Vele jaren geleden werd ik (inclusief gezin) uitgenodigd voor een “komische sprookjesvoorstelling”. In deze voorstelling zouden enkele sprookjes worden verteld, maar op een moderne en nét iets andere manier. Nou goed dan, we zullen kijken of het iets is.
Deze voorstelling heette “Lang en gelukkig”, werd uitgevoerd door het Ro Theater (Theater Rotterdam), en was een van de beste dingen die we ooit hadden gezien.
Het was grappig, terwijl er nog steeds een goed verhaal werd verteld. Het was uniek, zonder dat het vaag en verwarrend werd. Er werden marshmallows met een golfstick de zaal ingeschoten, het glazen muiltje van Assepoester begon tijdens een nummer ineens terug te zingen, het was een gekkenhuis.
Ze speelden deze voorstelling in de kleine zaal die (in mijn herinnering) bepaald niet vol zat. Sindsdien heeft het Ro Theater elk jaar opnieuw zo’n komische familievoorstelling gespeeld, zoals Snorro (variant op Zorro) en De Gelaarsde Poes (die kun je ook wel raden), en ben ik bij elke voorstelling geweest.
Nu zijn we 10 jaar verder. Het Ro Theater speelt Hamlet, in de grote zaal, meerdere keren zo goed als uitverkocht. Zijn ze nog net zo goed als altijd? Zijn ze verblind door succes en populariteit, of zijn ze er juist op vooruit gegaan?
Ik denk dat dit misschien wel hun beste voorstelling ooit was. Hamlet krijgt van mij 9 uit 10 sterren. En ik zal hieronder uitleggen waarom.
Het allerbelangrijkste
Als mensen naar een voorstelling gaan—zeker als ze met de familie gaan—is er één hoofddoel: worden vermaakt.
Doet deze voorstelling dat? Jazeker. Elke scene duwt het plot vooruit, elke scene zit bomvol grappige dingetjes, en het gaat in razend tempo achter elkaar door. Er zit geen enkel dood moment in het stuk. In dit geval wordt er niet eens gewacht totdat decorwisselingen klaar zijn: men gebruikt de wisseling juist voor een paar grappen.
Later in het stuk zingt men Bohemian Rhapsody (alle nummers zijn Nederlandse teksten geschreven op de muziek van Queen), terwijl men een toneelstuk opvoert voor de koning. Ze vangen minstens drie vliegen in één klap (aangezien het toneelstuk ook nog een extra betekenis heeft). Dat is nog eens efficiënt toneelspelen.
Er is geen enkel moment waarop je niet moet lachen, of niet benieuwd bent wat er gaat gebeuren, of niet geïnteresseerd bent in wat ze nu in vredesnaam hebben bedacht. En dat is, in de kern, het belangrijkste.
Emotionele ondertoon
In de vorige stukken van het Ro Theater kon het nog wel eens heel flauw, grof of oppervlakkig worden. Dan draaide alles uit op een schreeuwboel of een stortlading aan seksueel getinte grappen.
Hoewel ze hun streken niet zijn verleerd, werd dat in dit stuk wel ingetoomd. Ze hadden het ook niet nodig, want het verhaal op zich was al sterk genoeg. Het werd zodoende veel meer een “klassiek sterk toneelstuk”. De lach bij het publiek komt van goede en unieke grappen, in plaats van clichés en vuile taal.
Wat daaraan bijdroeg was de ietwat serieuzere emotionele laag. In andere stukken was er dikwijls geen enkele emotionele laag te vinden. Karakters werden neergezet door de grappige/stomme/onhandige dingen die ze deden, maar verder niet uitgewerkt. In dit stuk zijn de belangrijkste karakters en hun relatie iets verder uitgewerkt. Dat zorgt dat je meer geeft om wat er gebeurt, of het nou absurd en grappig is, of een serieus conflict betreft.
Dit was een stap in de goede richting, maar ik denk dat hier nog iets meer te halen valt. Vrijwel elk emotioneel moment werd meteen ondergesneeuwd door de behoefte om een grap te maken of slapstick uit te voeren. Als ze emotionele momenten hun plaats geven, en iets meer aandacht geven, kan je daadwerkelijk een gelaagd komisch stuk opvoeren. (Ik wilde een voorbeeld geven, maar dat zou spoilers bevatten, dus ik laat het bij een vaag statement: de hoofdpersoon en zijn geliefde hadden een sterkere emotionele reactie kunnen uitlokken.)
Opmerking: bij hun vorige voorstelling (Woef Side Story) was er een scene, vlak voor de pauze, waarin één van de honden stierf. Toen stonden ze het wél toe om het moment emotioneel te laten zijn. Toen het licht aanging was dan ook de helft van de zaal aan het janken. Als ze dat terug weten te brengen, en alle andere goede kwaliteiten weten te houden, hebben ze de heilige graal in handen.
Voor de rest
Eigenlijk hoef ik bij Ro Theater nooit de andere onderdelen van een stuk te behandelen. Je weet gewoon dat het acteerwerk, decor en zangwerk subliem zijn. Ook deze keer hadden ze mooie dingen bedacht, zoals een wiebelend schip, surfen op de golven, en mooie lichtjes bij het kerkhof op het einde.
Daarnaast hadden ze weer de “grapjes voor iedereen” en “grapjes voor de ouderen”, en hadden ze weer enkele duidelijke politieke statements. Ik weet niet hoeveel plek dat laatste heeft in een familievoorstelling, maar meestal was het wel grappig (en niet storend), dus ik vind het prima.
Waarom 5 sterren?
Als ik iets 5 sterren geef, moet het iets speciaals hebben. Niks is perfect; het gaat me om dat kleine beetje extra.
Ten eerste moet ik zeggen dat de acteurs extreem comfortabel op het toneel stonden. Enkele van hen vonden zelfs de tijd om met het publiek te dollen. Veel grappen zagen eruit alsof ze het ter plekke hadden bedacht en er zelf ook nog van versteld stonden. Als je zo’n sfeer neerzet bij een stuk dat zoveel energie en aandacht vereist (als acteur), dan is dat enorm knap. (Ik kan niet vaak genoeg zeggen hoe snel alle scenes, gebeurtenissen, omkleedpartijen en decorwisselingen achter elkaar doorgaan.)
Maar het allerbelangrijkste is de reactie van het publiek. Aan het einde van de eerste akte, toen de verteller (“de dood”) vertelde dat het pauze was, steeg er een luid applaus en gejuich op uit het publiek. Dat had ik nog nooit zo meegemaakt. Mensen klapten spontaan voor de pauze alsof de voorstelling al helemaal ten einde was. (Normaal gesproken is iedereen zo van “Huh? Het blijft wel lang stil. Ah, het zal wel pauze zijn.” *haalt schouders op, sjokt de zaal uit*)
Toen het stuk helemaal voorbij was? Toen ging het nog veel harder natuurlijk! De acteurs zijn vier of vijf keer terug op het toneel gekomen, omdat mensen bleven staan en klappen. Ergens wilde je dat er nog een derde akte aan het stuk vastzat. (En dat terwijl het in deze vorm al een lange zit is: de voorstelling duurde van 19.00 tot 22.20. Het had eigenlijk tot 22.00 moeten duren, maarja, ze kwamen dus steeds terug op het toneel :p)
Conclusie
Ga Hamlet zien! Neem zo veel mogelijk mensen mee! (Ga plassen voordat het begint, want het is een lange zit.)
Zelfs als je niks met dit soort voorstellingen hebt, raad ik toch aan om te gaan. Er valt zoveel van te leren. Als ik naar zo’n voorstelling kijk, besef ik ineens dat heel veel van mijn eigen stijl en verhalen overeenkomsten hebben met het werk van het Ro Theater. Tien jaar lang naar hun voorstellingen kijken heeft me onbewust de (theater)schrijver gemaakt die ik ben. (Toegegeven, ik heb nog niks op de planken gekregen, maar daar komt verandering in!)
Laten we hopen dat ze nog lang stukken van deze kwaliteit in de theaters brengen!