Laatst waren de leraren opnieuw aan het staken. Veel mensen zeiden “is dat nou echt nodig?” en “heeft dat nou wel zin?” (Het lijkt alsof Nederland een beetje stakingsmoe is.) Maar dat zijn de verkeerde vragen. De juiste vraag is in mijn ogen: “waarom luistert er niemand?”
Laten we eens kijken naar waarom leraren staken. Ze hebben een heel aantal redenen:
- Te laag salaris.
- Te hoge werkdruk.
- Ongelijkheid in kwaliteit leraren. (Goede en slechte leraren krijgen evenveel.)
- Ongelijkheid in salaris leraren. (Als je langer in het vak zit krijg je veel meer.)
- Een slechte toekomst.
Maar, oké, dit zijn de redenen voor henzelf. Waarom zou de overheid luisteren?
- Door de slechte omstandigheden zijn er steeds minder leraren.
- Leraren hebben de meeste burn-outs en ziektedagen van alle beroepen.
- De slechte omstandigheden zorgen voor slechte kwaliteit van onderwijs.
Als je het mij vraagt, zijn dat serieuze beschuldigingen. Als ze waarheid bevatten, zijn het ook nog eens gigantische problemen. Dus, laten we eens kijken: is dat staken echt nodig?
Salaris
Het maandsalaris voor een beginnend docent …
- Basisonderwijs: 2436 euro => na 10 jaar wordt dit 3009 euro
- Voortgezet onderwijs: 2601 euro => na 10 jaar wordt dit 3584 euro
Het modaal inkomen (in 2017) is 2855 euro.
Oftewel, leraren komen er helemaal niet slecht vanaf, zolang ze maar lang in het vak blijven. Mijn Latijn docente zei ook altijd dat ze lekker veel betaald kreeg omdat ze al zestig was, dus nu weet ik wat ze daar precies mee bedoelde.
Maar, waarom is dat eigenlijk? Het overduidelijke antwoord: docenten met meer ervaring zijn betere docenten. Docenten moeten beloond worden voor hun ervaring! Ze moeten aangespoord worden om goed bezig te blijven!
Oh, was dat maar waar. De beste docenten die ik ooit had waren jonge gasten, die nog elke dag moeite deden om nieuwe en betere manieren van onderwijzen te vinden. Ze probeerden iets van verbinding te vinden met scholieren, wat vrijwel iedereen kon waarderen.
De wat oudere docenten, echter, vonden dat ze een zekere autoriteit hadden, en dat ze geen moeite meer hoefde te doen. Natuurlijk, ik had nog steeds oudere docenten die heel goed waren, maar het overgrote deel voelde alsof ze al tien jaar geleden uit hun vak hadden moeten stappen.
Ja, in sommige vakgebieden zorgt meer ervaring voor een vaardiger persoon. Zo hebben veel programmeer-teams een leider die al veel langer in het vak zit, omdat die persoon simpelweg veel meer weet en op veel simpele problemen allang de beste oplossing heeft gevonden. Hij heeft het overzicht.
Maar dat geldt niet voor lesgeven. Lesgeven gaat om inspelen op je klas, meegaan met de tijd, constant betere manieren van lesgeven uitvinden en uitproberen. Lesgeven gaat om energie geven, verbinden.
Dus ja, ze hebben recht om hier boos over te zijn.
Banen
We hebben steeds minder leraren. Minder mensen beginnen de PABO, nog minder studeren er af. Steeds meer leraren stoppen met het vak, ofwel uit frustratie, ofwel vanwege burn-out. Dit zorgt nu al voor veel problemen, en gaat in de toekomst voor nog véél meer problemen zorgen.
Een simpele manier om het iets bij te trekken is dat rare systeem van salaris omver te gooien. Geef nieuwe docenten een gelijk salaris aan dat van ervaren docenten. Misschien kun je ze zelfs meer salaris geven omdat ze meer up-to-date zijn, of nadat ze enkele extra cursussen hebben gevolgd. Dit trekt meer mensen aan, en maakt nieuwe docenten kwalitatief beter.
In plaats van dit systeem, kun je goede docenten op een andere manier belonen. Het meest voor de hand liggende is op basis van resultaten. Docenten die hogere resultaten behalen, krijgen een beloning. Maar dat werkt natuurlijk niet. Een docent kan simpelweg makkelijkere toetsen maken, of een soepele manier van nakijken hebben, of meer/minder toetsen geven.
Een andere oplossing is anonieme feedback vragen. Je vraagt leerlingen wat ze vinden van een bepaalde docent, en gaat er als schoolhoofd zelf een keertje bijzitten om te kijken, en krijgt zo een idee van de kwaliteit. Hoewel ik natuurlijk verwacht dat leraren zich als volwassenen zouden gedragen, kunnen ze de evaluatie gaan beïnvloeden door leerlingen te matsen. Als de leerlingen gewoon eerlijk zijn, en dit soort dingen melden, denk ik dat zo’n systeem goed werkt. De beloning voor een kwalitatief goede leraar zijn is dan een beter salaris, of privileges binnen de school, of simpelweg dat je niet direct ontslagen wordt.
Als je dan toch dit systeem wilt handhaven, en meer ervaren docenten standaard meer salaris wilt geven, moet je simpelweg meer geld voor onderwijs vrijmaken. (Daar kom ik zo nog op terug.)
Dus ja, het is belangrijk dat de groep docenten niet nóg verder leegloopt. Door die banenschaarste zou je verwachten dat een staking van de leraren een groter effect heeft, omdat ze een gigantische machtspositie hebben.
En ja, de gebrek aan kwaliteitscontrole geeft ze, in mijn ogen, recht om te zeuren. Ik had graag betere leraren gehad, al die jaren dat ik op school zat. Kinderen willen leren. Kinderen zijn nieuwsgierig en willen weten hoe ze coole dingen voor elkaar kunnen krijgen. Kinderen kijken uit naar een fijne toekomst. Een slechte leraar haalt al die energie weg, een goede leraar voedt het en zorgt voor een blij en slim kind.
Zolang dit kwaliteitsverschil blijft, hebben goede docenten geen motivatie om hun best te doen.
Kwaliteit
Kwaliteit van onderwijs is een gigantisch punt dat ik eigenlijk niet al te veel wil behandelen.
Natuurlijk, de kwaliteit verbetert als je leraren meer salaris geeft. En beloning voor goed werk, en een reprimande (of erger) voor slecht werk. Maar ik vind dat het hele onderwijssysteem op de schop moet, en leraren een veel grotere status moeten krijgen. Dus laten we het daarop houden.
Werkdruk
Dat brengt ons bij het laatste, en belangrijkste, punt: werkdruk. Leraren vinden niet perse dat hun salaris te laag is—waarom zouden ze meer geld willen als ze niet eens de tijd hebben om het uit te geven?—maar dat het te laag is t.o.v. de werkdruk.
Leraren moeten van half 9 tot 4 lesgeven, met alleen twee pauzes ertussen. Daarna hebben ze waarschijnlijk een vergadering of andere verplichtingen, en vervolgens gaan ze naar huis om ’s avonds huiswerk/toetsen na te kijken en hun volgende lessen voor te bereiden.
Ik heb altijd enorm veel respect gehad voor hoe consistent hard docenten werken. Dit zijn dagen die ik niet vol zou kunnen houden. Misschien fysiek wel, maar mentaal ben ik na een paar weken gek. Een mens hoort vrije tijd te hebben. Een mens hoort na de werkuren te kunnen rusten, ontspannen, een hobby oppakken waar ze blij van worden. Een gestrest mens levert slechte kwaliteit werk en is ongelukkig. Ik zie niet hoe iemand dat ooit kan verkiezen boven een fijn leven waarin je belangrijke en goede dingen doet.
Natuurlijk krijgen leraren op deze manier burn-outs. Natuurlijk zijn ze vaak ziek, of komen te laat op hun werk, of zijn te slaperig om fatsoenlijk les te geven. Als dit op zo’n enorme schaal door het hele land gebeurt is er iets goed mis.
Dan heb je twee opties:
- Minder druk op de leraren leggen. (Minder werkuren, proefwerkenlast verminderen/verdelen, etc.)
- De leraren meer compenseren voor de druk.
De eerste optie werkt alleen als er veel meer leraren bijkomen de komende jaren.
De tweede optie werkt niet. Iemand honderden euro’s extra geven doet die persoon niks goeds. Niemand ligt op zijn sterfbed en denkt “oh, ik heb mijn hele leven lang alleen maar keihard werk gedaan waar ik niet gelukkig van werd—maar gelukkig ben ik tien duizend euro rijker!”
Dus ja, de leraren mogen klagen over werkdruk, maar ze moeten niet domweg meer salaris eisen. Ze moeten een beter onderwijssysteem eisen, en het aantrekkelijk maken voor meer mensen om docent te worden.
Oké, ze mogen staken. Maar werkt het wel?
Jammer genoeg niet. Maar dat was ook wel te verwachten. Ze hebben laatst afgesproken een uurtje gestaakt, omdat ze slechts “een statement willen maken”.
Ik zou iets anders willen zien. Totdat er verandering komt proberen ze elke week op een willekeurige dag alle leraren te laten staken. Hele scholen staan leeg omdat de docenten aan het staken zijn. Kinderen krijgen vrij omdat er simpelweg niemand is om ze les te geven. Op een gegeven moment gaan zelfs de ouders klagen—“zeg overheidje, geef die mensen nou gewoon wat ze willen! Doe het! Doe het NU!”
En na een aantal weken van vreugde, merken zelfs de kinderen dat het leven niet leuk is zonder school en vrienden. Ze zoeken de docenten op, en gaan samen gemene dingen roepen naar de overheid, en passief-agressieve leuzen op spandoeken zetten.
Voor het eerst ooit werken alle klassen, leerlingen én docenten, samen aan hetzelfde project. Samenwerking tussen scholen aan de andere kant van het land wordt mogelijk. Leerlingen leren alles over spandoeken beschilderen, hout snijden, een goede speech schrijven, een staking plannen, hoe het hele schoolsysteem en wetboek in elkaar steekt, en nog veel meer!
Iedereen is gelukkig en stopt nooit meer met staken.
On a more serious note: wat ze nu doen werkt niet, maar dat betekent niet dat ze het op moeten geven. Ze moeten het gewoon anders aanpakken. Leraren moeten een ander werkpatroon eisen van het schoolhoofd. Ik zou, als ik een leraar was, compleet mijn eigen plan trekken en ze bewijzen dat het anders kan.
Ik had op de middelbare een docent die alle opgaven uit het wiskundeboek (van de hele bovenbouw) had uitgewerkt, en op een eigen site had gezet. Zelfs leerlingen van andere scholen gebruikten ze de hele tijd. Nou zijn er heel veel docenten die vinden dat je NOOIT de antwoorden moet geven aan de leerlingen. Scholen bewaken antwoordbladen en toetsuitwerkingen met hun leven. Maar deze docent had er schijt aan, en bewees dat het beter kon. Iedereens wiskundecijfer (en zin om naar de les te komen) ging erop vooruit dankzij hem. Dankzij die actie werd mijn bovenbouw een stuk draaglijker, en ben ik uiteindelijk ook wiskunde gaan studeren.
Een andere filosofie
In mijn ogen zijn twee dingen in de basis essentieel voor mensen (en een land in het geheel):
- Gezondheid
- Onderwijs
Mensen die ongezond of onveilig zijn, kunnen niet hun volle kracht benutten, of sterven te vroeg, en zijn in het algemeen ongelukkig.
Mensen die geen onderwijs genieten, zijn ongelukkiger, leven ongezonder, en kunnen een maatschappij en economie weinig opleveren (Ik heb het hier ook over dat kinderen geen fatsoenlijke basisschool-periode genieten.)
Het is een beetje een ideaalbeeld, maar meer is er echt niet nodig. Goed onderwezen mensen kiezen de niet-gewelddadige weg in een conflict. Goed onderwezen mensen beveiligen hun digitale aanwezigheid. Goed onderwezen mensen stimuleren de economie. Goed onderwezen mensen vinden methodes en apparaten uit om het leven beter en makkelijker te maken.
Ik kan oprecht niet begrijpen waarom er zo weinig aandacht en geld wordt besteed aan onderwijs. Alle Nederlandse kinderen besteden het overgrote deel van hun jeugd op/aan school, en toch wordt onderwijs gezien als een vervelend bijproduct. Iemands hele leven wordt bepaald door dit onderwijs, en toch blijft het in deze slechte toestand steken. Niemand heeft zin om er echt tijd en energie in te steken, of het hele systeem eens opnieuw te bekijken. Dat is belachelijk.
Want wat doet men in plaats daarvan? Men gooit een hoge belasting op essentiële voedingsmiddelen, terwijl mensen die al rijk zijn met geniepige regeltjes nauwelijks meer belasting hoeven te betalen. Men verplicht iedereen om het Wilhelmus te zingen op school. (Wat?) Men bediscussieert uitvoerig de kleur van een of andere piet in een verzonnen kinderfeest. Men haalt de studiefinanciering weg, en eist dat docenten en scholieren nog meer uren op school op moeten hokken. (Want iedereen weet: als je verplicht ergens moet zijn, wordt je ineens slimmer en enthousiaster!) Men bezuinigt nóg meer op de zorg.
En waar gaat al het overgebleven geld en energie heen? Niet naar het onderwijs in ieder geval.
Conclusie
Dus ja. Leraren moeten beter hun best doen en de overheid pijn doen. Leraren moeten ook beter hun best doen en kinderen het onderwijs geven dat ze verdienen. Leraren zijn net zo belangrijk als politici in het vormgeven van een land, haar maatschappij, en haar inwoners. Ze horen het salaris en aanzien te krijgen dat daarbij hoort. Ze horen de opleiding en de aandacht te krijgen die daar bij hoort.
Nu krijgen veel leraren al een baan voordat ze überhaupt halverwege hun opleiding zijn. En op die opleiding doen ze hetzelfde als ze al die jaren hebben gedaan, nog steeds zonder succes. Misschien moeten we bij de absolute basis beginnen: beter onderwijs aanbieden voor toekomstige leraren. Of, nog sterker: beter onderwijs aanbieden aan de huidige politici.
Een extraatje
Als definitieve afsluiter wil ik een filmpje aanhalen. Het lijkt misschien een beetje onzinnig, maar het is een van de redenen dat ik dit stukje schreef, omdat het een kern van waarheid bevat.
Thomas Acda zat bij RTL Late Night, en het ging over de CITO-toets. (Ik moet me inhouden om daar niet nog een paar boze paragrafen aan te wijden.) Aan het einde van het stukje zegt de staatssecretaris van onderwijs (Sander Dekker):
“Weet je wat nou de beste manier is om een goede CITO-toets resultaat te behalen? Gewoon 8 jaar lang een goede meester of juf voor de klas hebben.”
Waarop Thomas doodleuk zegt:
“Ja, dan moet je ze meer betalen.”
Waarop niemand echt durft te reageren. Uiteindelijk zegt de staatssecretaris lacherig:
“Dat doen we ook.”
Nee, duidelijk niet, als mensen zoiets zeggen en dat je hele reactie is. (Zeker omdat het daarvóór ging over de overduidelijke tekortkomingen in hoe docenten handelen in het onderwijs. Hoe laconiek sommige leraren sommige dingen doen, terwijl ze zo’n enorm belangrijke functie hebben.)
(Verklaart trouwens ook waarom RTL Late Night zo hard achteruit gaat qua kijkcijfers. Als iemand zo’n opmerking maakt aan tafel, dan ga je daar vol op in en probeert een discussie op gang te krijgen. In dit geval werd het weggepoetst en deed men alsof men het niet hoorde. En precies daarom moeten de leraren veel harder staken :p)