Als kind was het Sinterklaasfeest misschien wel het hoogtepunt van het jaar. Gratis cadeau’s, gratis lekker eten, verrassingen, een dramasoap over avonturen van de Club van Sinterklaas, ga zo maar door. (Ik hoor je denken: caudeau’s zijn altijd gratis. En dan zeg ik: ligt eraan vanuit wie je het bekijkt.)
Inmiddels is het misschien wel het dieptepunt van het jaar. Ver voordat de Sint aankomt begint de “zwartepietendiscussie”. Tijdens de intochten proberen zoveel mogelijk volwassenen het kinderfeest te verpesten, en nadat hij het land uit is hebben enkele groepen een rechtszaak aan hun broek hangen.
Ik heb echt mijn best gedaan het te begrijpen. Ik heb artikelen gelezen en filmpjes gekeken van zowel vóórstanders als tegenstanders. Maar geen van hen heeft mij weten te overtuigen. Sterker nog, geen van hen wist mij te overtuigen dat deze hele discussie überhaupt belangrijk is. (Of dat het een discussie is. Het idee van een discussie is dat je samen ergens over spreekt in de hoop een probleem op te lossen. Niet dat je constant je eigen standpunten blijft roepen totdat iemand opgeeft.)
De site kritische houding geeft mijns inziens een goed overzicht van de voor- en tegenargumenten. (Ik wilde de lijst zelf schrijven, maar deze persoon had al precies gedaan wat ik wilde gaan doen. Goed bezig, wie je ook bent!)
Het komt erop neer dat tegenstanders zwarte piet gelinkt vinden aan slavernij, en voorstanders zeggen dat die link nog niet betekent dat het racistisch of kwaadaardig is.
Bijvoorbeeld: er zijn genoeg films gelinkt aan slavernij, of die zich afspelen in zo’n setting, waarvan niemand wegloopt en denkt “goh, die slavernij was toch best een goed idee”. Ook is er geen enkel kind dat denkt: “Hmm, zwarte piet zou je kunnen zien als knecht van Sint. Aha! Ik weet wat ik moet doen later! Mensen met een andere huidskleur behandelen als onderdanen!” (Nou ja, misschien zijn er wel kinderen die dat denken. Maar ik ben vrij zeker dat ze niet in de meerderheid zijn. En dat ze een kinderpsycholoog nodig hebben.)
Het probleem is alleen dat het een grijs gebied is. Wanneer gaat de link te ver? Wanneer is een stereotypering te groot? Veel tegenstanders noemen bijvoorbeeld dat het stereotyperend is dat zwarte pieten kroeshaar hebben, een Surinaams accent, en vaak domme dingen doen (in het Sinterklaasjournaal). Maar zo heb ik dat als kind nooit gezien. Er is gewoon ooit een feest bedacht, inclusief karikaturen voor een Sint en Piet, en die karikatuur was nou eenmaal zo. Op diezelfde manier kun je namelijk afvragen “waarom is Sint een man?!” of “waarom heeft Sint een baard?! Alsof alle oude wijze mannen een baard hebben!” Maar niemand doet dat, want Sint is nou eenmaal door ons gedefinieerd als een oude wijze man met een baard en een mijter.
Ik denk dat het Sinterklaasjournaal het bij het rechte einde heeft (zie dit artikel van de NRC). Al jarenlang proberen ze te vernieuwen. Langzaamaan schuiven ze naar een verklaring voor waarom pieten soms zwart zijn. Ze introduceren gekleurde pieten, roetveegpieten, steeds minder pieten met kroeshaar, lippenstift of oorbellen. En wat blijkt? Steeds minder mensen hebben er problemen mee. Kinderen wennen meteen aan de veranderingen, en volwassenen volgen enkele jaren later. Maar de pure tegenstanders en voorstanders volharden. Die blijven maar roepen dat het niet genoeg is, dat het verschrikkelijk racistisch is, et cetera. Ja, dan kom je ook nergens.
Langzame verandering werkt altijd het beste voor mensen. Mensen moeten wennen, nieuwe gewoontes vormen, opfrissen. Ik weet zeker dat velen niet eens gemerkt hebben dat pieten vandaag de dag extreem anders zijn dan bijvoorbeeld 5 jaar geleden. Want de verandering was geleidelijk.
In mijn ogen kan de hele zwartepietendiscussie dus stoppen. Het heeft zijn werk gedaan. De veranderingen komen er, geleidelijk, en voor je het weet zijn we aangekomen in een verbeterd Sinterklaasfeest. Sinterklaas 2.0. Men moet simpelweg niet verwachten dat het van de ene op de andere dag perfect gebeurd. Maar de eerste stap is de zwartepietendiscussie opzijschuiven.
Er zijn namelijk veel grotere Sinterklaasproblemen waarover je discussie kunt voeren :p
Is het niet enorme verspilling om met pepernoten te strooien? De straten worden allemaal smerig, het is verspilling van goed voedsel, het is de minst efficiënte manier van eten verspreiden. Ik haat verspilling van voedsel. (En ik denk dat kindjes in Afrika hier ook wel iets over te zeggen hebben. Hoewel ik ook niet denk dat ze blij zijn als we allemaal pepernoten gaan opsturen.)
Is het wel verantwoord om kinderen zoveel ongezond eten (met zoveel suiker) te geven? Ik denk van niet. Met elk onderzoek blijkt dat suiker nóg schadelijker is dan we dachten, zeker voor kinderen. De opkomst van AD(H)D onder kinderen wordt gelinkt aan te grote suikerinname. De onrust, verslaving, enorme stemmingswisselingen lijken verbonden aan suikerinname. Als je kijkt naar hoe ons lichaam suiker verwerkt, lijkt een overdosis suiker verdraaid veel op het drinken van veel alcohol.
En wat te denken van de cadeau’s. Is het wel pedagogisch verantwoord om kinderen zomaar cadeau’s te geven? Zo leren ze nooit dat ze moeten werken, verantwoordelijkheid moeten nemen, hun best moeten doen voor iets! En al die cadeautjes in de schoen zijn hoogstens 5 à 10 euro. Is het niet handiger om dat geld te sparen en dan iets groots te kopen waar je écht iets aan hebt? (In plaats van de zoveelste puzzel, Rubiks cube, LEGO poppetje, of chocoladeletter?)
Ugh, en dan hebben we het nog niet eens over die stoomboot. Dat is slecht voor het milieu zeg!
Het wordt tijd dat de Zwartepietendiscussie verandert in de Sinterklaasfeestdiscussie.
Opmerking achteraf: nou schijnt hier en daar geweld te zijn gebruikt of mensen lastiggevallen bij protesten/demonstraties. Dat is belachelijk. Als je dat doet mag je meteen vertrekken, goede argumenten of niet. Het feit dat je voor of tegen een bepaalde versie van het Sinterklaasfeest bent, betekent niet dat je die versie bij anderen door de strot kan duwen, en zo hun eigen versie kan verpesten. Het is wel het tegenovergestelde van waar het Sinterklaasfeest voor hoort te staan. (Ik moet meteen denken aan How the Grinch Stole Christmas, maar dan voor Sinterklaas. Mag jij raden wie de Grinch is in dit verhaal.)