Over buzz bij (klassieke) gitaren

Onlangs kocht ik een nieuwe gitaar. Ik had al enkele albums uitgebracht met mijn oude versleten gitaar (die technisch gezien niet eens van mij is) en vond het tijd om naar een beter geluid te upgraden.

In de winkel klonk de gitaar goed. Ik had geen tijd om alles te checken, dus na zo’n half uur verschillende melodieën spelen dacht ik mijn droomgitaar te hebben gevonden en nam hem mee naar huis. (Nadat ik had betaald, natuurlijk. Gek genoeg mocht ik hem niet zomaar meenemen.)

Tot mijn schrik ontdekte ik thuis iets raars. Bij sommige noten op sommige snaren, hoorde je een vervelend bijgeluidje. Een soort “buzz” op de lage snaren, en een soort “tring” op de hoge snaren. Het was een klassieke gitaar, dus een beetje extra snaargeluid was niet meer dan normaal, maar dit was overdreven en té vervelend om te negeren. Het was alsof er iets los zat in de gitaar, iets wat aan het schuren was.

Op alle drie mijn vorige gitaren had ik dit nooit meegemaakt. Het geluid kwam het dichtste in de buurt bij het geluid dat een snaar maakt als hij bijna kapot is. Dan zitten er stukjes los die gaan meetrillen bij elke noot op die snaar. Vaak springt diezelfde snaar een paar dagen later kapot.

Maar deze gitaar was nieuw! Met gloednieuwe snaren!

Dus ik had meteen gemaild dat ik de gitaar wilde inwisselen (of op z’n minst laten bekijken). Ze waren jammer genoeg net dicht, dus ik wist dat ik nog minstens een paar dagen met de gitaar moest doorbrengen. Dan maar op onderzoek uit.

Stappenplan

Ik heb de afgelopen dagen veel geleerd over rare bijgeluiden van gitaren en heb het volgende stappenplan samengesteld om het op te lossen:

Stap 1

Stap 1: vind alle noten waarbij je dit “buzz”-geluid hoort.

Als je dit slechts op één specifieke plek hoort, is de kans groot dat er toevallig iets met die snaar of die plek aan de hand is. Waarschijnlijk is de snaar daar kapot aan het gaan. Het kan ook dat op die plek iets van een afwijking zit (viezigheid, een gat, een hobbeltje, etc.)
Als je het geluid bij dezelfde noot hoort (bijvoorbeeld: je hoort hem als je de C noot speelt, ongeacht de plek waar je deze speelt), dan is de kans groot dat er een “sympathetic frequency” is. Dat betekent dat er iets aan de gitaar los zit en mee trilt bij precies de frequentie van die noot.
Als je het op meerdere plekken hoort, maar geen patroon kan herkennen, moet je naar stap 2.

Als je oude snaren hebt, raad ik aan om nieuwe snaren erop te zetten. Als je overduidelijk een afwijking of “sympathetic frequency” hebt, moet je langs een gitaarspeciaalzaak, want dat kun je zelf niet oplossen.

Stap 2

Stap 2: test of het aan de noot ligt of niet. Stel dat je het buzz-geluid hoort als je de 3e fret indrukt van de lage E-snaar. Dit is de noot G. Je weet dan misschien niet of het aan de noot ligt (G), of aan de positie (3e fret). Dat test je als volgt:

Stem de snaar een halve toon omlaag. (Dus het wordt tijdelijk de lage Eb-snaar.)
Test opnieuw de 3e positie. Als deze weer problemen geeft, ligt het dus niet aan de noot, maar aan de fret (of een ander deel van de gitaar). Je speelt immers niet meer de noot G, maar F#, dus het kan niet aan die noot liggen.

Wederom, als het aan de noot ligt, moet je langs een gitaarspecialist. Er zit iets los, of er is iets misgegaan in de constructie van de klankkast, en alleen hij kan dat vinden en oplossen. Dat moet je niet zelf proberen :p

Als het aan de fret ligt, zijn er een aantal mogelijheden. Die gaan we onderzoeken in stap 3.

Stap 3

Stap 3: waar zit het probleem? In de kop, de fret, de brug, of de klankkast. Dat zijn veel opties, maar het is vrij vanzelfsprekend.

Kop van de gitaar: dit is het deel aan het einde van de hals, waar de snaren samenkomen en waar je ze kunt stemmen. Soms gebeurt het dat een snaar niet op de juiste hoogte bij de kop komt of dat die kop zelf een afwijking heeft.

Wat is de oplossing? De “dure oplossing” is om deze te laten verstellen door een specialist. (Je kunt hem ook zelf verstellen, door met de “truss rod” te spelen, maar dan moet je precies weten wat je doet.) De “goedkope oplossing” is om een stukje stof of (toilet)papier onder de snaren te schuiven, zodat de “bijtrillingen” worden gedempt.
Hoe weet ik of het probleem hier zit? Als de goedkope oplossing werkt—dat kun je natuurlijk snel testen—zat daar dus het probleem. Een andere methode is om een capo op verschillende plekken op de gitaar te zetten, en te luisteren of je de buzz nog steeds krijgt. Een capo hoort de fret “perfect” in te drukken, dus als je het geluid met de capo nog steeds hoort, ligt het niet aan de fret.

Brug van de gitaar: dit is het tegenovergestelde van de kop. De brug zit naast het klankgat en elke snaar begint hiervandaan. Het kan dat deze niet op de juiste hoogte staat óf dat een uiteinde van een snaar los zit.

Wat is de oplossing? Als een snaar loszit, moet je het losse stuk van de snaar afknippen. Anders kun je ook hier proberen iets zachts eronder te schuiven om de snaren te dempen. Als dit niet werkt, moet je naar een specialist.
Hoe weet ik of het probleem hier zit? Om eerlijk te zijn kun je dat niet echt weten. Het probleem zit hier als het op geen van de andere plekken zit. Je kunt proberen te luisteren waar de buzz vandaan komt, maar dat is lastig, aangezien de klankkast alles versterkt, dus alles lijkt daarvandaan te komen.

Klankkast: deze lijkt me vanzelfsprekend. Het kan zijn dat een stuk hout (een “brace”) binnenin de gitaar een beetje los zit. In extreme gevallen kan gewoon een deel van de klankkast stuk zijn, maar dat zou je moeten zien als je hem bekijkt :p

Wat is de oplossing? De gitaar terugsturen voor reparatie. Dit hoort niet te gebeuren, zeker niet bij een nieuwe gitaar of als je fatsoenlijk omgaat met je gitaar.
Hoe weet ik of het probleem hier zit? Leg de gitaar op z’n rug. Tik met je vinger op verschillende delen van de klankkast. Als alles goed vast zit, hoor je een heldere tik. Er zit geen buzz of ander lawaai bij, het geluid heeft een kleine echo en vervaagt langzaam over tijd. Als er een plek is waar dat niet zo is, hoor je het verschil snel. Het geluid stopt sneller, er zit lawaai bij (buzz, schurend, trillend, wat dan ook), en je mist de echo.

Fret: het komt erop neer dat fretten afstellen een hele precieze onderneming is. Elke fret moet lager staan dan de vorige, anders gaat de snaar meetrillen tegen andere fretten. Als hier ook maar een millimeter afwijking in zit (vanwege een fabrieksfout of vanwege slijtage), krijg je zo’n buzz.

Wat is de oplossing? Je kunt zelf fretten iets meer de gitaarhals inmeppen, maar ik raad dat natuurlijk niet aan. (“inmeppen” is een nieuw werkwoord en ik ga er patent op aanvragen.) Ook dit kan een gitaarspecialist oplossen en valt waarschijnlijk onder garantie.
Hoe weet ik of het probleem hier zit? Je kunt de gitaarhals bekijken, misschien zelfs met een liniaal erlangs, en kijken of er hoogteverschillen zijn. Als deze verschillen een beetje groot zijn, zie je dat wel, maar waarschijnlijk is het té klein. Als veel van de probleemnoten op dezelfde fret zitten, is dat ook een goede indicatie dat het daaraan ligt. In andere gevallen heb ik de “schuif over de fret” test.

“Schuif over de fret”: stel onze probleemnoot is de G op de 3e fret van de lage E-snaar. Bij deze test ga je jouw vinger drie keer op een andere plek op de 3e fret plaatsen. De eerste keer schuif je jouw vinger zoveel mogelijk naar de 2e fret toe en sla je de snaar aan. De tweede keer plaats je jouw vinger precies in het midden van de 3e fret. De derde keer schuif je jouw vinger zoveel mogelijk naar de 4e fret toe. Als je bij de eerste en/of tweede keer het buzzgeluid hoort, maar bij de derde keer niet, ligt het aan de fret. (In het algemeen is het goede techniek om zo dicht mogelijk tegen de volgende fret aan te zitten, maar niemand is perfect, en een gitaar hoort niet extreem te buzzen als je de vinger niet goed plaatst.)

Stap 4

Stap 4: geniet van een mooiere gitaar!

Zoals ik al zei, op mijn drie vorige gitaren kwam dit buzzgeluid niet voor. Het hoort niet te gebeuren. Geloof het niet als mensen zeggen “ik hoor niks”, of “dat hoort bij klassieke gitaren joh!”, of “het is maar een zacht geluidje, niks om je zorgen over te maken”

Er is wel degelijk een verschil. Met het stappenplan hierboven kun je de precieze oorzaak achterhalen en hopelijk het probleem oplossen.

Zoiets valt als het goed is binnen de garantie van de gitaar (die doorgaans 2 of 3 jaar zal zijn).

Hoe liep het af met mijn gitaar?

Uiteindelijk, toen ik de gitaar goed bestudeerde, zag ik ook dat een deel van de binnenkant van mijn gitaar versplinterd was. Toen wist ik zeker dat ik deze gitaar wilde terugbrengen.

Ik moest toch terug naar de muziekwinkel (ik had een betere microfoon besteld), dus ongeveer een week na de aankoop stond ik er weer met mijn gitaar. Met de “schuif over de fret” test kon ik precies laten horen waar voor mij het probleem zat: ik hoefde mijn vinger maar een paar millimeter naar het midden van de fret te schuiven, of er kwam een geluid alsof de gitaar wilde opstijgen :p

De man hoorde het meteen en bood een vervanging aan. Hij zei dat deze gitaren nog in de fabriek worden geproduceerd (en niet met de hand) en er soms gewoon een “foute” tussen kan zitten. Hij heeft een nieuwe besteld (van exact hetzelfde model) en ik krijg binnenkort bericht dat deze binnen is.

(Als dit probleem niet opgelost wordt met deze nieuwe gitaar, zal ik dit artikel nog verder updaten.)

Opmerking: dit artikel heette eerst Rare Snaren en moest een extreem korte anekdote worden over mijn kapottegitaaravontuur. Maar ik had de afgelopen dagen zoveel moeite gedaan om het probleem te achterhalen, dat het stuk ineens heel informatief werd. Dus toen heb ik de titel veranderd.