kans had om Noud tegen te houden, of de kans om Noud te redden. Maar hij heeft het niet gedaan.
Dát is een boek dat ik in één ruk zou uitlezen.
Opmerking: misschien vraag je je af “wat is er met dat hele probleem van Susan gebeurd?” Dat verhaal vond ik dermate cliché, voorspelbaar en onbelangrijk dat ik het compleet uit deze recensie wil weglaten eigenlijk. Het probleem is wel dat je daarmee de helft van het boek mist, maar het zij zo. Ik wil ook geen spoilers geven tenzij het echt moet.
Dingen die ik niet begrijp
Om deze recensie niet te lang te maken, ga ik nu over op een bondige lijst van “dingen die ik niet begrijp”:
Punt 1: Noud wordt meerdere keren in elkaar geslagen door klasgenoten. Hij doet er niks mee: hij geeft ze niet aan op school, vertelt het niet aan zijn ouders, helemaal niks. De reden? “Dan weten ze dat ik een snitch ben en laten ze me nooit meer met rust.” Wat. Een. Onzin. Noud wordt vanaf het begin geïntroduceerd als een stoer iemand, iemand met zelfverzekerdheid. Als klasgenoten je in elkaar meppen, geef je ze aan, of je zegt het tenminste tegen iemand. Wijze levensles #3 (niet van dit boek, maar van mij): wie geweld gebruikt mag opflikkeren.
Punt 2: Susan zit in de problemen. Overduidelijk. Ze leent van iedereen geld, heeft stemmingswisselingen, gedraagt zich verschrikkelijk. Maar aan mensen uitleggen wat er aan de hand is? Of toestaan dat ze helpen? Ho maar.
- (Pas op! Hier komt een grote spoiler!)
- Pas laat in het boek geeft ze een argument van “als ik die vent erbij lap, dan stuurt hij mijn naaktfoto’s naar iedereen rond” HAD DAT DAN EERDER GEZEGD. Wat is het risico van uitleggen wat er aan de hand is? Natuurlijk, je hebt iets stoms gedaan (naaktfoto’s laten maken door iemand die je niet eens kent), en het is vervelend om je fouten toe te geven. Maar het is nog veel schaamtevoller om elke week vijftig euro te lenen die je nooit terugbetaald en stiekem die vent op te zoeken.
- Als je ouders naar de politie stappen en het hele verhaal doen, wordt die smerige vent zo opgespoord.
- En als je helemaal risky wilt zijn, kan je gewoon toestaan dat hij de foto’s post. Ofwel het is een bluf, en hij doet het niet. Of hij doet het wel, maar dat is dan meer dan genoeg bewijsmateriaal voor de politie om die vent op te sporen en te pakken te krijgen. (Zo iemand weet echt niet genoeg om zichzelf te beveiligen tegen alle vormen van hacken en tracken.) Een afweging die je kunt maken: mijn naaktfoto’s online zodat een crimineel kan worden opgepakt?
- Ik zeg niet dat je dat moet doen. Ik zeg dat het een optie is. En dat kiezen voor die optie een interessanter verhaal had kunnen opleveren.
Punt 3: Hebben al die kinderen niks te doen? Ze fietsen elke dag van hot naar her om plannen te ondernemen, maar nog steeds doen ze hun huiswerk en halen voldoendes? Ik geloof er niks van :p Mijn middelbareschooltijd was veel minder avontuurlijk, aangezien ik 90% van de tijd achter een bureautje saaie dingen aan het opschrijven was. De andere 10% van de tijd was mijn slaapgebrek te groot om vier van mijn vrienden op dezelfde avond te bezoeken.
Punt 4: Waarom kan iedereen in Carry Slees boeken alles zo goed? Inbreken in een huis dat je niet kent? Check. Op je dooie gemak in een cafétje videos editen die vervolgens viraal gaan? Check. Naast al die chaos ook nog records verbreken met hardlopen? Check.
Punt 5: En waarom knijpt de politie altijd een oogje dicht? Aan het einde van het boek zit Noud in serieuze problemen. In de echte wereld zou dat niet makkelijk op te lossen zijn, maar in het boek worden er niet meer dan een paar paragrafen aan besteed. De samenvatting van die paragrafen is: “de politie heeft het boek ook gelezen en weet dat iedereen onschuldig is” :p
Punt 6: Hebben al die kinderen psychoses ofzo? Ergens in het boek wordt Gijs hélemaal kwaad op Jesse omdat hij denkt dat hij zijn vriendin wil afpikken. Nadat het bijna uit de hand loopt, schreeuwt Jesse iets in de trant van “ik wil je vriendin niet afpikken!” En dan is Gijs meteen zo van: “Oh shit! Misschien had ik toch niet zo moeten doen.” Toen dat gebeurde moest ik gewoon hardop lachen. Eerst helemaal kwaad worden omdat je jouw vriend niet vertrouwt, en dan binnen een halve seconde het weer goedmaken omdat je je vriend op zijn woord vertrouwt. En dat was niet de enige keer dat zoiets gebeurde.
Punt 7: Ik heb het idee dat de schrijfstijl van Carry Slee achteruit is gegaan. Ze wil elke zin zo kort mogelijk hebben in dit boek, wat nogal de flow uit het lezen haalt. En op andere momenten herhaalt ze hetzelfde woord meerdere keren in dezelfde zin, of iets te vaak in dezelfde paragraaf, waardoor je het idee hebt dat je vastloopt. Ik heb die andere boeken er eens bijgepakt, en die lezen wel degelijk makkelijker. Ach ja.
- Wat ook niet meehelpt, is dat ik hiervoor de Game of Thrones boeken heb gelezen. Dat is toch wel even een ander niveautje om van terug te schakelen.
Maar Tiamo, denk aan de doelgroep!
Als je online de recensies bekijkt, is iedereen weer positief. Wat een leuk boek! Een echte Carry Slee! En weer zulke moderne problematiek aankaarten!
Ik behoor nog maar een beetje half tot de doelgroep, dus misschien kijk ik er verkeerd naar of heb ik andere verwachtingen. Ik probeer daar rekening mee te houden, maar wat je niet weet, dat weet je niet :p
Hoe dan ook: ik bekijk jongerenromans (en kinderboeken) vaak vanuit het idee van een “rolmodel”. De boeken die kinderen lezen vormen voor een groot deel wie ze zijn en hoe ze denken. Om die reden zou ik juist willen dat voor deze doelgroep boeken met kwaliteit verschenen. Boeken die dus wél een idee hebben en dat uitdiepen en uitwerken. Boeken die iets geven om over na te denken, misschien iets praktisch waarmee je wordt geholpen in je moeilijke middelbareschoolleven.
(Wijze levensles #4: dit boek was veel beter geweest als er daadwerkelijk wijze levenslessen in hadden gestaan. Zo moeilijk was dat niet geweest: laat enkele personages een vlog beginnen met “tips voor de middelbare school”. )
Aan de andere kant, is ook het volume dat je leest belangrijk. Mijn hele leven lang heb ik meegemaakt dat _mensen die veel lezen _slimme, weloverwogen, leuke mensen zijn. Gewoon omdat ze veel kennis hebben, omdat ze over veel problemen hebben nagedacht, omdat ze durven andere personages en perspectieven te zien. (Zelfs al lezen ze slechte boeken, of boeken van iemand met een hele andere mening dan zij.)
Als dit soort boeken nodig zijn om jongeren aan het lezen te krijgen, dan kan ik dat alleen maar aanmoedigen. Het verandert mijn oordeel over het boek niet, maar het verhoogt wel de kans dat ik het aanraadt aan iemand uit de doelgroep.
Wat is het idee, poging drie
En uiteindelijk weet ik nog steeds niet wat het idee is van het boek.
Het vertelt of behandelt weinig nieuws, zet je niet aan het denken, en spannend is ook niet een woord dat ik ervoor zou gebruiken. Het mist zelfs de humor uit andere boeken van Carry Slee en de liefdesverhoudingen (waardoor elk boek eindigt met de eerste zoen van de twee mensen die al het hele boek om elkaar heenlopen) beginnen ook repetitief te worden.
Natuurlijk zijn er goede elementen. Ik benoemde net al de sterke opzet van het boek en hoe slim de themakeuze was. Zoals altijd leest het boek enorm vlot weg. En om de een of andere reden krijg ik nog altijd een beetje kriebels van het lezen van liefdesperikelen. (Stiekem ben ik nog een middelbare scholier, vermomd als 22-jarige, die ook niet begrijpt waarom hij nu volwassen moet worden.)
Als “lafheid” en “social media culture” beter waren uitgewerkt, en verder waren uitgediept, had dit boek een moderne klassieker kunnen worden onder de jongeren.
Als de stunts die ze doen voor hun vlogs ook meer ruimte hadden gekregen, had het een heel grappig element kunnen worden, én een reden om het boek te willen blijven lezen. (Welke gekke stunt halen ze de volgende keer uit?)
Als ze een keer iets anders had gepakt voor de Susan-verhaallijn dan de standaard “stomme jongen/man doet stomme dingen tegen een weerloos meisje”, dan had ze veel meer actie en spanning in het boek kunnen gooien. Misschien denkt Susan dat ze wordt gestalkt door iemand, dus begint ze ook te vloggen, in de hoop “per ongeluk” haar stalker op camera te krijgen. Natuurlijk loopt het dan uit de hand, en ze filmt misschien dingen die ze wel/niet had moeten filmen, en misschien komt er een achtervolgingsscene, wie weet!
Ik weet zeker dat de doelgroep dat op prijs zou stelen. Ik zou het ook op prijs stellen.
En als de hoofdpersonages daadwerkelijk een persoonlijkheid hadden gehad en een ontwikkeling … tja, dan zou je het bijna een verhaal kunnen noemen?
Conclusie
Dit is waarom ik het boek 4 uit 10 sterren geef.
Ik hoop niet dat deze recensie leest als een persoonlijke aanval op Carry Slee. Het gaat me echt alleen om dit boek en mijn kritiek daarop. Wat Carry Slee heeft gedaan met haar boeken, door het behandelen van moeilijke onderwerpen en lezen weer iets populairder te maken onder tieners, blijft een prestatie van formaat.
Je moet het maar zo zien: zij is gepubliceerd en succesvol, ik niet. Daar zal vast een reden voor zijn.
