Ik merk dat ik de laatste tijd vaak teleurgesteld word door grootse verhalen, terwijl ik aan de andere kant hele onzinnige verhaaltjes niet uit mijn hoofd kan krijgen. Ik vind dat raar. Zo kijk ik wel eens een film, of een serie, met enorm positieve reviews (en enorm veel seizoenen), maar voel ik niets meer dan meh, het is wel oké. Of ik begin een razend populair boek, maar denk na een paar hoofdstukken nah, ik ga iets anders doen.
Eerst dacht ik dat het aan mij lag, of mijn generatie. Onze concentratieboog is zogenaamd korter dan een paperclip, en we worden overspoeld met prikkels. Zo ontstaat er inmiddels al een beweging van filmregisseurs die zich afzetten tegen Netflix, en vinden dat iedereen weer naar de bioscoop moet gaan, voor de échte ervaring. Of zijn er schrijvers die weigeren om e-books beschikbaar te maken van hun boeken, omdat het gewoon niet dezelfde ervaring is. (Waar ze op zich gelijk in hebben, maar je moet wel bekend genoeg zijn om zonder online verkoop niet hartstikke blut en dakloos te worden.)
Maar dat was het niet. Ik kon makkelijk zes uur aan een stuk door schrijven aan mijn eigen verhaal. Waarom kreeg ik die tijd dan niet geïnvesteerd in een verhaal waar honderden mensen urenlang keihard aan hadden gewerkt? Nog raarder: waarom vond ik mezelf regelmatig tot 2 uur ’s nachts verdiept in een kort verhaaltje dat iemand op internet voor de grap had getypt?
En, na een hoop nadenken en kijken of andere hetzelfde probleem hadden, ontdekte ik waar het aan lag: karakter.
Teveel verhalen worden gedreven door plot, door gebeurtenissen. Een schrijver bedenkt dingen die gaaf zijn om te doen, en plakt ze vervolgens aan elkaar. Dit is verkeerd. Het enige wat je dan creëert is een reeks onsamenhangende gebeurtenissen, waar niemand in geïnteresseerd is. Waarom zou je zo’n verhaal dan vertellen? Waarom zou je heel veel tijd investeren in willekeurige gebeurtenissen schetsen? Waarom zou ik om dat verhaal moeten geven? Welke boodschap geef je met dit verhaal? Welk thema behandel je? Al deze vragen hebben geen geldig antwoord, want “ik wil geld verdienen” of “ik wil beroemd worden” tellen niet.
Een voorbeeld! Ik voel dit vaak bij superheldenfilms.
- De slechterik van de film heeft vaak geen fatsoenlijke motivatie (IK WIL ALLE PLANETEN VERNIETIGEN, WANT IK BEN GEMEEN EN KEN GEEN LIEFDE, MUWHAHA)
- Terwijl de superheld alles kan en toch niet dood gaat (IK BEN GEBOREN MET DEZE SUPERKRACHTEN, MAAR IK DOE NET ALSOF HET EEN PRESTATIE IS).
- Alle bijfiguren in de film zijn hartstikke dom en doen alles wat ze wordt opgedragen.
- Tot overmaat van ramp moet elke superheld achter een vrouw aanzitten die na het eerste zwoele oogcontact als een blok voor hem valt.
- En nog meer clichés en onnodige action sequences.
Er zit geen persoonlijkheid in het verhaal, en ook geen moraal of boodschap. Natuurlijk, goed wint altijd van kwaad, en wees dapper en vecht voor je vrienden zijn de bovenliggende boodschappen, maar dat kun je veel beter laten zien. Sterker nog, superhelden bestaan niet in die vorm op onze wereld, dus het is de meest laffe manier om die boodschap door te geven. (Oh kijk, als iemand jouw vriendin aanvalt in een steegje moet je die gewoon in elkaar slaan, want dat doet Superman. Simpel toch? Oh kijk eens, je gezin is ontvoerd, vlieg snel de lucht in en ga achter de kidnappers aan!)
Aan de andere kant, was ik laatst geïntrigeerd door een kort verhaaltje over een spion tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was een doodgewone man die naar de Engelsen toe stapte, en zijn diensten aanbod om de Duitsers te bespioneren. Hij werd afgewezen. Vervolgens vertrok hij naar Duitsland, en bood daar zijn diensten aan. Hij was de enige die naar de Engelsen durfde te gaan, dus hij werd meteen aangenomen, kreeg een hoop spullen, en vertrok. De jaren daarop stuurde hij bergen met informatie naar de Duitsers, en meldde zelfs dat hij zijn eigen netwerk had opgezet in Engeland.
De waarheid was: hij was nooit in Engeland aangekomen, en liep doodleuk door Europa onzin te verzinnen. Hij gaf wel nuttige informatie aan de Duitsers, maar altijd net te laat, waardoor ze er niks mee mee konden. Meerdere keren bood hij opnieuw zijn diensten aan bij de Engelsen, totdat ze hem eindelijk accepteerden. Uiteindelijk kreeg hij van zowel de Duitsers als de Engelsen een onderscheiding voor zijn geweldige diensten. Toen de Engelsen hem opnieuw vroegen om in dienst te blijven, weigerde hij. Het was leuk geweest zo. Hij vroeg ze alleen om hem een plek te geven, en wat geld, en te doen alsof hij niet meer bestond. Hij heeft waarschijnlijk zijn leven in vrede, afgezonderd van al die mensen uitgeleefd.
Dat is toch een leuk verhaal? Daar zou ik een film over willen zien. Ik kan meteen heel veel grappige, spannende, enge situaties bedenken uit dit kleine stukje. En dat komt allemaal voort uit karakter. Het karakter van die man, samen met de karakters van de hoofdofficieren van zowel Engelse als Duitse kant, maakt het hele verhaal. En toch kunnen er heel veel leuke dingen gebeuren.
Een ander voorbeeld is Harry Potter. Natuurlijk, een wereld met tovenaars en draken en alles is hartstikke gaaf. Maar een groot deel van het succes komt doordat J.K. Rowling enorm goed was in persoonlijkheden bedenken. De meeste karakters hebben een specifieke persoonlijkheid vanaf het moment dat ze in het verhaal komen. Ze handelen volgens die persoonlijkheid, en de meeste mensen vinden wel iets waarmee ze kunnen verbinden. Zo vind zo’n beetje iedereen die ik ken professor Lupus geweldig, en wilden ze dat hij een grotere rol had. Terwijl dat een weerwolf is die zijn vrienden op kan vreten.
Het punt is: ik zou graag meer verhalen zien die echt voortkomen uit karakter. En natuurlijk, ik zie het grootste probleem al aankomen: maar wat nou als die karakters een saai verhaal vormen? Dat is een goede vraag. Harry Potter heeft die kritieken ook wel vaak gehad; dat karakters iets doen wat compleet niet bij ze past, alleen maar omdat het een interessant moment in het verhaal oplevert. Het zevende seizoen van Game of Thrones heeft hele gemengde kritieken gekregen, omdat de schrijvers het karakter van veel personages soms even overboord gooiden zodat ze spectaculaire ijsberen kregen en andere effecten.
In mijn ogen moet je het daarom andersom zien. Als je karakters een saai verhaal vormen, heb je te saaie karakters. Ofwel, de regel wordt:
Volg altijd je karakters in je verhaal. En als je verhaal niet werkt, verbeter de karakters.
Denk dus nooit dat je eventjes kunt vals spelen. Een karakter dat bang is voor spinnen, besluit niet ineens halverwege dat hij spinnen lief en leuk vindt. Je kunt niet ineens een nieuw karakter introduceren als je een actiescène nodig heeft. Iemand die ongelofelijk gebrand is op hygiëne, vergeet dat niet ineens omdat jij wil dat het personage door een vieze tunnel kruipt en bij de tegenstander binnenvalt.
In plaats daarvan, zet dit soort moeilijkheden om tot een interessant conflict. Misschien heb je wel een groep van vier bandieten die het kasteel van de grote kwade slechterik willen binnenvallen, maar ze hebben een vijfde lid nodig, die nog eens heel goed kan zwaardvechten ook. Dit is vals spelen: uit het niets verschijnt iemand die perfect past! Dit is vals spelen: grapje, het lukt ze toch met zijn vieren! Dit is beter: de personages moeten zich over hun sociale angst (of andere tegenwerkende karaktereigenschappen) heen zetten om een vijfde lid te vinden. Dit is ook goed: ze moeten een vijfde lid vinden, zonder dat ze ontdekt of verraden worden, wat betekent dat ze heel voorzichtig moeten zijn en niemand meteen kunnen vertrouwen.
Zo, dat waren mijn ideeën. Niet dat ik denk dat Hollywood hiernaar luistert, maar ach, je moet ergens beginnen. Het is ook vooral een herinnering aan mezelf. Elke keer als ik de onbedwingbare neiging voel om een cool moment in het verhaal te stoppen, in plaats van karakters te volgen, kan ik mezelf hierop wijzen. Ja, het is even lastiger. Ja, het kost meer denkwerk en meer creativiteit. Maar uiteindelijk krijg je er de beste verhalen mee.