Ik ben een gemiddelde Harry Potter fan. Ik ken de boeken en de films, en van tijd tot tijd vind ik het meer dan vermakelijk om ze te kijken, maar niet meer dan dat.
(Ik schijn zelfs alle boeken te hebben gelezen toen ik eigenlijk nog niet hoorde te kunnen lezen. Uiteindelijk ben ik een klas overgeslagen. Maar ja, daar kan ik me niks van herinneren.)
Toen deze film, Crimes of Grindelwald, uitkwam waren er meteen gemixte reacties. De een vond het prima, een enkeling vond het interessant of een visueel spektakel, maar een grote groep vond het eigenlijk gewoon heel slecht.
Dat vind ik altijd fascinerend. Dat soort films zijn het meest interessant om te analyseren, want je leert er het meeste van, vooral in de categorie “hoe het niet moet”.
Deze film krijgt uiteindelijk van mij 4 uit 10 sterren.
En de enige reden dat dit cijfer niet lager is, is omdat ik een gemiddelde fan ben en een zekere waardering heb voor de audiovisuele pracht van deze film. (Een grote fan zou de film ofwel nog meer haten vanwege de stomme dingen die gebeuren, of juist de film meer waarderen simpelweg omdat het zich afspeelt in het HP universum.)
Waar ging het in vredesnaam mis?
Pas op! Halverwege dit artikel staat een spoilergrens. Alles daarboven is spoilervrij, alles daaronder niet.
Wat is het idee?
Dit is deel 2 van vijf geplande delen in de Fantastic Beasts reeks. Deze reeks volgt, zoals de naam suggereert, de dierenverzorger Newt Scamander terwijl hij allerlei magische fabeldieren vindt, vangt, verzorgt en verordent.
… of is dat wel zo?
In deze film is Newt vooral een hulpeloze bijstaander. In veel scenes is hij er niet eens bij. En als hij er wél bij is, doet hij niks of heeft hij geen invloed. Natuurlijk, eens in de zoveel tijd komt er weer een magisch beest langs, maar zelfs die beesten blijken niet allemaal belangrijk voor het verhaal.
Nee, deze film gaat over Grindelwald. Hoe hij ontsnapt uit de gevangenis, in het algemeen een vreselijk persoon is, en nu tovenaars verzamelt is voor zijn snode plannetjes.
Er zijn een stuk of tien subplots, sommige direct gerelateerd aan Grindelwald (zoals die van Perkamentus’ historie met hem), sommige niet of indirect (zoals de hele backstory van Lestrange).
Als je denkt “tien subplots is wel erg veel”, dan heb je helemaal gelijk. Deze film probeert het verhaal vanuit té veel personages en perspectieven te bekijken. Het is niet gefocust, heeft geen duidelijke structuur of doel, en negeert de belangrijkste elementen van verhalen vertellen (wat ik dadelijk zal behandelen als “conflict over tijd”).
Als je aan mij vraagt “waar ging de film over?”, zou ik zeggen “nou, eh, ja, tja, over Grindelwald die, eh, eigenlijk ook niet zoveel doet”
Algemene gedachten
Als ik al niet eens kan omschrijven wat het “idee” is van een film, dan weet je dat je in slecht vaarwater verkeert.
(Ik ben benieuwd hoeveel mensen herkennen dat die uitdrukking niet klopt.)
Dan heeft de film namelijk geen duidelijk thema/onderwerp en geen duidelijke structuur. Er is geen reden voor de film om te bestaan én geen reden voor iemand om de film te kijken. Als je de film dan kijkt, is de kans groot dat je het niet begrijpt, niet kunt volgen, en het gevoel hebt dat je nergens heen bent gegaan. Dat “lege gevoel” na het kijken van ene teleurstellende film. Dat is toch wel één van de doodzondes in de filmwereld.
Tegelijkertijd is dit niet eens de meest storende fout. Er zijn nog twee grote kandidaten:
- Veel dingen uit deel 1 worden genegeerd of weggegooid. Om geen spoilers te geven, zal ik het nu even bij deze opmerking laten.
- Expositie. Toen ik het laatste half uur van deze film keek, was de enige gedachte in mijn hoofd “MIJN GOD, wat heeft deze film een expositieprobleem” Ik kan tegen een hele hoop expositie. Ik gebruik het zelf misschien iets te vaak en plak er iets te veel waarde aan. Maar deze film gaat véél te ver :p
Eén van de meest bekende filmstructuren is de “drie akte structuur”. (Je hebt ook vele andere structuren, maar dit is een hele simpele en toch veelgebruikte structuur.)
- Akte 1: Je verhaal begint. Je doet een opzet en geeft de kijker alle nodige informatie => expositie!
- Akte 2: Met deze informatie komt het verhaal eindelijk helemaal op gang. Er gebeurt veel, er verandert veel, er ontstaat steeds meer conflict.
- Akte 3: Het conflict komt tot een hoogtepunt, wordt afgerond (op wat voor manier dan ook), en zo eindigt het verhaal.
Akte 2 is “the meat of the story”. Dit is het belangrijkst, meest uniek, en meest tijdrovend. Akte 1 en Akte 3 zouden hoogstens 20%-25% van de film in beslag moeten nemen.
Deze film heeft geen tweede akte.
Het is expositie, expositie, informatie geven, dingen opzetten, nieuwe verhaallijnen beginnen … totdat er INEENS een climax komt en de film eindigt. Elke verhaallijn eindigt terwijl het pas net was begonnen. Iets te veel scenes bestaan uit een groepje mensen, in een kring, die letterlijk zeggen hoe iets in elkaar steekt en wat er moet gebeuren.
Ik noem dit ook wel: de vergaderingsvalkuil. Ik ben al tien jaar bezig om deze valkuil zelf af te leren. Het is niet interessant en niet creatief om je hoofdpersonages in een kringetje te plaatsen en een stel agendapunten te laten afwerken.
Oftewel, deze film faalt op alle betekenisvolle vlakken. Het wordt “gered” doordat het visueel en auditief heel mooi is, plaatsvindt in een universum dat wat (emotioneel) gewicht met zich meedraagt, en hier en daar nog wel iets leuks/slims/grappigs doet.
En het feit dat er “gaten” zitten in de continuïteit tussen deze en de vorige film, wil ik door de vingers zien, omdat ik de film zoveel mogelijk probeer te bekijken als een op zichzelf staand geheel.
Daarom krijgt deze film 4 uit 10 sterren, en zelfs in die uitspraak zit nog een beetje twijfel. Als je echt een grote fan bent, en van plan bent de Fantastic Beasts films hierna te kijken, dan is deze film prima “te doen”. In elke andere omstandigheid kan ik andere films aanraden.
De spoilergrens
Hieronder ga ik nog wat dieper in op de film. Hierbij komen heel veel spoilers kijken. U bent gewaarschuwd!
Conflict over tijd
Soms kom ik een verhaal tegen dat ik niet zo goed vind, maar waarvan ik niet kan duiden waarom het mij niet beviel. De scenes bevatten echt wel conflict en zijn redelijk interessant, dus waarom klikt het voor mij niet?
Meestal kom ik na enige tijd op hetzelfde antwoord uit: het is geen verhaal, maar slechts een reeks gebeurtenissen.
Iedereen kan een opsomming van gebeurtenissen maken. Kijk maar:
“Johan stapt in de bus. Ingrid adopteert een olifant.”
Het is net zo makkelijk om een rijtje gebeurtenissen met conflict te bedenken.
“Een olifant ontsnapt uit de dierentuin. Twee bussen botsen op elkaar.”
Dit is, echter, niet interessant om te lezen. Met zo’n opsomming, hoe interessant de individuele scenes ook zijn, krijg je nooit een goed verhaal.
Een goed verhaal ontstaat juist doordat conflict zich ontwikkelt gedurende een bepaalde tijd. Waar in scene 1 een conflict wordt opgezet, wordt die in scene 3 uitgebreid, in scene 4 een klein beetje aangepast, komt er in scene 6 een nieuw persoon in het conflict, en komt het conflict in scene 8 tot een bevredigende climax. Kijk maar:
“Een olifant ontsnapt uit de dierentuin. Men probeert het nieuws niet naar buiten te laten komen, bang voor paniek of een deuk in de reputatie van de dierentuin. Het lukt eventjes … totdat de olifant over een drukke weg rent en een groot ongeluk veroorzaakt, waarbij twee bussen op elkaar knallen.”
Dit hangt samen met wat men “rising action” noemt. Gedurende het verhaal moeten het conflict, de risico’s, de potentiële gevaren, steeds groter en meeslepender worden.
Dit kan heel concreet, door te beginnen met een kleine dreiging en te eindigen met een scene waarin de hele wereld in gevaar is.
Maar meestal is het niet eens zo grandioos. Bijvoorbeeld, een hoofdpersonage krijgt aan het begin een onschuldige parkeerboete, maar loopt aan het einde het risico om het land uit te worden gestuurd. (Waardoor hij zijn familie nooit meer mag zien, of iets dergelijks.)
Je vraagt je waarschijnlijk af: “hartstikke interessant, maar waarom vertel je dit allemaal?” Nou, hopelijk zie je hem al aankomen:
Deze film is niets meer dan een reeks gebeurtenissen.
Er is geen conflict over tijd of “rising action”. De meeste gebeurtenissen staan compleet los van elkaar. Wat in scene 1 een conflict is, wordt in alle scenes daarna vergeten, of vervangen door een ander conflict. Geen enkele verhaallijn wordt opgebouwd, uitgebreid, nog verder ontwikkelt, om vervolgens tijdens de climax tot bloei te komen.
Bijvoorbeeld: helemaal aan het begin van de film, wordt duidelijk dat Newt’s broer moeite doet voor hem en hem een warm hart toedraagt. Newt zelf is hier een beetje onhandig in, maar staat het toe en geeft duidelijk ook om zijn broer.
Wow, een uurtje later zegt Newt ineens dat hij en zijn broer een hele moeilijke relatie hebben, en dat hij hem meerdere keren iets heeft proberen aan te doen. (Dit zegt hij terwijl ze op de vlucht zijn voor zijn broer, die boos achter hen aanrent.)
Bijvoorbeeld: de film eindigt met de “grote toespraak” van Grindelwald, waar blijkbaar een “grote mensenmassa” op af is gekomen. Het valt behoorlijk tegen. Er wordt meer tijd besteed aan Grindelwald die uit de gevangenis ontsnapt, dan aan scenes waarin hij tovenaars voor zich wint en die massa aan loyale volgers opbouwt. Die grote toespraak duurt uiteindelijk behoorlijk kort en voelt totaal niet groots. Grindelwald zegt trots dat hij (en zijn volgers) de “geweldlozen” zijn, terwijl hij aan het begin van de film, zeg maar, met veel geweld een aantal mensen heeft vermoord.
Bijvoorbeeld: Yusuf kidnapt Tina. Vervolgens wil hij Newt ook kidnappen, maar dan ineens valt hij bewusteloos neer. (Wow, wat toevallig, wat handig.) We besteden erg veel tijd aan dit verhaal, terwijl het uiteindelijk niks uitmaakt en ons niks vertelt. Uiteindelijk doet Yusuf richting het einde van de film gewoon zijn hele verhaal. Uiteindelijk komt iedereen dus vrij, zonder enige problemen. Weer
Bijvoorbeeld: en breek me de bek niet open over Jacob en Queenie. Wat Queenie doet is onacceptabel—iemands brein beïnvloeden, kidnappen, en tegen zijn wil verliefd op je maken. Dat ze dan boos/verdrietig durft te worden als Jacob zegt dat ze gek is, is eigenlijk nog gekker. En dan vervolgens stapt ze naar de kant van Grindelwald? Zomaar? En Jacob die hobbelt achter iedereen aan, als Dreuzel tussen de magische mensjes, en komt compleet toevallig óók bij de toespraak van Grindelwald terecht. Er wordt gewoon niks opgebouwd en gebeurtenissen lijken geen logisch oorzaak/gevolg systeem te hanteren.
Als je geen opbouw hebt, geen conflict over tijd, ben je geen verhaal aan het vertellen, maar gebeurtenissen aan het opsommen.
Gaten in continuïteit
Het eerste deel van deze reeks vond ik best prima. Niet wereldschokkend goed, maar prima.
Het geeft de personages een duidelijk einde. Bijvoorbeeld:
- Jacob’s geheugen is gewist en hij is een eigen bakkerszaak begonnen.
- Queenie heeft een lief afscheid genomen van Jacob, wetende dat hij haar nooit zou herinneren.
- Credence is ontploft en daarbij gestorven.
- Grindelwald wordt ontmaskerd en direct opgesloten.
Guess what? None of that matters!
In deel 2 wordt bijna alle informatie uit deel 1 uitgewist of genegeerd.
- Wow, Jacob weet gewoon alles nog.
- Wow, Queenie heeft hem betoverd, zodat hij verliefd op haar blijft.
- Wow, Credence leeft nog en is zelfs genezen van zijn probleem. (Dat probleem was overigens het enige wat dit personage interessant maakte.)
- Wow, Grindelwald ontsnapt meteen op kinderlijk eenvoudige wijze.
Als dit positieve veranderingen waren, had iedereen het denk ik door de vingers gezien.
Het probleem is alleen dat het hele domme veranderingen zijn. Als je expres gaten maakt in je continuïteit, maak ze dan ongelofelijk goed.
Maar in dit geval had ik het interessanter gevonden als bijvoorbeeld:
- Jacob nog steeds niks kan herinneren. De hele film lang probeert Queenie hem terug te winnen, dingen te laten herinneren, langzaam weer te introduceren tot de tovenaarswereld. (Zie jij wat ik zie? Een conflict dat verandert over tijd!)
- Credence heeft, net als Voldemort, een deel van zijn ziel gesplitst en heeft daarom zijn “ontploffing” overleeft. Hij is nu gevlucht en schuilt ergens. Het is duidelijk hoe ongelofelijk sterk en machtig deze persoon is.
- Alle personages proberen hem te vinden. Grindelwald om hem te gebruiken voor zijn plan, de rest om hem juist de goede kant op te trekken. (Zie jij wat ik zie? Een conflict dat verandert over tijd!)
- Grindelwald probeert te ontsnappen, maar hij wordt véél te goed gevangen gehouden. Hij probeert om—op z’n minst tijdelijk—volgers te vergaren vanuit de gevangenis. De eerste helft van de film bouwt dit conflict langzaam op, totdat er een gigantische spectaculaire scene komt, waarbij hij uit de gevangenis ontsnapt. (Zie jij wat ik zie? … ik hou al op.)
- In deze scene wordt hij dus geholpen door alle volgers die hij heeft gekregen. Ik zou dan een magisch gevecht van 10-20 minuten voor me zien, waarin zo creatief mogelijk spreuken worden ingezet.
- Als hij eenmaal uit de gevangenis is, heeft hij dus al volgelingen, en kan vrij direct overgaan op zijn volgende stappen. Daarmee is hij “sneller” dan de anderen, wat hem dreigender maakt.
Als jij van plan bent een gat of “fout” in het verhaal te creeëren, moet je jezelf nog eens héél hard afvragen of het nodig is. Want vrijwel altijd is het niet nodig.
Opmerking: ohja, Grindelwald ziet er uit als een wannabe DJ. Had hem gewoon dezelfde look gegeven als in de originele Harry Potter films. Ik snap niet wat ze hier wilden bereiken.
Personages & Perspectieven
Ik noemde eerder al de vele subplots. Dit is een direct gevolg van de grote hoeveelheid personages, die vaak ook nog eens een eigen perspectief hebben gekregen.
Dit zijn namelijk de personages/subplots die ik zo snel kon bedenken:
- Newt
- Newt’s Broer
- Grindelwald
- Perkamentus
- Leta Lestrange
- Tina
- Queenie
- Jacob
- Credence ( + slangenmens/circus)
- Yufus
- Ik vergeet vast nog iets. (Nicolas Flamel? Dienstmeisje van Newt?)
Misschien kun je enkele verhaallijnen samennemen, zoals Yusuf en Tina die elkaar tegenkomen, maar dat zou ik al wat vergezocht vinden. Zoveel komen de verhaallijnen niet met elkaar in aanraking.
Het nadeel van zoveel personages is dat geen enkele personage écht is uitgewerkt of écht een rol heeft.
Ik vond Newt in deel 1 nog best leuk: een stille held, ingetogen, lief voor dieren, sociaal onhandig, redelijk vaardig qua magie. Hij was geen typische held of hoofdpersoon, maar toch werkte het.
In dit deel verdwijnt hij volledig. Zijn enige karaktereigenschap is het feit dat hij zelfs de meest basale sociale vaardigheden mist, en dat hij nog steeds alle diersoorten kent en kan vangen/temmen. Dit is meteen het enige waaruit leuke scenes of conflict ontstaat.
Bijvoorbeeld: het hele verhaal lang is Tina “boos” op Newt omdat hij gaat trouwen met Leta Lestrange. Het wordt geïmpliceerd dat dit komt omdat ze stiekem verliefd is op Newt. Ik vind het maar vergezocht.
Maar het stomste is nog: het is helemaal niet waar. Een krant heeft dat gewoon bedacht. In plaats van dat Newt gewoon zegt: “het is niet waar”, lult hij er duizend keer omheen, stelt Tina niet gewoon de vraag, en krijg je een onnodig conflict wat teveel tijd inneemt.
De hele verhaallijn van Newt en Tina, twee van de belangrijkste personages, bestaat uit elkaar ontwijken vanwege een probleem wat niet bestaat (en zo op te lossen valt). Ze hadden net zo goed kunnen beginnen met een scene waarin Tina het laatste koekje pakt, en dat Newt dan de hele film boos op haar is, en dat ze daar lekker 20+ minuten schermtijd aan besteden.
De rest van de personages hebben niet echt een persoonlijkheid, of in ieder geval niet eentje die verder wordt uitgediept of onderzocht. Grindelwald is raar. Perkamentus is Perkamentus. Credence lijkt altijd een beetje ziek en wil gewoon weten wie zijn ouders zijn. Newt’s Broer speelt een typische “Hollywood grote broer”: groter, sterker, serieuzer, belangrijke baan, maar wel zorgzaam en verantwoordelijk.
Maar het stomste is nog: omdat er zoveel personages zijn, en omdat de verhaallijnen nauwelijks samenkomen, is iedereen dus de hele tijd informatie dubbel aan het overdragen. Hier komt weer het grote expositieprobleem! Zonder enige opbouw, beginnen personages elkaar hele verhalen te vertellen, vaak terwijl ze dus in een kringetje staan of op een terrasje zitten. Het eerste anderhalf uur van de film bestaat alleen maar uit het introduceren van alle verhaallijnen en het dumpen van informatie.
Bijvoorbeeld: het hoogtepunt van irritatie kwam voor mij met de scene in de tombe, vlak voor de toespraak van Grindelwald. Het bestaat uit Yusuf die 5 minuten aan het vertellen is (inclusief flashbacks), waarna Leta 5 minuten aan het vertellen is (inclusief flashbacks). Aan het einde van het verhaal is geen enkele waardevolle vraag beantwoord.
We hebben wel heel veel andere dingen geleerd:
- We weten wie Credence niet is,
- dat Yusuf een verkeerd beeld van de waarheid heeft,
- dat Leta uit het niets zijn zusje blijkt te zijn,
- en dat Leta een enorm schuldgevoel heeft over iets wat ze deed als klein kind … waar we ook pas net iets van te zien/horen krijgen
Deze scene is voor mij het perfecte voorbeeld van hoe het NIET moet. Je ziet in die scene, in de achtergrond, Newt een beetje aan zijn mouw trekken en om zich heen kijken. De HOOFDPERSOON van dit verhaal, gedraagt zich alsof hij op een feestje moest zijn waar hij écht niet wilde zijn, en heeft geen enkele invloed meer.
Bijvoorbeeld: tegelijkertijd zitten er flashbacks in het verhaal die veel tijd in beslag nemen, terwijl de informatie daaruit ook met één regel dialoog te vertellen is. Juist wanneer expositie de betere oplossing was, kiezen ze voor wéér een extra verhaallijn en onnodige scene.
Ik herhaal het nog een laatste keer: als je informatie wilt geven aan je publiek, doe dat dan op een natuurlijke manier. Niemand gaat, in het echte leven, in een kringetje staan en om de beurt hun informatie vertellen. Soms heb je geen keuze. In dat geval kan je de expositie beter uitspreiden over tijd/verschillende scenes. Dan is het niet storend en een stuk natuurlijker.
Als je, ondanks al die goede adviezen, alsnog het eerste anderhalf uur van je film met expositie bezig bent … dan moet je het hele idee heroverwegen :p Dan is het waarschijnlijk te complex.
Gemiste kansen
Deze serie heet Fantastic Beasts. Het minste wat ze hadden kunnen schrijven, was een verhaal dat echt draait om Newt en de avonturen die hij beleeft. Welke gekke beesten hij tegenkomt en hoe hij daarmee omgaat. Langzaam een backstory onthullen: hoe is hij aan al deze kennis gekomen? Waar komt zijn liefde voor dieren vandaan? Wie is hij eigenlijk?
Het kan een beetje een Pokémonverhaal worden. Je volgt Newt terwijl hij steeds meer soorten ontdekt en probeert te temmen/begrijpen/vangen. Misschien moet hij wel een dorpje beschermen tegen een eng beest. Misschien gaat hij op expeditie naar een eiland dat nog nooit is bewandeld, op zoek naar de oorsprong van een nieuwe diersoort.
De mogelijkheden zijn eindeloos.
In plaats daarvan krijgen we het Grindelwaldverhaal, wat eigenlijk al verteld was (in de originele boeken), maar nu even flink wordt uitgemolken. Newt heeft niks te zoeken in dit geheel. Hij is geen vechter, hij is niet sterk, hij heeft geen interesse in macht. Tegelijkertijd lijken Grindelwald en Perkamentus ook vreemdelingen in hun eigen film.
Hun achtergrond had daadwerkelijk interessant kunnen zijn. (Net als die van Nagini, bijvoorbeeld, die nu een slangenmens in een circus blijkt te zijn.) We hadden meer tijd met deze personages kunnen spenderen. Ik weet zeker dat Perkamentus hele grappige, interessante, belangrijke dingen heeft gedaan in de tijd vóór Harry Potter.
En dan kon je de hele serie eindigen op het moment dat Harry Voldemort versloeg, om zo de cirkel rond te maken.
De mogelijkheden zijn eindeloos.
Maar ze hebben geen van deze mogelijkheden gepakt, wat ik een gemiste kans vindt, en uiteindelijk misschien wel de slechtste 2 uur in de hele Harry Potter saga oplevert.
Maar wat is het idee?
IK WEET HET NIET.
Ik ben heel benieuwd wat ze met deel 3 gaan doen.
Want ik heb nu heel veel nagedacht over deze film en ik weet nog steeds niet wat de bedoeling is.
