Al bijna mijn hele leven kom ik op internet legendes tegen over een mythische serie genaamd “Firefly”. Het zou de beste serie ooit zijn … maar toch had niemand ervan gehoord en was het na één seizoen stopgezet. Het zou enorm ingenieus, vernieuwend en meeslepend zijn … maar toch had het geen prijzen gewonnen en geen tweede seizoen gekregen.
Ergens vond ik die verhalen wel leuk. Ik wilde deze serie niet meteen kijken, omdat dan dit beeld van “de beste serie ooit” of “meest perfecte serie ooit” waarschijnlijk uiteen zou spatten.
Totdat een vriend van mij op de middelbare school een maand lang alleen maar zei: “Je moet Firefly kijken! Leg alles neer wat je aan het doen bent! Kijk die serie! Hij is geweldig!” En even later zei iemand anders hetzelfde. Weer even later maakte iemand anders een opmerking over de “onbekende geniale serie Firefly” en dat het op IMDB (waarop alle films/series een rating krijgen) één van de hoogst beoordeelde series ooit was.
Tja, dan moest ik het wel kijken :p Kijken of de legendes waar zijn. Of de serie zijn mythische status recht kan doen. Of de perfecte serie toch bestaat (en blijkbaar ergens rond 2002 onopgemerkt op televisie is verschenen).
Deze review gaat over de serie (1 seizoen met 13 afleveringen) en de afsluitende film (Serenity). Dit krijgt van mij 9 uit 10 sterren.
Waarom? Lees verder, lees verder!
Opmerking: halverwege deze recensie komt de “spoilergrens”. Boven de grens zijn er géén spoilers, daaronder zijn ze er wel.
Wat is het idee?
De serie volgt de avonturen van het ruimteschip Serenity. Dit ruimteschip is van het type Firefly.
(Dit is al interessant. Ze hadden de serie Serenity kunnen noemen, of iets anders wat meer voor de hand ligt, maar het werd Firefly, omdat het echt gaat om het schip en waar het voor staat.)
De kapitein van het schip heeft vroeger gevochten met “the Independents” tegen “the Alliance” … en verloren. Sindsdien leidt hij een leven van “dirty jobs” voor anderen—soms legaal, meestal illegaal. Hij steelt, infiltreert, verhandelt, en nog meer.
In deze serie volg je hem en zijn bemanning terwijl ze deze opdrachten uitvoeren. Elke aflevering staat op zichzelf, met een nieuwe opdracht, nieuwe plek, nieuw doel en nieuw thema. Tegelijkertijd zitten er enkele algemene verhaallijnen door de afleveringen geweven, zoals terugkerende slechteriken, botsende persoonlijkheden, het conflict tussen de Kapitein en The Alliance, en nog wat mysteries die langzamerhand worden ontrafeld.
Space western
Dit is geen space opera. Dit is geen science fiction serie.
Het is een space western.
Eigenlijk volg je een groep bandieten die elke aflevering weer problemen schoppen en in een vuurgevecht terechtkomen, maar tegelijkertijd speelt die groep soms de sheriff (met hun normen en waarden, hun liefde voor elkaar, de vergevingsgezindheid van de kapitein). Het speelt zich af op ruimteschepen en gekke planeten, maar tegelijkertijd voelt het heel menselijk, aards, en gegrond. Hoewel het in de ruimte afspeelt, is het totaal geen “Star Wars” of “Star Trek”.
Dit verraste mij het meest. In alle omschrijvingen en reclames zie je dat Firefly gaat over avonturen in de ruimte. Ik verwachtte laserpistolen, aliens, gekke geavanceerde technologie, een bemanning die maar half menselijk was. Ik verwachtte conversaties als “de HyperDistibater is kapot!” “Oh nee, werken de backup Super X Baba Batterijen nog?” “Ja, maar we moeten eerst door de Luppo Laserbeam van de tegenstander komen!” (Zo voelen die gesprekken over technologie in sci-fi films.)
In werkelijkheid is het meer een stevige cake van actie en avontuur met een ruimtesausje eroverheen. (Ik merk dat ik niet vaak vergelijkingen doe. Nu weet ik waarom.) Natuurlijk hebben ze soms rare technologie, en er komen twee laserpistolen in voor, en ze praten soms ineens een andere taal of noemen een schiponderdeel wat volgens mij niet echt bestaat. Maar een groot deel van deze serie had zich ook gewoon op een vliegtuig of een schip kunnen afspelen. Het gaat namelijk over de bemanning en hun avonturen in een huis dat zich steeds verplaatst. (Dit is in mijn ogen de crux van de hele serie; hierover later meer).
Mijn algemene gedachten
De schrijver van deze serie is Joss Whedon. Dat is wederom aan alles te merken:
- Een goede, leuke, gevarieerde samenstelling aan personages.
- Sterke dialogen, vaak ook grappig.
- Een duidelijk verhaal, met een goed tempo en veel actie/sterke momenten.
- … maar weinig wat er enorm uitspringt/bovenuit steekt.
In het algemeen omschrijf ik zijn werk als volgt: het is consistent goed, maar kent weinig echte hoogtepunten.
Hij kan gewoon heel goed verhalen vertellen, maar durft volgens mij niet om soms even wat verder te gaan, iets geks te doen, iets unieks/speciaals te doen, waarmee een verhaal naar een nóg hogere top kan worden gebracht.
Ook deze keer geldt dat weer, hoewel deze serie (+film) in mijn ogen wel meer hoogtepunten kent dan zijn andere werk.
Zelfs de special effects zijn enorm goed voor die tijd (voor een TV serie) en de muziek is snel één van mijn lievelingssoundtracks geworden.
Deze serie is, in mijn ogen, een haast perfecte balans tussen de pijlers van een klassiek verhaal.
- Een goed, duidelijk, logisch plot dat op het juiste tempo is.
- Vanaf de allereerste aflevering is er een duidelijk mysterie dat steeds verder wordt ontrafeld en een duidelijk doel voor de bemanning.
- Er is spanning.
- Niet alleen is er veel actie (zeker voor een TV serie), er zijn ook veel spannende scenes puur omdat het script zo goed is geschreven. Dan is er geen actie/geweld/gevecht meer nodig.
- De personages zijn goed. Je leert ze kennen; je leeft met ze mee.
- Ze vervullen duidelijk allemaal een andere rol binnen de bemanning, maar werken ook samen, terwijl ze hun eigen persoonlijkheidsdingetjes en achtergrond behouden.
- Er is veel humor (en in het algemeen grappige, bijzondere situaties).
- Er is een samenhangend idee, een rode draad, “het gaat ergens over”
- Hierover twijfelde ik een beetje. Veel afleveringen behandelen een duidelijk thema, en de serie in het algemeen gaat over het ruimteschip (wederom, daarover later meer), maar dit had meer kunnen zijn.
Opmerking: ik bedenk deze pijlers nu ter plekke, dit is geen theorie die ik van een of andere grote schrijver heb gejat. Ik weet zeker dat andere mensen iets anders verstaan onder een (klassiek) goed verhaal.
Mijn enige minpunt is dat ik meer diepgang had gewild (en verwacht, op basis van de hoge ratings). Uiteindelijk leer je toch vrij weinig over de personages of bepaalde thema’s in deze wereld. Ze zijn me allemaal iets té “lief”. Van veel bemanningsleden kan ik maar één of twee eigenschappen bedenken die conflict zouden kunnen veroorzaken, en die zijn niet eens zo sterk. (Zoals “ze kan niet goed met wapens omgaan” of “hij wil té graag een wapen gebruiken”.)
Nadat ik alles had gekeken, wilde ik meer. Ik wilde langer samenzijn met deze personages, in deze wereld, in hun huis dat door de ruimte vloog. Ik weet ook zeker dat Whedon verwacht had om meer seizoenen te krijgen, want er worden veel interessante dingen geopend die een vervolg hadden mogen krijgen. Een deel van mijn hart brak toen ik alles had gekeken en nooit meer zou krijgen 🙁
De korte conclusie
Ik zou deze serie aan iedereen kunnen aanbevelen, om verschillende redenenen. Als ik weet dat iemand houdt van spanning/actie in een serie, raad ik deze aan. Als ik weet dat iemand houdt van grappige series, raad ik deze aan. Als ik weet dat iemand houdt van series met interessante werelden/situaties/scenes, raad ik deze aan.
Maar als je me vraagt om hét hoogtepunt van de serie te noemen, hét allerbeste onderdeel of de reden waarom iedereen moet kijken, dan sta ik met een mond vol tanden. (Wat altijd nog beter is dan een mond zonder tanden, dus dit gezegde heb ik nooit begrepen.) Daarvoor is er gewoon iets te weinig diepgang, opbouw, onvoorspelbaarheid.
Maar ja, kun je dat redelijkerwijs verwachten van een serie die maar één kort seizoen (+ film) heeft gekregen?
Van veel series denk ik na 2 à 3 seizoenen: “het is goed geweest zo” Om dan nog verder te kijken, is gewoon een straf voor mezelf. Van deze serie wilde ik aan het einde nog véél meer.
Dus ik vroeg mezelf: komt dat alleen doordat er maar één seizoen is, of is het echt zo goed? En na veel denkwerk en analyse ben ik vrij zeker dat het niet zou gaan vervelen na 2 à 3 seizoenen, en dat komt door de serie.
Ik heb lang gewisseld tussen een 8, een 9, of een 10 voor deze serie. (Onder de spoilergrens leg ik uit waarom ik zelfs dacht aan een 10, wat erg zeldzaam is in recensieland.) Uiteindelijk is het de middelste geworden: 9 uit 10 sterren.
De spoilergrens
Vanaf nu ga ik dieper in op een aantal aspecten, waarbij ik spoilers ga geven (bewust of onbewust). Lees vooral verder als je hierover meer wilt weten en als je de serie al hebt gezien (of spoilers je gewoon niks uitmaken).
Het lange verhaal
Plot & Actie
De Pilot van de serie verkoopt de hele serie.
(Dat bedoel ik op een goede manier. Ik was verkocht. De serie was niet verkocht.)
Je wordt meteen geïntroduceerd naar één van de algemene conflicten: deze kapitein heeft vroeger gevochten tegen de huidige bazen, en nu doet hij vooral illegaal werk en probeert uit hun handen te blijven. (Dit gevecht was tussen “the Independents” aka Browncoats en “the Alliance”.
De hele serie lang blijft dit conflict in stand. Ze doen alles om onder de radar te blijven, weg te blijven, de alliance te paaien wanneer nodig en anders te irriteren. Dat dit conflict meteen als eerste wordt neergezet en de hele serie zo belangrijk blijft, zorgt gewoon voor een duidelijke, goedlopende, samenhangende serie.
Maar het werd nog leuker. Er is een spion aan boord. Je denkt dat de kapitein zich meteen in de problemen heeft gewerkt.
Maar die spion blijkt voor iemand anders: de dokter die meelift. Dit vond ik daadwerkelijk een leuke en grappige verrassing. Aangezien ik veel met verhalen werk en constant probeer om drie stappen verder te denken, zegt dat heel wat.
(Het verpest films soms wel een beetje, moet ik zeggen. Dan heb ik halverwege de film al uitgedacht hoe het gaat eindigen en tot mijn verdriet zit ik er niet ver naast. Soms vraag ik me af wat er in de hoofden van andere schrijvers omgaat. Ik probeer altijd “testjes” te doen. Bijvoorbeeld, ik zeg tegen proeflezers “als je hoofdstuk 9 uit hebt, zou je dan de volgende vraag willen beantwoorden: wie denk je dat de dader is?” Als elke proeflezer iemand anders denkt, met andere theorieën, ben je op het juiste pad :p)
Vanaf dat moment zit het plot gewoon goed. Natuurlijk zijn er wat tragere afleveringen, waarin weinig gebeurt en alleen die specifieke verhaallijn wordt afgewerkt. Maar er is geen enkel moment waarop je niet meer snapt wat ze aan het doen zijn, of niet weet wat het doel is, of het idee hebt dat ze gewoon stilstaan en tijdrekken. Je weet de hele tijd: “het schip heeft twee voortvluchtigen aan boord genomen (de dokter en zijn zusje), nu moeten ze uit handen zien te blijven van the Alliance.” En dat is een sterk en simpel idee om in je achterhoofd te hebben.
De actie in de serie vond ik zelf verrassend goed. Deze serie komt uit 2002 en speelt zich af in de ruimte en op ruimteschepen. Dan verwacht ik lachwekkend slechte actiescenes en “trucjes” om de actie vooral nét buiten het beeld te laten plaatsvinden. (Vergelijk het met de eerste film van Harry Potter, ongeveer rond die tijd uitgekomen. Daar kun je soms )
Maar nee hoor, ik vond alle actiescenes goed gelukt en sommige daadwerkelijk heel spannend. Daarnaast was de actie divers. De ene keer is het een vuistgevecht (mijn vertaling van een fist fight), de andere keer met zwaarden, de andere keer met pistolen, en dan ineens heeft iemand een laserpistool. De ene keer zijn ze in een trein, de andere keer in een ziekenhuis, en de andere keer zweven ze door de ruimte.
Als je plot/actie duidelijk en logisch kan maken, maar tegelijkertijd divers en onvoorspelbaar, dan heb je in mijn ogen de heilige graal in handen.
Opmerking 1: het gebruik van een niet-standaard vertelstructuur hielp ook enorm bij sommige afleveringen. Bijvoorbeeld, bij “Out of Gas” begint de aflevering met de kapitein die, ogenschijnlijk alleen op het schip, bijna sterft. Daarna ga je terug in de tijd om te zien hoe deze situatie in vredesnaam tot stand is gekomen, terwijl je ook nog eens flashbacks krijgt van hoe ze aan het schip en de bemanning zijn gekomen. Het feit dat deze aflevering compleet duidelijk is en goed werkt, is ongelofelijk knap.
Wereldopbouw
Hierboven legde ik al uit dat de wereld interessant was juist omdat het geen standaard ruimteverhaal was. Er zijn geen aliens. Er is geen overdadigheid aan futuristische technologie, laserzwaarden, en ruimteschepen die blijkbaar sneller kunnen dan het licht.
In plaats daarvan is het idee eigenlijk dat mensen nu niet meer alleen op aarde wonen, maar door het hele heelal.
(Specifiek is het idee dat er te veel mensen waren om nog op aarde te leven, en toen zijn ze zich gaan verspreiden door het universum, terwijl ze overal stukken heelal ombouwden tot leefbare planeten.)
Dat vond ik een mooie afwisseling en het werkt nog veel beter dan verwacht. “Space toys” zijn leuk, maar niet voor lang. Uiteindelijk kijken mensen naar verhalen voor de menselijke kant, niet om te kijken hoeveel gadgets of gekke ideeën de schrijver kan bedenken. Om het toch een bijzondere wereld te maken, zit er slechts een sausje overheen van aanpassingen, veranderingen, bijzondere technologie.
Het idee van “de bazen” tegen “de onafhankelijke rebellen” is daarentegen wel een beetje cliché. Zeker omdat in deze serie dit conflict niet veel verder wordt uitgewerkt. Ik had wel willen zien dat die rebellen opnieuw in opstand kwamen. Dat je gedurende de serie steeds meer belangrijke mensen tegenkwam, die heel langzaam een plan opzetten om de regering voorgoed omver te werpen. Dan kon je zes seizoenen lang spanning opbouwen en mensen theorieën laten bedenken over wie er zal winnen, om vervolgens in het laatste seizoen los te barsten met een gigantisch conflict, gevochten door alle hoofdpersonages om wie je veel bent gaan geven.
Maar dat gebeurde dus niet. Het beetje wereldopbouw wat we wél kregen, was gelukkig interessant. Denk aan companions: prostituees, maar dan met een hoge beschermde status en een eigen keuze qua cliënten. Denk aan de reavers: angstaanjagende barbaren die iedereen in hun pad vermoorden en opeten. De afleveringen/scenes waarin zij voorkwamen waren daadwerkelijk angstaanjagend.
Over reavers gesproken … de “afsluitende” film geeft antwoord op de vraag waar ze vandaan komen. Ik had eigenlijk helemaal geen antwoord daarop verwacht. Ik dacht gewoon “elk verhaal heeft monsters—reavers zijn de monsters van dit verhaal”. Maar toen kwam er ineens een uitleg die ook nog eens grote gevolgen had.
The Alliance wilde hun volk rustig maken en alle agressie weghalen. Daarvoor ontwikkelden ze een stofje die ze bij de “atmosfeer” van de planeet stopten. Het werkte té goed: 99.9% van de populatie werd zó rustig, dat ze gewoon stopten met dingen doen. Ze lieten zichzelf sterven. Maar op de overige mensen had het stofje een omgekeerd effect: ze werden ongelofelijk aggressief en gewelddadig. De reavers, dus.
Waarom is deze uitleg goed? Het heeft gevolgen. De Alliance heeft dus de reavers gecreeërd, en dat wisten ze, maar ze hebben het verzwegen en genegeerd. Daarnaast is het een redelijk interessante uitleg. (De meeste films zouden gaan voor iets als “genetische experimenten zijn uit de hand gelopen”.)
Waarom is deze uitleg minder? Hoe kan een stofje nou zulke extreem tegenovergestelde effecten hebben? :p Hoe kan het dat ze het stofje niet hadden uitgetest voordat ze het toepasten? Er zijn gewoon wat veel vragen en het is geen geheel logische verklaring.
Ik ben blij met de film en hoe het nog probeert veel verhaallijnen af te ronden, maar er zijn andere vragen die ik misschien liever beantwoord had gezien.
Opmerking 1: nogmaals alle lof voor de special effects/sets en de muziek. Die bouwen zo’n wereld natuurlijk ook op. Maar daar valt gewoon weinig over te zeggen in zo’n analyse. (“Ja, die muzieknoot in het tweede vers vond ik mooi, want die paste bij dat setje noten uit het eerste vers, en dan blablablalaa”)
De diepere laag
Sommige afleveringen durven wat dieper te gaan. Ik vind dit goed uitgewerkt. Tussen alle spannende actie en leuke grapjes, is er tijd en ruimte voor emotionele momenten. (Denk aan “The Message”: een oud oorlogsmaatje van de kapitein (en Zoe) sterft.)
De makers hebben zelf ook gezegd dat ze het niet leuk vonden dat FOX het als een “action-comedy” neerzette, aangezien het hun bedoeling was om (ook) een iets serieuzere character study neer te zetten.
Dit vind ik deels gelukt, deels ook niet. (Zie het stukje “karakterontwikkeling” hieronder.) Maar ik ben wel blij dat ze die diepere laag hebben opgezocht, want dat maakt de serie net dat beetje beter dan de rest.
De diepere laag vonden de makers vooral in het idee van het ruimteschip. Een soort huis wat altijd in beweging is, met een vaste bemanning die toch ook altijd in beweging is. Ze kunnen elk moment in- of uitstappen op een planeet die je nooit meer terug gaat zien. Ze kunnen elk moment tijdens een moeilijke missie sterven.
Deze setting van het ruimteschip is in mijn ogen het sterkste deel van het hele verhaal en ook de meest geslaagde diepere laag, maar daarover meer bij het stukje “een huis op reis”.)
Opmerking 1: Ja, aan het begin van de serie was ik nog bang dat karakters zouden sterven. Ik wist het niet. Als de serie zulke hoge ratings heeft, dan moeten er vast onverwachte dingen gebeuren, zoals belangrijke bemanningsleden die het niet redden tot aflevering 7. Maar uiteindelijk is in de serie helemaal niemand gestorven. (In de film gaat het er iets harder aan toe :p) Als de show nog een paar seizoenen had gehad, was die spanning voor mij dus weggeweest. Ik wist al “ohja, dit is weer zo’n serie die niet durft een belangrijk personage weg te laten gaan”.
Opmerking 2: FOX is dom. Ze vonden het nodig om de afleveringen van Firefly in de verkeerde volgorde uit te zenden. Ze plaatsten de afleveringen ook nog eens op momenten dat normaal gesproken een “comedy” beter paste, zoals vlak voor grote sportevenementen. Ondanks dat veel mensen de serie wél zagen voor wat het waard was, trokken ze de stekker eruit vanwege de lage kijkcijfers (en het feit dat ze de serie zelf niet begrepen). Toen ze dat deden moesten de laatste paar afleveringen nog worden gemaakt. Dan vind ik het héél knap wat Whedon er uiteindelijk van heeft weten te maken. (Nogmaals, waarom nemen de mensen met het geld altijd dit soort stomme beslissingen? Mijn andere favoriete series zijn ook bijna allemaal te vroeg gecanceld.)
Karakterontwikkeling
Karakterontwikkeling … is er niet echt. Je hebt eigenlijk vooral karakters die naar elkaar toegroeien en dan eindelijk samenkomen (of niet).
Wederom zal dit het resultaat zijn van het feit dat er maar één seizoen is van de serie. In de film komt die karakterontwikkeling namelijk plotsklaps in een stroomversnelling. (En soms was dat juist stom en verwarrend. Waar de kapitein—tijdens de serie—de dokter steeds meer als deel van zijn bemanning zag, is er in de film vanaf het begin ineens weer dikke ruzie.)
Zoals ik eerder al zei, is dit mijn grootste kritiekpunt voor deze serie. Uiteindelijk zijn alle karakters en hun onderlinge verhoudingen bijna precies hetzelfde, waardoor je het idee bent dat je wel op avontuur bent gegaan, maar dat het avontuur niet verder ging dan de Albert Heijn om de hoek en na een paar uur alweer voorbij was.
Mensen veranderen. Ze leren dingen, ze vergeten dingen. Ze proberen iets en leren dáár weer een hoop van. Het avontuur zelf is niets meer dan een voertuig waarmee het publiek deze verandering gezamenlijk kan meemaken. Een structuur waaraan je het ene emotionele moment na het andere kunt ophangen, of dat nou een grapje is, een heel spannende scene, een personage dat ergens doorheen moet of iets nieuws besluit te proberen, of iets anders.
Denk maar aan je eigen vrienden. Over tijd heb je samen dingen gedaan en dat heeft onderlinge relaties en persoonlijkheden beetje bij beetje veranderd. Misschien heb je het nu niet door, maar waarschijnlijk was het 5 jaar geleden een hele andere situatie tussen jou en je vrienden, en is het subtiel over de jaren veranderd. Daarom zou het raar voelen, misschien zelfs onnatuurlijk en leeg, als in een serie vol levensbedreigende actie alles hetzelfde bleef.
Een huis op reis
Eindelijk, het belangrijkste deel van het verhaal. Dit verhaal gaat over het verbinden van twee uitersten die in elk mens spelen: de hunkering naar vrijheid, avontuur, ontdekken versus de hunkering naar een huis, een basis, een bekende plek met bekende gezichten om je heen.
Het ruimteschip is het huis van de bemanning, en tegelijkertijd breng thet schip hen veel vrijheid en steeds nieuwe avonturen.
Aan het einde van de film, zo’n beetje de laatste woorden van het hele Firefly verhaal, zegt de kapitein dit letterlijk. Het ruimteschip is meer dan een ruimteschip. Het is een huis. Het blijft in de lucht dankzij de liefde van haar bemanning. Zelfs als ze kapot is en naar beneden zou moeten storten, houdt de liefde voor dit huis het ruimteschip overeind, waardoor men juist naar andere plekken kan.
Na het kijken van de serie voel ik net weer een beetje extra verwondering, net een beetje extra avontuur en liefde voor het leven, terwijl ik ook besef hoe fijn het is om een thuis te hebben. Het is knap als een serie dat doet. Dat is ook de rol van kunst (in mijn leven, althans): nieuwe hoop geven, nieuwe energie, nieuwe inspiratie, nieuwe inzichten.
Het is zo’n sterk idee. Het is een goede balans tussen twee hele menselijke en herkenbare gevoelens/verlangens/wereldbeelden. Iedereen zou met een groep dierbaren op reis willen en avonturen beleven. Je bent ver van huis, maar toch nooit ver van huis.
Sinds ik deze serie heb gezien, heb ik minstens vijf goede ideeën bedacht die dit idee schuurden. Na de uitleg van het idee (vaak in een paar zinnen) zette ik erachter: "(je weet wel, het Firefly-idee)"
Oftewel, een huis op reis.
