De film “Snowpiercer” was er weer eentje die al héél lang op mijn lijst stond. Onlangs zei mijn zusje uit het niets “ken je die film Snowpiercer? Die behandelden we vandaag in college”, en toen vond ik de motivatie om hem eindelijk te kijken. Volgens sommige recensenten was hij geweldig, volgens anderen was hij waardeloos, maar als ze hem zelfs op de universiteit behandelen moet het wel interessant zijn.
Ik geef deze film 2.5 uit 5 sterren.
In eerste instantie was ik zeer geïnteresseerd in de film. De opzet van de wereld en het idee van de trein was zeer interessant, maar gaandeweg verloor ik steeds meer interesse, en toen het eindigde was mijn eerste gedachte “jammer, hier had meer in gezeten”.
Pas op! Wie dit artikel trotseert, heeft spoilers geleerd!
Wat is het idee?
Aan het begin van de film vertellen radiostemmen dat klimaatverandering een steeds groter probleem is, maar dat wetenschappers eindelijk een oplossing hebben! Het goedje “CW7” moet in de atmosfeer worden gespoten. Deze zou automatisch de aarde afkoelen. (Of zonlicht blokkeren? Het is niet duidelijk.)
Dus de grote dag breekt aan, men stuurt raketten omhoog, en ineens klapt het weer om. Het wordt ijs- en ijskoud op de planeet. Al het leven sterft, alles stopt. Wat blijft er over? Een trein. Een apparaat dat gemaakt is om altijd te blijven rijden—door ijs, sneeuw en storm—en veel mensen kan ondersteunen. Dat is de enige manier waarop de mensheid voortleeft.
De hele film speelt zich af in deze trein. Er is een duidelijke scheiding tussen de _lagere klasse (_achterin de trein) en de hogere klasse (de “elite” voorin de trein). Zoals je verwacht gaat de film over een groep mensen uit de lagere klasse die proberen zich omhoog te vechten. Ze willen naar de voorkant van de trein, de vreselijke man die hen onderdrukt vermoorden, en de “eternal engine” overnemen.
Mijn eerste gedachte was: “dit is interessant”. Ik wilde weten hoe de trein in elkaar stak, hoe deze nieuwe wereld werkte. Ik was geïnteresseerd in hoe ze in vredesnaam de leiding zouden overnemen. De film had meteen een soort “The Hunger Games” gevoel, maar dan kleiner en meer geconcentreerd op het sociale en menselijke gedeelte.
Tegelijkertijd komt hier meteen het eerste probleem. Ze maken iets groots van de “engine”. Iemand zegt ergens “if we control the engine, we control the world”. Maar waarom? Niemand legt uit waarom ze de engine willen controleren. Niemand heeft een plan of een manier om de wereld opnieuw op te bouwen. (Ze zeggen zelfs ergens een keer “what then?”, waarop de leider antwoordt dat hij het ook niet weet.)
De hele film is gebaseerd op het idee “wij worden onderdrukt, dus we gaan onze onderdrukker vermoorden”, zonder uitleg of uitbreiding van die gedachte. Maar deze kleine kanttekening was nog niet genoeg om mijn interesse te doen verminderen.
De uitwerking van het plan
Het overgrote deel van de film bestaat uit mensen die vechten met andere mensen. Links en rechts sterven zowel mensen van de lagere als de hogere klasse, terwijl de leider van deze “revolutie” genadeloos doorbanjert. Dit werd bij elke gevecht minder geloofwaardig. Waarom kunnen al die mensen zo goed vechten? Hoe kan het dat niemand er problemen mee heeft om andere levende wezens op gruwelijke wijze neer te maaien? Vrijwel al deze personen zullen nooit eerder in hun leven hebben gevochten of iemand hebben vermoord.
Opmerking! Als we het er toch over hebben: er zit veel gruwelijk geweld in deze film. (Natuurlijk, het kan altijd nog veel erger, maar ze maken het ook niet mooier dan het is.) Ik vind dat niet fijn. Het is een persoonlijk dingetje. Ik vind het ook verschrikkelijk als men dingen kapot maakt in films of videoclips. Ik zie ook niet waarom dingen zo extreem heftig of luguber moeten zijn. Als de rest van de film goed is, kan je met minder geweld nog steeds een geloofwaardig onderdrukkingsverhaal neerzetten.
Er zijn enkele plot twists in het verhaal. Deze vond ik goed. De theorie dat de bewakers wel wapens hebben maar geen kogels was interessant. (Het is verrassend, en als kijker zit je in die spanning en onzekerheid.) Dat hun eten later gemaakt blijkt uit gemalen kakkerlaken was ook verrassend. Het feit dat de leider het ziet en besluit om het tegen niemand te zeggen (want ze moeten de “proteïneblokken” nog steeds eten) was een goed verhaalmoment. Dat zet een karakter neer die voor een moeilijke keuze staat. Even later, als ze eieren komen brengen en ineens alsnog pistolen (met kogels) blijken te hebben, was ook een geweldig moment. (Zeker omdat het verhaal durfde om genadeloos te zijn met de gevolgen.)
Maar het is vooral een constante herhaling van zetten. De “hacker en zijn dochter” gedragen zich als klootzakken maar helpen wel met de deuren openmaken; de rest is steeds opnieuw aan het vechten en boos worden. De vechtscenes waren interessant en spannend … tot ik bij een specifiek punt in de film kwam.
Opmerking! Ik meen het: de eerste vechtscenes waren geweldig. Dat er ineens een leger achter een deur staat die ze openmaken, die weten dat ze door een tunnel gaan en dus ineens in het donker vechten. En dat de rebellen dan keihard worden ingemaakt, totdat ze realiseren dat ze vuur kunnen maken en zo de boel verlichten. Ik wilde dat even mededelen.
Ineens waren er nog maar drie mensen die achter de groep aanzaten. Ze zagen elkaar lopen aan de andere kant van de trein—de trein ging immers net in een cirkel—en begonnen door het glas op elkaar te schieten. Na lang schieten … houden ze ineens op en lopen verder? Ik was verbijsterd. Waarom doen ze dit? Werken ze stiekem samen en deden ze maar alsof ze vijanden waren?
Nou, dat bleek dus niet zo te zijn. Die man schiet ineens zijn handlangers dood (WAAROM?), wordt vervolgens zelf vermoord, om een half uur later ineens op te staan uit de dood en weer te gaan vechten! WAT? We weten niks van die man, hij heeft uiteindelijk niks belangrijks voor het verhaal gedaan, maar hij nam erg veel tijd in beslag. Vanaf dat moment kon ik de gevechten gewoon niet meer serieus nemen.
De conclusie
En dan komt de leider uiteindelijk bij de voorkant. Alleen hij is nog over, samen met de hacker en zijn dochter. De hacker zegt dat hij de deur niet wil openmaken. Hij vertelt waarom hij denkt dat ze weer naar buiten kunnen. Het verhaal is heel redelijk en logisch, maar de leider wuift het meteen weg. Dit vond ik geen leuke manier om het einde in te luiden. Want die allereerste vraag komt dan weer terug: wat is het plan? De leider is duidelijk niet van plan om te proberen de mensheid weer op te bouwen. Wat is het plan? WAT IS HET PLAN?
In plaats daarvan vertelt de leider (eindelijk) over het ontstaan van de trein en wat hij allemaal heeft meegemaakt. Dat was weer interessant. Dat deed de film weer opleven in mijn ogen. Het verklaarde veel en bouwde die interessante wereld een beetje uit. Maar ook dat wordt snel onder de mat geschoven, want de film moet door met dezelfde dingen die het al de hele film doet!
De leider ontmoet de treinbaas (Wilford). Die vertelt dat hij deze hele opstand had geregisseerd, net zoals de vorige paar opstanden. Ze moeten de populatie op de trein in evenwicht houden, want als er overpopulatie ontstaat sterft de mensheid voorgoed uit. Dus moorden ze eens in de zoveel tijd heel veel mensen uit.
Ik zag dit al aankomen. (Zeker omdat eerder in de film een lang verhaal zat over een aquarium waar ze niet te vaak in mochten vissen, omdat anders alle vissen voorgoed zouden sterven.) Het was een cliché manier om het allemaal uit te leggen.
Uiteindelijk blazen ze de trein op. De dochter (en iemands kind) overleven. Ze stappen naar buiten, en wat denk je? De wereld is weer leefbaar. Natuurlijk, het is koud en zit onder het sneeuw, maar je kunt weer naar buiten en dingen doen. En daarmee eindigt de film.
Opmerking: ik kreeg een heel sterke Wall-E vibe bij dit einde. Het voelde niet vernieuwend. Het voelde nauwelijks alsof het klopte met de rest van de film.
Vragen die overblijven
Er zijn véél vragen die overblijven. Te veel om te beschrijven. (Het zou ook heel saai zijn om te lezen.)
- Het eerste wat ik dacht bij het einde was: oké, maar als ze de mensheid willen redden, moeten die vrouw (van 18 jaar oud) en dat kindje (jonger dan 5) dus—zeg maar—samen voortplanten. Maar misschien heb ik te veel van die “we bouwen de mensheid opnieuw op”-films gekeken.
- Waarom is de trein onderverdeeld in klassen? Als ze overpopulatie willen voorkomen, kun je daar gewoon regels voor instellen. Als ze bang zijn dat de voedselvoorraad op gaat, is het al helemaal raar dat alle elite zo luxurieus leven. Als je zo’n klassesysteem implementeert, maak het dan geloofwaardig. Leg het uit, breidt het uit naar meer dan twee klassen, maak het een belangrijk onderdeel van het verhaal. Nu bestond het eigenlijk alleen om het verhaal in actie te brengen en mensen een “reden” te geven om boos te zijn. (En, je raadt het al, te vechten.)
- Was er echt geen andere plek dan een trein waar de mensheid kon worden gered? De trein heeft een motor die “oneindig lang blijft draaien”. Als ze die techniek hebben, kunnen ze daarmee toch zeker wel de mensheid redden en andere dingen regelen? Zoals, ik noem maar wat, iets wat oneindig lang een plek blijft verwarmen.
Ik heb nog véél meer vragen, maar hier stop ik voor deze recensie. Na wat zoekwerk heb ik iemand gevonden die een groot deel van mijn vragen al netjes op een rijtje had gezet: https://www.imdb.com/review/rw2984410/?ref_=tt_urv
Waarom zijn deze vragen belangrijk? Ten eerste wil je karakters altijd geloofwaardig maken. Als mensen een karakter niet begrijpen, zich er niet meer verbinden, zich niet herkennen, dan geven ze niks om dat karakter (en het verhaal waarin diegene een rol speelt). Daarnaast is dit een science fiction film. Als jij een alternatieve wereld wilt overbrengen, is het van uiterst belang dat deze geloofwaardig is. Hij moet uitgedacht zijn, doorgerekend, uitgebreid, kloppen met zichzelf.
Dat was in dit geval niet zo. En daarom werd het, naarmate de film vorderde, steeds meer duidelijk dat het maar een film was met gespeelde gebeurtenissen. Ik zat niet in het verhaal en gaf er echt niks om toen iedereen links en rechts doodviel. (Misschien zegt dat ook iets over mij, maar ik denk het niet, want er zijn genoeg films die mij (bijna) aan het janken krijgen.)
Aan het einde van een film wil je dat kijkers met leuke en interessante vragen blijft zitten. (“Hoe zou het verder gaan met personage X? Zou Y eindelijk de liefde van zijn leven vinden? Oh, ik hoop echt dat Z die baan uiteindelijk heeft gekregen.”) Niet met duizenden vragen zoals “WAAROM?” en “HOE DAN?” en “DIT KLOPT NIET?” (Die laatste is niet echt een vraag, maar dat is juist nog erger: als een kijker geen vraag meer heeft, maar slechts een opmerking.)
De poging tot humor
Ik wil dit nog even uitlichten. De film was grotendeels (zeg, 75%) duister, luguber en nog meer onderdrukkende termen. Maar regelmatig kwam er ineens een absurdistische, komische noot doorheen. Ik denk dat ik begrijp waar ze voor gingen, maar het voelde veelal misplaatst en was niet echt grappig. Het had weggelaten kunnen worden. (De andere optie was om er meer op in te zetten en er echt iets van te maken. Nu was het geen van beide.)
Voorbeeld! Iemands arm wordt eraf gehakt omdat diegene zich heeft misdragen. Tegelijkertijd geeft iemand uit de hogere klasse een speech over dat iedereen zich moet gedragen. Deze speech wordt heel slapstick-achtig neergezet. Dingen gaan mis, de spreekster wordt onderbroken, ze is soort van nerveus of onzeker over wat ze moet zeggen, etc. Dit had heel goed kunnen werken. Maar niet terwijl iemands arm wordt afgehakt en de rest van het verhaal heel serieus is.
De visuele kant
De visuele kant van de film was dik in orde. De trein voelde geloofwaardig. Alles werd goed verfilmd, met hier en daar zelfs shots van buiten de trein die er ook goed uitzagen. Ook van binnen waren alle wagons goed ontworpen. Je voelde constant hoe klein en claustrofobisch de ruimtes waren, maar tegelijkertijd was het geloofwaardig dat er een hele maatschappij in zou kunnen leven.
Eigenlijk was de visuele kant het beste van de hele film. (De auditieve kant kan ik eigenlijk weinig over zeggen. Er was niet echt muziek of iets in de film, wat eigenlijk goed past bij het verhaal, dus in dat opzicht is het gebrek aan audio een goede audio :p)
Conclusie
Dit was mijn one-liner conclusie na het kijken van de film:
Het is weer een van die vele films: een goed idee met cliché/slechte/ondoordachte uitwerking.
En daarom krijgt het een 2.5 uit 5 sterren. Misschien wordt deze film ooit opnieuw gemaakt, aangezien hij was gebaseerd op een boek, en dan hoop ik dat de uitwerking veel beter is. Want dan kan het iets geweldigs worden. Maar in deze vorm was het niets meer dan een idee dat niet tot bloei mocht komen.
