Ik heb een hekel aan elke dag hetzelfde moeten doen, en, voor zover ik weet, denkt de rest van de wereld daar hetzelfde over. Veel mensen nemen zich wel voor om elke dag te sporten, of een uur met de kinderen te spelen, of een uurtje aan hun eigen verhaal te schrijven—maar omdat het elke dag hetzelfde is, wordt het een sleur, en wordt het vaak niet of met tegenzin gedaan. Sterker nog, veel mensen hebben een hekel aan überhaupt hun baan uitvoeren, zeker als ze daar ook elke dag exact dezelfde dingen moesten doen.
Kunstenaars, echter, kiezen er juist voor om elke dag hetzelfde te doen. Acteurs spelen misschien wel acht keer in de week dezelfde voorstelling. Muzikanten toeren door het land (of over de hele wereld) om overal met dezelfde mensen en instrumenten hun eigen set nummers op te voeren. Natuurlijk, als ze genoeg nummers (en geld) hebben kunnen ze een hoop variëren, maar het blijft in grote lijnen keer op keer hetzelfde doen. Schilders maken vaak in een periode met dezelfde tools schilderijen in hetzelfde thema of kleuren palette. Schrijvers schrijven jarenlang een fictief verhaal in dezelfde fictieve wereld, met dezelfde fictieve personages (soms zelfs maar één personage of plek).
Hoe houden ze dit vol? Wat beweegt ze er toe om zo vaak hetzelfde kunstje te doen? Worden artiesten nooit moe van keer op keer hetzelfde nummer spelen? Denkt een schilder nooit dat er meer in het leven is dan stillevens zo goed mogelijk nabootsen? Wil een schrijver niet halverwege zijn complexe roman eens een keer iets actueels, of luchtigs, of non-fictie schrijven?
Ik heb zelf mijn hele leven een bewondering gehad voor de kunsten, en zelf ook geprobeerd er iets van te bakken. En ik denk dat ik het geheim van de kunst heb gevonden. Namelijk: kunstenaars zien werk niet als werk. Ze worden als het ware elke dag weer terug gezogen naar hun talent. Elke ochtend roept hun gitaar om nog meer mooie melodieën, elke avond wil de schilder weer die prachtige ondergaande zon vastleggen, elke nacht droomt de schrijver over de wildste en meest intrigerende verhaallijnen voor zijn personages. Kunstenaars genieten van het leven door hun kunst.
Ooit in een interview op TV, volgens mij bij De Wereld draait Door, zei Acda (van Acda en de Munnik, voor zover ik meerdere Acda’s ken) dat het volgende nummer dat ze gingen spelen zijn lievelingsnummer was. Vlak voordat hij de mondharmonica aan zijn mond zette, maakte hij nog de opmerking: “wat is het toch fijn om een beroep te hebben waarin je elke avond kan uitkijken naar dat je weer dat ene nummer mag spelen”. En dat vat het denk ik perfect samen.
Ik ben geen professioneel muzikant, ik weet niet of ik dat ooit wil gaan proberen, maar ik speel vrijwel elke dag muziek, al jarenlang. En ook al ken ik misschien wel honderd nummers, en heb ik ook veel improvisatie-les gehad, ik speel vaak dezelfde paar nummers. Want, die nummers gaan precies over wat er in mijn leven speelt, of ze bevatten interessante melodietjes, of akkoorden, of patronen, die ik beter wil leren kennen en spelen. Door dit constant herhalen van nummers leer ik ze steeds beter kennen, leer ik hun betekenis beter kennen, en begin ik steeds meer variaties te maken. Vaak, na een aantal maanden herhaaldelijk spelen, heb ik mijn complete eigen interpretatie/versie gemaakt van een nummer. Ik weet niet waarom, maar elke dag heb ik weer zin om hetzelfde muziekje te spelen, terwijl ik geen zin heb om iets voor school te doen wat ook maar in de verste verte lijkt op iets dat we eerder hebben gedaan.
De vraag is dan ook: hoe kunnen we dit gebruiken om mensen wel enthousiast en gemotiveerd te krijgen voor andere dingen? Nog belangrijker, er zijn een hoop mensen die geen kunstige hobby hebben, voelen zij ook de effecten van het geheim van de kunst, of is dit hele idee aan hen ontglipt? Ik ben van mening dat het bij de school moet beginnen. Op zowel de basis als middelbare school zijn er vaak veel te strikte regels, en docenten die willen dat je dingen doet zoals zij ze zien, en een grote nadruk op kopiëren wat je wordt geleerd in plaats van zelf dingen bedenken en uitproberen.
Als ik een verslag moet schrijven, dan weiger ik een normale layout te maken. Ik bedenk altijd iets om te doen met de voorkant, ik stop mooie en handige plaatjes er doorheen, ik zoek mooie lettertypes en witruimtes. Ik kan ook echt geen formeel taalgebruik hanteren, en gooi altijd anekdotes, leuke voorbeeldjes, grappige opmerkingen, en meer taalgespuis door het verslag heen. Ik steek enorm veel tijd in zo’n verslag, en vaak is mijn cijfer net voldoende, maar krijg ik wel de opmerking “leuk geschreven!”
En dat zegt denk ik genoeg: kunst is niet iets dat je voor anderen doet, het is iets dat je in de eerste plaats voor jezelf doet. Laat de rest je raar vinden, laat de rest je lage punten geven of een lager salaris—als jij iets creatiefs kan vinden dat je gepassioneerd kan doen, dan denk ik dat je veel gelukkiger bent, en veel mooiere dingen maakt en meemaakt in het leven.